اشاره: مبنای عملکرد قوه مقننه، قانون آیین نامه داخلی مجلس است که ساختار، تشکیلات و گردش کار را در آن تعیین می کند. این قانون دارای فصول و مباحث گوناگونی است که اجرای آن وظیفه هیات رییسه مجلس با مشارکت نمایندگان مردم است. صرف نظر از اشکالات ماهیتی و عملکردی قانون آیین نامه داخلی مجلس و ضمن اطلاع رسانی عمومی آن، این نوشتار به پرسشگری پیرامون نحوه اجرای قانون آیین نامه داخلی مجلس (مذاكرات و کمیت آراء) می پردازد که هم اکنون از نظر خوانندگان می گذرد:
قانون آئيننامه داخلى مجلس شوراى اسلامى
فصل سوم- گردش كار مجلس (ادامه)
مبحث دوم- نطقها و مذاكرات (ادامه)
دوم – مذاکرات
ماده ۱۱۱ – موضوعاتی که طبق دستور در مجلس مطرح میشود باید یکساعت قبل از موقع انعقاد جلسه در ورقه مخصوصی که خارج از جلسهنصب میگردد، ثبت شود تا مخالف و موافق، در صورت تمایل، با تفکیک کلیات و هریک از مواد، در آن ورقه در ستون مخصوص، شخصاً ثبت نامنمایند. حق تقدم نطق با کسانی است که ثبت نام کرده باشند که در این صورت، یک مخالف و یک موافق به ترتیب نطق خواهند کرد. درصورتی کهمخالف یا موافقی ثبت نام نکرده باشد، نمایندگان مخالف و موافق در مجلس میتوانند کتباً نوبت بگیرند و به تناوب صحبت کنند. اگر هیچ موافقیوجود نداشته باشد، مخالفان میتوانند به نوبت صحبت کنند و اگر مخالفی موجود نباشد غیر از نماینده دولت و یا سخنگو بهعنوان موافق کسی صحبتنخواهد کرد.
تبصره – درصورتی که موضوعی در دستور کار مجلس قرار گیرد و به دلائلی مطرح نشود و همان موضوع در جلسه بعد مجلس مطرح شود برگثبت نام مخالف و موافق اولیه معتبر است.
ماده ۱۱۲ – مذاکرات کامل هر جلسه همراه با مصوبات ضبط و ثبت و حداکثر چهل و هشت ساعت پس از آن، بین نمایندگان توزیع میشود.نمایندهای که در صورت مشروح مذاکرات مطلبی برخلاف اظهارات او ثبت شده باشد، بطور اختصار میتواند فقط نسبت به همان مورد در جلسهرسمی تذکر دهد و بعداً اصلاح آن قسمت از مذاکرات، در مجموعه مذاکرات مجلس درج میشود. صورت مذاکرات جلسات باید به امضای رئیس یانایبرئیس مجلس که آن جلسه را اداره نموده است برسد.
ماده ۱۱۳ – هرگاه هنگام بحث در باره طرحها و لوایح ، رئیس جمهور و معاونان او، وزیران و معاونان آنان و همچنین سخنگوین کمیسیونهایمربوطه لازم بدانند در موضوع موردبحث با رعایت مواد طرح شده صحبت کنند، برابر ضوابط و مدت تعیین شده در آییننامه به آنان اجازه داده خواهد شد. (اصلاحی مصوب ۱۳۹۱/۲/۳۰)
ماده ۱۱۴ – بهجز مذاکرات مربوط به استیضاح و لایحه بودجه، در صورتی که حداقل دو مخالف و در صورت وجود، دو موافق نسبت به طرح یالایحهای صحبت کرده باشند، هریک از نمایندگان میتوانند کتباً کفایت مذاکرات را پیشنهاد کنند. اولین نماینده پیشنهاددهنده دلایل خود را به عنوانموافق اظهار میدارد و اگر مخالفی باشد علل مخالفت خود را بیان میکند و آنگاه رأی گرفته میشود. درصورتی که پیشنهاد کفایت مذاکرات به تصویبنرسید و در ادامه مذاکرات برای بار دوم پیشنهاد کفایت مذاکرات داده شد بدون توضیح رأی گرفته میشود. پس از رأی به کفایت مذاکرات و اعلام ختمآن از طرف رئیس، به دیگر نمایندگان موافق و مخالف در آن باب اجازه نطق داده نمیشود.(حذف شده به موجب قانون اصلاح موادی از قانون آیین نامه داخلی مجلس مصوب ۱۳۸۷/۹/۲۶)
ماده ۱۱۵ – نمایندگان مىتوانند درباره مسائل مهم مملکتى یا بینالمللى یا مناسبتهاى خاص بیانیه صادر نموده و به رئیس جلسه تحویل نمایند. چنانچه بیانیه صادره به امضاء حداقل بیش از نصف مجموع نمایندگان برسد متن آن بدون ذکر اسامى نمایندگان در پایان جلسه علنى مجلس قرائت و طى نامه رسمى به مراجع ذىربط ارسال خواهد شد و اسامى نمایندگان امضاءکننده بیانیه در مشروح مذاکرات چاپ میشود. (اصلاحی مصوب ۱۳۸۷/۹/۲۶)
تبصره ـ توزیع هرگونه نامه، گزارش، بروشور و امثال آن در صحن مجلس طبق دستورالعملى خواهد بود که توسط هیأت رئیسه تصویب و به اطلاع نمایندگان خواهد رسید. (الحاقی مصوب ۱۳۸۷/۹/۲۶)
ماده ۱۱۶ – گزارش نهایی کمیسیون اصل نودم (۹۰) قانون اساسی پس از ارائه به هیأت رئیسه مجلس، درصورتی که مربوط به عموم باشد، بدونرعایت نوبت در دستور کار قرار میگیرد و در اولین جلسه علنی قرائت خواهد شد.
