کارنامه هند و پاکستان نشان میدهد که اختلافات ریشهای در روابط طرفین حاکم است که چندین مرتبه آنها را به رویارویی نظامی سوق داده و هزینههای بسیاری برای آنها داشته است به ویژه اینکه قدرتهای بزرگ از این وضعیت بحران برای فروش تسلیحات به هند و پاکستان بهره گرفته و تلاش کردهاند تا آتش مناقشات را همواره حفظ و مدیریت نمایند به گونهای که حتی میتوان گفت از دلایل حل نشدن اختلافات دو کشور برسر منطقه کشمیر همین مداخلات خارجی بوده است. نکته قابل توجه در مناسبات هند و پاکستان تنشهای اخیر میان طرفین است که بخشی از آن ناشی از اختلافات بر سر کشمیر و بخشی نیز اتهامات طرفین به یکدیگر مبنی بر تهدیدات تروریستی علیه طرف مقابل است.
این وضعیت در حالی با واکنشهای منطقهای و جهانی همراه شده که یک اصل در راس ادبیات رسانهای و سیاسی مطرح است و آن میانجیگری برای حل اختلافت دو کشور است. مواضعی از سوی کشورهایی نظیر ترکیه، انگلیس، آمریکا، چین، قطر و سعودی مطرح و حتی افرادی مانند عادل الجبیر وزیر مشاور سیاست خارجی سعودی به هند و پاکستان سفر داشته است.
آنچه در میان مباحث مطرح شده در باب میانجیگری قابل توجه است نقش و جایگاهی است که جمهوری اسلامی ایران در این عرصه میتواند ایفا نماید. بررسی روابط میان هند و پاکستان نشان میدهد که تنشهای دو کشور در دو محور است نخست اختلافات سیاسی میان طرفین که بر سر کشمیر و چگونگی نقشآفرینی در معادلات منطقه است دوم مساله تروریسم و تهدیدات آن برای طرفین است در حالی که هر کدام دیگری را متهم به بهرهگیری از تروریسم علیه طرف مقابل میسازند.
این دو مساله درحالی مطرح است که جمهوری اسلامی ایران در هر دو حوزه مبارزه با تروریسم و سیاسی، کارنامهای موفق از خود بر جای گذاشته است. در حوزه سیاسی را در نقش میانجیگر ایران میان دولت افغانستان و طالبان و نیز کمک به حل اختلافات جریانهای سیاسی در عراق میتوان مشاهده کرد. چنانکه جهانیان اذعان دارند که در میان تمام میانجیگران در این دو عرصه، جمهوری اسلامی موثرترین نقش را ایفا کرده است.
نمود دیگر نقش سیاسی موثر ایران در برگزاری نشستهای آستانه و سوچی با حضور ایران، روسیه و ترکیه و نیز نشست تهران با حضور گروههای سیاسی و معارضان سوریه با محوریت حل بحران سوریه بوده است. همگان اذعان دارند که جمهوری اسلامی موثرترین نقش را در روند سیاسی سوریه ایفا کرده و رسما از ایران به عنوان کلید طلایی پایان دادن به بحران سوریه یاد شده است.
اما در حوزه مبارزه با تروریسم به اعتراف جهانی، حضور مستشاری ایران در عراق و سوریه و ظرفیتهایی عظیمی که در این کشورها در قالب بسیج مردمی ایجاد که زمینگیر شدن تروریستها را به همراه داشت. ایران صادقانه در جهت امنیت منطقه گام برداشته در حالی که کشورهایی همچون آمریکا و یا سعودی که ادعای کمک به منطقه و مبارزه با تروریسم را داشتهاند نه تنها گامی در این عرصه برنداشته بلکه به صورت مستقیم و یا با حمایت از تروریسم زمینهساز استمرار و تشدید بحران منطقه شده است.
با توجه به این شرایط به خوبی میتوان دریافت جمهوری اسلامی بهترین میانجی برای کمک به پاکستان و هند برای رسیدن به امنیت پایدار و حل اختلافاتشان است. ایران که در هر دو عرصه سیاسی و امنیتی و مبارزه با تروریسم بهترین کارنامه را داشته است و این تفاوت عمده ایران یا کشوری مانند عربستان است که نه تنها ناجی صلح نبوده بلکه سفر بن سلمان ولیعهد سعودی به هند و پاکستان از دلایل تنشهای اخیر میان دو کشور است.
دراین میان باید توجه داشت که نقشآفرینی ایران برای پایان دادن به تنشهای شبهقاره، دستاوردهای بسیاری برای منطقه و جمهوری اسلامیبه همراه دارد. بخشی از آن برقراری امنیت در منطقه است که در قالب همگرایی همسایگان از جمله ایران پاکستان، افغانستان و هند علیه تروریسم محقق میشود. در همین حال کشورهای مذکور دارای منافع اقتصادی مشترکی هستند که با حسادت و خشم برخی کشورهای منطقهای و فرامنطقهای مواجه شده است.
اعمال تحریم علیه ایران و نیز برهم زدن روابط کشورهای منطقه با مولفه تروریسم راهکار دشمنان علیه شکوفایی اقتصاد منطقه است که همگرایی این چهار کشور میتواند این سناریو را با ناکامی همراه سازد. بر این اساس بهرهگیری منطقه از ظرفیتهای جمهوری اسلامی برای حل بحرانهای شبهقاره، قطعا دستاوردهای بسیاری برای امنیت و ثبات اهداف اقتصادی کشورهای منطقه خواهد داشت که ضمن ارتقاء جایگاه منطقهای ایران، شکست توطئه دشمنان برای ایجاد فضای ناامنی علیه مرزهای جمهوری اسلامی را نیز رقم خواهد زد.
نویسنده: قاسم غفوری