حسن روحانی رئیس جمهوری اسلامی ایران، امروز در سفری رسمی راهی ترکیه میشود. این سفر در حالی صورت میگیرد که محور رایزنی های رئیس جمهور در دو محور قابل توجه است نخست مذاکرات میان سران ایران و ترکیه است. نگاهی بر مناسبات تهران ـ آنکارا نشان میدهد که دو کشور دارای روابطی تاریخی میباشند که همزیستی منطقه ای الزام آوری را ایجاد میکند چنانکه عبدا... گل که زمانی سمت وزیر امور خارجه ترکیه را برعهده داشت در سفر به آمریکا در واکنش به این درخواست آمریکاییها که خواستار قطع روابط ترکیه با ایران شده بودند، گفت روابط دو کشور دارای قدمتی چند صدساله است که از قدمت تاسیس آمریکا بیشتر است و آنکارا حاضر به کنار نهادن این روابط نیست. در شرایط کنونی نیز که از یک سو آمریکا و اروپا در چارچوب سیاستهای توسعه طلبانه اقدام به تحریم و اعمال فشار بر ترکیه کردهاند و از سوی دیگر با ادعاهای واهی تحریم ها و فشارها علیه جمهوری اسلامی وضع شده قطعا توسعه روابط و هماهنگی میان دو کشور میتواند مولفه ای برای مقابله با این تهدیدات باشد. مواضع مقامات دو کشور مبنی بر عدم پذیرش سیاست تحریمی غرب و تلاش طرفین برای توسعه روابط بویژه در حوزه اقتصادی بیانگر اراده دو کشور برای ارتقا مناسبات در سطوح عالی است که با حضور بخش خصوصی میتواند نتایج مطلوب تری به همراه داشته باشد. در همین حال خطر تروریسم از جمله گروه هایی همچون پ.ک.ک که ترکیه آنها را مخل امنیت خود میداند و نیز تحرکاتی که تروریستهای اجاره ای غربی در منطقه علیه امنیت دو کشور صورت میدهند، مولفه ای است که میتواند زمینه توسعه همکاری دفاعی و امنیتی طرفین باشد.
دوم آنکه محور دیگر دیدارهای روحانی در ترکیه را حضور در نشست سه جانبه روسای جمهوری ایران، ترکیه و روسیه تشکیل میدهد. روحانی، اردوغان و پوتین روسای جمهور سه کشور در حالی گردهم میآیند که چند محور اصلی باب این مذاکرات مطرح است. با توجه به ماهیت این نشستها که از ابتدا در قالب بررسی و کمک به حل بحران سوریه بوده است اکنون نیز اصل اول، هماهنگی و برنامه ریزی منسجم در قبال سوریه میباشد. این روزها سوریه شرایطی حساس را سپری میکند چرا که گروه های تروریستی با حمایت گسترده آمریکا در ادلب همچنان فعال هستند و دخالت های آشکار غرب مانع از تسلط ارتش سوریه به این منطقه شده است در همین حال آمریکایی ها با تحریک گروه هایی همچون جریان های کردی و عشایری به دنبال شکاف و حتی تجزیه سوریه هستند و البته با وعده هایی سعی کرده اند تا ترکیه را نیز در قالب ایجاد منطقه امن به بازی خود وادار سازند. مجموع این بحران در کنار استمرار ناامنی و بی ثباتی در سوریه موجب بحران های جدید در منطقه خواهد شد که قطعا ترکیه از قربانیان این وضعیت خواهد بود. کارنامه آمریکا چنانکه مقامات ترکیه از جمله اردوغان بارها اذعان کرده اند، سراسر خیانت و منفعت طلبی انحصاری است و بارها نیز در نهایت راه خیانت حتی علیه ترکیه را در پیش گرفته که مخالفت با خرید سیستم موشکی اس۴۰۰ توسط ترکیه نمودی از این رفتار است.
با توجه به این شرایط هماهنگی میان تهران، ترکیه و روسیه برای حل بحران سوریه به ویژه در حوزه ادلب میتواند ضمن تحقق ثبات در سوریه، زمینه ساز خنثی شدن طراحی های آمریکا نیز باشد که قطعا به نفع امنیت ترکیه خواهد بود. شرط تحقق این مساله تغییر واقعی در رفتار ترکیه و همسویی آن با ایران و روسیه و پایبندی اش به تعهدات سوچی و آستانه است. حل بحران آوارگان با برقراری ثبات در ادلب خود دستاوردی بزرگ برای ترکیه خواهد بود که میتواند با همراهی با تهران و مسکو به آن دست یابد.
نکته مهم دیگر در مذاکرات سه کشور را توسعه مناسبات اقتصادی تشکیل میدهد. آمریکا و اروپا رسما تحریم ها و فشارهای اقتصادی علیه سه کشور اعمال کرده آند که راهکار مقابله با آن نیز توسعه مناسبات طرفین خواهد بود. این همگرایی اقتصادی در کنار تقویت و بهبود شرایط اقتصادی طرفین میتواند زمینه ساز شکست فشارهای غرب باشد که قطعا دستاوردی بزرگ برای تهران، مسکو و آنکارا خواهد بود.
به هر تقدیر میتوان گفت که سفر روحانی به ترکیه در قالب رایزنی های دو جانبه و سه جانبه میتواند در کنار کمک به توسعه اقتصادی سه کشور، زمینه ساز تثبیت ثبات و امنیت در سوریه و منطقه گردد که حاصل نهایی آن شکست سیاست های غرب علیه سه کشور و منطقه است. نشست سه جانبه آنکارا بدون حضور کشورهای غربی نشانگر ظرفیت های منطقه برای حل مشکلات است که نقش برجسته و تاثیرگذار جمهوری اسلامی را نیز بیش از گذشته آشکار میسازد. همگرایی سه جانبه ای که پایبندی تمام طرفها به توافقات صورت گرفته میتواند منافع هر سه کشور در عرصه داخلی، منطقه ای و جهانی را محقق و دستاوردهای بلندمدتی را برای طرفین به همراه داشته باشد.
نویسنده: قاسم غفوری