ماده ۱۱۷ – روسای جمهور، نخست وزیران، رؤسای مجلس و مقامات عالیرتبه کشورهای دیگر که به دعوت مقامات جمهوری اسلامی ایران بهایران میآیند و بنا به صلاحدید همتای آنان و تصویب هیأت رئیسه مجلس حضورشان در جلسه رسمی و علنی به مصلحت باشد میتوانند در جلسهحاضر و عنداللزوم سخنرانی نمایند.این موضوع قبل از شروع جلسه باید به اطلاع نمایندگان برسد. (اصلاحی مصوب ۱۳۹۱/۲/۳۰)
پرسشگری از مجلس
- گزارش عملکرد مجلس در تعداد نطق مخالفین و موافقین طرح ها و لوایح به تفکیک دوره های ده گانه مجلس چیست؟
- گزارش عملکرد مجلس در ضبط و ثبت و توزيع مذاكرات كامل هر جلسه همراه با مصوبات بين نمايندگان به تفکیک دوره های ده گانه مجلس چیست؟
- گزارش عملکرد مجلس در تعداد بیانیه های امضا شده توسط نمایندگان به تفکیک دوره های ده گانه مجلس چیست؟
- گزارش عملکرد مجلس در ارسال بیانیه های امضا شده توسط نمایندگان با نامه رسمی به دستگاه های مسئول مربوطه به تفکیک دوره های ده گانه مجلس چیست؟
- گزارش عملکرد مجلس در توزيع هر گونه نامه، گزارش، بروشور و امثال آن در صحن مجلس به تفکیک دوره های ده گانه مجلس چیست؟
- گزارش عملکرد مجلس در قرائت گزارش نهايى كميسيون اصل نودم به تفکیک دوره های ده گانه مجلس چیست؟
- گزارش عملکرد مجلس در پذیرایی از روساى جمهور، نخست وزيران، رؤساى مجلس و مقامات عالىرتبه كشورهاى ديگر میهمان مقامات جمهورى اسلامى ايران به تفکیک دوره های ده گانه مجلس چیست؟
- گزارش عملکرد مجلس در تعداد مصوبات مجلس با رأى موافق اكثريت مطلق حاضرين به تفکیک دوره های ده گانه مجلس چیست؟
- گزارش عملکرد مجلس در رای گیری با اكثريت چهار پنجم مجموع نمايندگان پیرامون اصلاحات جزئى خطوط مرزى كشور (اصل هفتاد و هشتم قانون اساسى) به تفکیک دوره های ده گانه مجلس چیست؟
- گزارش عملکرد مجلس در رای گیری با اكثريت سه چهارم مجموع نمايندگان پیرامون توقف انتخابات و ادامه كار مجلس سابق در زمان جنگ و اشغال نظامى (اصل شصت و هشتم قانون اساسى) به تفکیک دوره های ده گانه مجلس چیست؟
- گزارش عملکرد مجلس در رای گیری با اكثريت سه چهارم مجموع نمايندگان پیرامون مصوبات جلسه رسمى غيرعلنى (اصل شصت و نهم قانون اساسى) به تفکیک دوره های ده گانه مجلس چیست؟
- گزارش عملکرد مجلس در رای گیری با اكثريت دو سوم مجموع نمايندگان پیرامون تصويب درخواست مراجعه به آراء عمومى (اصل پنجاه و نهم قانون اساسى)
به تفکیک دوره های ده گانه مجلس چیست؟
- گزارش عملکرد مجلس در رای گیری با اكثريت دو سوم مجموع نمايندگان پیرامون تصويب عدم كفايت رئيس جمهور (اصل هشتاد و نهم قانون اساسى) به تفکیک دوره های ده گانه مجلس چیست؟
- گزارش عملکرد مجلس در رای گیری با اكثريت دو سوم مجموع نمايندگان پیرامون تصويب تقاضاى سه فوريت طرح ها و لوايح به تفکیک دوره های ده گانه مجلس چیست؟
- گزارش عملکرد مجلس در رای گیری با اكثريت دو سوم نمايندگان حاضر پیرامون تصويب آئيننامه داخلى مجلس و تفسير آن به تفکیک دوره های ده گانه مجلس چیست؟
- گزارش عملکرد مجلس در رای گیری با اكثريت دو سوم نمايندگان حاضر پیرامون تصويب تشكيل جلسه رسمى غيرعلنى مجلس با رعايت ماده (۱۰۳) اين آئيننامه به تفکیک دوره های ده گانه مجلس چیست؟
- گزارش عملکرد مجلس در رای گیری با اكثريت دو سوم نمايندگان حاضر پیرامون تصويب تقاضاى دو فوريت طرح ها و لوايح به تفکیک دوره های ده گانه مجلس چیست؟
