کمیسیون مشترک برجام با حضور اعضاء باقی مانده در برجام در وین در حالی برگزار شد که طرفین در کنار تاکید بر ادامه روند مذاکرات، خبری را منتشر کردند که به نسبت جدید نشان میداد. آن خبر اعلام اجرایی شدن اینستکس یا همان کانال مالی مشترک ایران و اروپا طی روزهای آتی است. این مساله در حالی صورت گرفته که در باب این موضوع و البته رفتار کشورهای اروپایی نکاتی چند قابل توجه است. نخست آنکه حاضران در کمیسیون مشترک برجام و البته سران اروپا در نشست گروه ۲۰ در ژاپن در قبال برجام از واژگانی قابل تامل استفاده کرده آند. ایران در برجام بماند، ایران پای میز مذاکره بازگردد، ایران از برجام خارج شود با پیامدهای سنگینی مواجه میشود.برجام موجب امنیت جهان شده و ایران نباید با خروج از برجام امنیت جهان را تهدید سازد و ... این اظهارات در حالی مطرح میشود که یک اصل در آنها پنهان میگردد و آن اینکه به اذعان جهانیان تا به امروز تنها کشور پایبند به برجام جمهوری اسلامی بوده است و طرفهای مقابل به ویژه اروپا و آمریکا هیچ تعدی را اجرا نکرده اند.
بر این اساس ادعاهای ذکر شده از سوی غرب، نوعی آدرس غلط دادن به مخاطبان مبنی بر معرفی ایران به عنوان ناقص برجام است که رسما پنهان سازی بی تعهدی طرفهای مقابل و کتمان تعهدپذیری ایران است این نوع موضع گیریها قطعا نمیتواند نکته ای مثبت در ادامه راه باشد و نشانگر استمرار رفتارهای غیر اصولی طرفهای مقابل است که تعهدپذیری آنها را زیر سوال میبرد.
دوم آنکه کشورهای اروپایی در حالی از اجرای کانال مالی سخن میگویند که گویی اقدامی بشردوستانه و امتیازی مجانی به ایران بوده تا به ادعای آنها تهران در برجام بماند. در این زمینه اولا کانال مالی بخشی از برجام نبوده بلکه گام مقدماتی اروپا برای نشان دادن تعهدپذیری و اعتمادسازی است لذا نمیتواند آن را به عنوان اجرای برجام عنوان و در ازای آن طلب امتیاز داشته باشد. تعهد برجام لغو تمام تحریمهاست نه اجرای کانال مالی آن هم برای شرکتهای کوچک. لذا اروپا نمیتواند ادعا داشته باشد که ایران در ازای اجرای کانال مالی باید در برجام بهانه و یا اینکه تعلیق مصوبه شورای عالی امنیت ملی مبنی بر تعلیق گام به گام تعهدات برجامی را خواستار باشد.
این مصوبه در ازای خلف وعدههای طرفهای مقابل بوده و کانال مالی گام اعتمادساز است لذا مصوبه شورا همچنان پابرجا بوده و مطالبه ملت، استمرار اجرای گامهای بعدی است. نکته مهم آنکه کانال مالی صرفا در قالب دارو وغذا اقدامی غیرقابل پذیرش است. اروپا نمیتواند ادعای کانال مالی داشته باشد در حالی که آن را محدود به غذا و دارو می نامد. این اقدام در اذهان عمومی ایران را کشوری عقب مانده و نیازمند نشان می دهد که ادعایی خلاف واقع و البته گامی مهم در جنگ روانی برای خدشه دار ساختن روحیه ملی و جایگاه جهانی ایران است.
سوم آنکه کشورهای اروپایی در نشست برجام و نیز در گروه ۲۰ صرفا در باب موضوع برجام و لزوما پایبندی ایران به برجام سخن گفته اند حال آنکه جهان اذعان دارد که آمریکا محور شرارت در قبال برجام بوده و باید به جرم زیر پا گذاشتن تعهدی جهانی محاکمه و بازخواست شود. نکته مهم آنکه اروپاییها نه تنها اقدامی در این زمینه نداشته اند بلکه با آمریکا در اتهام زنی به ایران نیز همراهی کرده اند که نمود آن را در انفجار نفت کشها در دریای عمان و نیز سرنگونی پهپاد متجاوز آمریکا به حریم ایران میتوان مشاهده کرد.
اروپاییها چنان رفتار میکنند که گویی ایران مجرم است و آمریکا کشوری بی گناه که رفتارش واکنش در قبال ایران است. در اصل اروپا با سکوت و حتی موضع گیری علیه ایران به حمایت از رفتارهای ضدایرانی آمریکا پرداخته اند.
در کنار آنچه که ذکر شد این سوال مطرح است که چرا اروپا پس از ماهها بی تعهدی به اجرای کانال مالی تن داده اند؟ پاسخ به این پرسش را در عملکردهای اخیر جمهوری اسلامی میتوان جستجو کرد از یک سو در حوزه دفاعی در برابر تهدیدات نظامی آمریکا و اروپا، نیروهای مسلح جمهوری اسلامی واکنشی قاطعانه داشته که سرنگونی پهپاد متجاوز آمریکایی نمودی از آن است. از سوی دیگر در حوزه هسته ای نیز جمهوری اسلامی با مصوبه شورای عالی امنیت ملی بر تعلیق گام به گام تعهدات هسته ای به مقابله با بدعهدیهای اروپا پرداخت. رویکردی قاطع که به طرفهای مقابل نشان داد که ایران در پی گیری منافع خود قاطع بوده و حاضر به باج دهی نیست.
بر این اساس میتوان گفت که ایستادگی و مقاومت زمینه ساز وادار شدن طرفهای مقابل به اجرایی ساختن کانال مالی است هر چند که این کانال مالی به معنای اجرای برجام از سوی آنها نیست و صرفا گام اعتماد سازی است. دراین شرایط ذوق زدگی در قبال کانال مالی اروپا وجود ندارد و نمیتوان آن را مولفه ای برای ورود به عرصه مذاکره دانست بلکه این اقدام اروپا بیانگر این حقیقت است که مقاومت تنها راه مقابله با بی تعهدی طرفهای برجامی است که اجرایی ساختن گام دوم مصوبه شورای عالی امنیت ملی درباره تعلیق گام به گام تعهدات برجامی مولفه ای مهم در این عرصه خواهد بود که اراده ایران برای تحقق حقوقشان را بر رخ طرفهای مقابل خواهد کشید.
نویسنده: قاسم غفوری