دولت یازدهم ماههای پایانی مسئولیت خود درتصدی امور اجرایی کشور را سپری میکند. هریک از احزاب، گروهها و جریانهای فعال جامعه برای کسب رای اعتماد افکار عمومی تلاش خود را آغاز کردهاند. در همین حال برخی از رسانهها از حضورقطعی حجتالاسلام والمسلمین روحانی در رقابتهای انتخاباتی ۹۶ خبر میدهند. در برخی از محافل خبری - سیاسی نیز نام تعدادی افراد شناخته شده سیاسی، اقتصادی و فرهنگی به عنوان نامزدهای احتمالی انتخابات پیشرو شنیده میشود.
در نمای کلی، هریک از جریانهای مدعی توانمندی در اداره ایران هستهای اسلامی، علاوه بر رصد تحرکات جبهه رقیب، دامنه نظرسنجیهای درون شهری و برونشهری خود را افزایش دادهاند و از طرفی نیز با نشستهای سنگین و رایزنیهای فشرده، سناریوهای مختلف چگونگی حضور در انتخابات را مرور میکنند.
در مقوله انتخابات در کنار عناصری مانند اقتدار، ثبات و آرامش، دو عنصر بسیار تاثیرگذار یعنی مردم و سیاستپیشگان نقشآفرینی میکنند. در نقشآفرینی مردم ایران همین نکته بس که فارغ از بازیهای سیاسی، زد و بندها و سهامخواهیها و انحصارطلبیها، تصمیمسازی میکنند.آنان همچنین بهترین الگوی کارآمد و مثالزدنی از دخالت مستیم و غیرمستقیم خود در انتخاب مقام مسئول را فراروی جهان
قرار دادهاند.
اما در این سوی میدان و در مقوله نقشآفرینی سیاستپیشگان در انتخابات ایران اسلامی، پرسشهای بنیادینی مطرح بوده و بعضا بیپاسخ مانده است. سوالاتی از جمله این که میزان پایبندی دولتها به شعارهای انتخاباتی و تحقق وعدههای انتخاباتی چگونه بوده است؟ چرا رویکرد دولتها پس از کسب آرای عمومی به افکار عمومی و نگاه درونگرایی به تدریج تغییر مییابد؟ و سوالاتی از این دست که دولتمردان پس از هر انتخاباتی تمایلی به پاسخگویی درباره آنها را ندارند.
بازخوانی بخشی از فرمایشات رهبر معظم انقلاب اسلامی درسخنرانی ۱۴ خردادماه ۹۲ خود گویای یک واقعیت است. رهبر معظم انقلاب اسلامی در اینباره فرمودهاند: «.... جوری حرف بزنید که اگر در خرداد سال آینده نوار امروز شما را جلوی خودتان گذاشتند یا پخش کردند، شرمنده نشوید؛ جوری وعده بدهید که اگر چنانچه آن وعده را بعداً به رخ شما کشیدند، مجبور نباشید تقصیر را گردن این و آن بگذارید که نگذاشتند، نشد. کاری را که میتوانید انجام دهید، وعده بدهید....»
در این نوشتار فراتر از سوالات مذکور سوالی درباره رفتار و کارکرد مالی سیاستپیشگان در مقوله انتخابات مطرح است. به جرات میتوان نوشت که دولتهای گذشته تاکنون در مواجهه با این پرسش همواره سیاست سکوت در پیشگرفتهاند و کمتر تمایلی به ورود به این مبحث دارند. به راستی چرا باید این چنین باشد؟ میزان هزینهکرد هر یک از نامزدهای انتخاباتی در میدان انتخابات چقدر بوده و کدامیک از شخصیتهای حقیقی یا حقوقی تامین منابع مالی مورد نیاز هریک از آنان را متقبل شدهاند؟
از این منظر، چگونگی نقشآفرینی و به عبارتی رفتار و کارکرد احزاب، جریانهای سیاسی - را که با شکلدهی ائتلافها و جبهههای تشکیلاتی و موسمی انتخاباتی سعی در مصادره به مطلوب نگاه و آرای افکار عمومی دارند - باید بیش از پیش مورد مداقه و دقت نظرپرسشگرانه قرار گیرد. این نکتهای است که درمیان شورآمیخته با شعور افکار عمومی در خلق و زایش تصویری شایسته و بایسته از اقتدار نظام و قدرت تصمیمسازی مردم، همواره پنهان مانده است.
مروری بر رفتارهای انتخاباتی از بدو پیروزی انقلاب و شکلگیری نظام اسلامی تاکنون نشان میدهد که روشهای تبلیغاتی نیز به تآسی از رفتارهای اجتماعی دستخوش تغییر و تحول محسوسی شده و این تحول، هزینههای مالی و بعضا شبههآفرینی را بر پیکره نظام و به تبع آن مردم تحمیل کرده و میکند و البته انتقاداتی را نیز برانگیخته است. انتقاداتی که کمتر مورد توجه و پاسخگویی اقناعی سیاستپیشگان قرار میگیرد.
تحرکات نامزدهای انتخاباتی در میدان انتخابات ریاست جمهوری و نیز میدان انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا در هفتهها و ماههای آتی شدت بیشتری به خود میگیرد. قطعا هزینههای مالی در این تحرکات نقش بسیار مهمی را بازی میکند.
استفاده از ساختمانهای گرانقیمت در مراکز پررفت و آمد کلانشهرها و شهرها و شهرستانها، برگههای تبلیغاتی در قطع و رنگهای مختلف، بنرهای طویل و عریض و پررنگ و لعاب بعضا به ارتفاع یک ساختمان چندین طبقه و... این تصویر امروزی از تبلیغات برخی نامزدهای انتخاباتی در دورههای اخیر ریاستجمهوری، مجلس شورای اسلامی و حتی شورای اسلامی شهر و روستا بوده که بیتردید این تصویردر سالهای اخیر و در فضای بغرنج مشکلات مالی و فقر نسبی آحاد مردم جامعه شبهات فراوانی را در اذهان عمومی تولید کرده است.
به راستی مهمترین منبع تامینکننده هزینههای مالی نامزدهای انتخاباتی کدامند؟ چرا هریک از نامزدهای انتخاباتی به رغم ادعای شفافیت در گفتار و رفتار خود در مواجهه با این سوال به نوعی تغییر مسیر میدهد و با سکوت از کنار آن به سرعت میگذرد؟ همچنان که در گرماگرم انتخابات ۸۰ در گفتوگویی با یکی از نامزدهای انتخاباتی از او درباره علت کمک برخی از افراد مقیم خارج کشور به وی پرسیدم و پاسخ داد که آنها دوستان قدیم من هستند و بدون هیچ چشمداشتی به من کمک میکنند!
انتخابات پیشرو فرصتی را از هم اکنون در اختیار مدعیان قانونمداری و مردمسالاری قرار میدهد که با تغییر روش خود در مواجهه با مردم این بار باب گفتوگو را درباره برنامههای قابل اجرا و نه وعدههای پرطمطراق خود بگشایند. از مردان کابینه خود پس از پیروزی احتمالی نام برده و پیش از کسب رای اعتماد از نمایندگان مردم در خانه ملت ، رای اعتماد عمومی را نسبت به کابینه خود دریافت کنند و البته از میزان هزینههای مالی در تبلیغات خود نیز بگویند.
محمد کریمی