- گزارش عملکرد مجلس در رای گیری با اكثريت دو سوم نمايندگان حاضر پیرامون تصويب موضوع اصل هفتاد و نهم قانون اساسي به تفکیک دوره های ده گانه مجلس چیست؟
- گزارش عملکرد مجلس در رای گیری با اكثريت دو سوم نمايندگان حاضر پیرامون اصلاح قانون برنامه توسعه در ضمن لايحه بودجه و ساير طرح ها و لوايح به تفکیک دوره های ده گانه مجلس چیست؟
- گزارش عملکرد مجلس در رای گیری با اكثريت مطلق نمايندگان حاضر پیرامون انتخاب رئيس مجلس (مرحله اول)به تفکیک دوره های ده گانه مجلس چیست؟
- گزارش عملکرد مجلس در رای گیری با اكثريت مطلق نمايندگان حاضر پیرامون انتخاب رئيس و دادستان ديوان محاسبات كشور به تفکیک دوره های ده گانه مجلس چیست؟
- گزارش عملکرد مجلس در رای گیری با اكثريت مطلق نمايندگان حاضر پیرامون رأى اعتماد به وزيران به تفکیک دوره های ده گانه مجلس چیست؟
- گزارش عملکرد مجلس در رای گیری با اكثريت مطلق نمايندگان حاضر پیرامون رأى عدم اعتماد به وزيران به تفکیک دوره های ده گانه مجلس چیست؟
- گزارش عملکرد مجلس در رای گیری با اكثريت مطلق نمايندگان حاضر پیرامون طرح ها و لوايح و تفسير قوانين به تفکیک دوره های ده گانه مجلس چیست؟
- گزارش عملکرد مجلس در رای گیری با اكثريت مطلق نمايندگان حاضر پیرامون تصويب انجام تحقيق و تفحص به تفکیک دوره های ده گانه مجلس چیست؟
- گزارش عملکرد مجلس در رای گیری با اكثريت مطلق نمايندگان حاضر پیرامون تصويب تقاضاى يك فوريت طرح ها و لوايح به تفکیک دوره های ده گانه مجلس چیست؟
- گزارش عملکرد مجلس در رای گیری با اكثريت مطلق نمايندگان حاضر پیرامون تغيير دستور هفتگي مجلس به تفکیک دوره های ده گانه مجلس چیست؟
- گزارش عملکرد مجلس در رای گیری با اكثريت مطلق نمايندگان حاضر پیرامون رأي به وارد بودن سؤال نمايندگان از وزير به تفکیک دوره های ده گانه مجلس چیست؟
- گزارش عملکرد مجلس در رای گیری با اكثريت مطلق نمايندگان حاضر پیرامون تصويب موضوعات اصول (هفتاد و هفتم)، (هشتادم)، (هشتاد و دوم) و (هشتاد و سوم) قانون اساسى به تفکیک دوره های ده گانه مجلس چیست؟
- گزارش عملکرد مجلس در رای گیری با اكثريت مطلق نمايندگان حاضر پیرامون تصويب وضع قوانين آزمايشى و تصويب دائمى اساسنامه سازمان ها توسط كميسيون هاى مجلس و دولت طبق اصل هشتاد و پنجم قانون اساسى به تفکیک دوره های ده گانه مجلس چیست؟
- گزارش عملکرد مجلس در رای گیری با اكثريت مطلق نمايندگان حاضر پیرامون تعيين تعداد اعضاء كميتهها در كميسيون ها به تفکیک دوره های ده گانه مجلس چیست؟
- گزارش عملکرد مجلس در رای گیری با اكثريت مطلق نمايندگان حاضر پیرامون تصويب اعتبارنامه نمايندگان ارجاع شده پرونده آنان به كميسيون تحقيق به تفکیک دوره های ده گانه مجلس چیست؟
- گزارش عملکرد مجلس در رای گیری با اكثريت مطلق نمايندگان حاضر پیرامون ساير مواردى كه در اين آئيننامه و ساير قوانين براى آنها كلمات «تصويب» يا «موافقت مجلس» آورده شده به تفکیک دوره های ده گانه مجلس چیست؟
- گزارش عملکرد مجلس در رای گیری با اكثريت نسبى با حداقل رأي بيش از يك سوم نمايندگان حاضر پیرامون انتخاب اعضاء هيأت رئيسه شعبه به تفکیک دوره های ده گانه مجلس چیست؟
- گزارش عملکرد مجلس در رای گیری با اكثريت نسبى با حداقل رأي بيش از يك سوم نمايندگان حاضر پیرامون انتخاب نمايندگان جهت عضويت در كميسيون تلفيق، مشترك و هيأت تحقيق و تفحص به تفکیک دوره های ده گانه مجلس چیست؟
نویسنده: دکتر محمدرضا ناری ابیانه