بعد از خروج امریکا از برجام و موضع گیریهای مختلف از جانب مسئولین، رسانهها و افکارعمومی، درست درزمانی که مردم منتظر عذرخواهی امضا کنندگان برجام بودند، دبیرخانه شورای اطلاع رسانی دولت با صدور اطلاعیه طلبکار منتقدان برجام شد.
دربخشی از این اطلاعیه آمده است: متأسفانه آنان که باید عذرخواه مواضع نادرست خود در گذشته باشند، طلبکارانه به دستاوردهای ملی میتازند!
این اطلاعیه میافزاید: این عده حاضر نیستند به این سوال پاسخ دهند که خسارتهای تحریم ظالمانه بر ملت ایران چه میزان بوده و برای پیش گیری به موقع از آن خسارتها چه کرده اند؟ آنها هیچ گاه حاضر نیستند از ناتوانی خود در ارائه راههای جایگزین برجام سخن بگویند و صادقانه بابت رویکرد غلط و کارشکنی های خود در روند پیشرفت کشور، از ملت عذرخواهی کنند.
مطالعه این اطلاعیه در اولین مرحله تداعی کننده این ضرب المثل است که می گوید " طرف دست پیش گرفتن که پس نیفتد". گویا مردم ایران چیزی هم به دولت بدهکار شده اند. این درحالیست که ایرانیان در انتظار عذرخواهی رسمی شخص رئیس جمهور و تیم مذاکره کننده هستهای به علت اعتماد به آمریکا هستند. انتظاری که گویا نمیخواهد برآورده شود.
نگاهی به زیان های حاصل از امضای برجام
اگر روند اجرای برجام را بررسی کنیم شاهد خواهیم بود که پس از اجرای برجام، کشورمان به خاطر انجام تعهدات برجامی میلیاردها دلار زیان دید.
در حالی که تعهدات در برجام دو طرفه بود مسئولین کشورمان بلافاصله دست به اقداماتی عجولانه در مورد زیر ساخت های هسته ای زنند که ضررهای زیادی به کشور وارد کرد.
در ادامه می توان به اقدامات دولت در باره :
- خارج کردن بیش از ۱۲ هزار سانتریفیوژ را از چرخه غنیسازی
- توقف تحقیق و توسعه برای غنیسازی در فردو
- بیرون آوردن قلب رآکتور اراک و پر کردن آن با بتن به طوریکه هرگز قابل بازگشت نباشد.
- خارج کردن ۹۷۰۰ کیلوگرم اورانیوم غنی شده، زیر ۵ درصد نیز اشاره کرد.
از سوی دیگردولت روحانی تمام تمرکز خود را به مذاکرات هستهای اختصاص داد، این مساله سبب کم توجهی به بخش های دیگر به خصوص بخشهای اقتصادی شد که نتیجه آن تعطیلی بسیاری از کارخانجات صنعتی، رکود سنگین، سختی معیشت، گرانی و تورم سرسامآور، افزایش توقف تولید ، افزایش نرخ ارز و... بود. این خسارتهای سنگین را هم باید به سایر پیآمدهای خسارتآفرین برجام افزود.
دولت در سیاست خارجی نه تنها موفقیت قابل اعتنایی نداشت بلکه دستگاه وزارت خارجه با برخوردهای منفعلانه و مسامحه گرانه تنها به از بین رفتن عزت ملی کمک کرد. ویزا ندادن به سفیر ایران در سازمان ملل، توهین کشور ۸۰۰ هزار نفری جیبوتی به ملت ایران، اخراج دانشجویان ایرانی از نروژ، تجاوز به نوجوانان ایرانی در فرودگاه جده، برخورد مسوولان عربستانی در فاجعه منا و... تنها بخشی از این موارد است. بنابراین اگر با نگاه انصاف به زیانهای برجامی وارده به کشور نگاه کنیم باید شرمنده ملت ایران باشیم.
چرا خطوط قرمز رعایت نشد
در همین حال دولتمردان باید به مردم توضیح دهند که چرا علیرغم تاکیدات و اعلام برخی از خطوط قرمزها توسط مقام معظم رهبری، چرا این موارد مورد توجه مذاکره کنندگان قرار نگرفت؟ بارها رهبر معظم انقلاب فرمودند که اهمیت مذاکرات در نگارش جزئیات است؛ نگارش جزئیاتی که باید مذاکره کنندگان ما تلاش میکردند که «غیر قابل تفسیر» باشد چرا که طرف آمریکایی همچنان که رهبر انقلاب نیز فرمودند «لجوج، بدعهد، بدمعامله، اهل دبّه در آوردن، اهل چکوچانه کردن، اهل از پشت خنجر زدن و اهل اینجور کارها و سیاهکاریها است»، اما به این مسائل توجه نشد و دیدیم که مقامات امریکایی با بکار بردن برخی از واژه ها تعهدات را مطابق نظر خود در متن برجام وارد کردند.
رهبر انقلاب در آن زمان بارها به تیم مذاکره کننده تذکر دادند از جمله فرمودند :«بنده در جزئیّات مذاکره دخالتی نکردم، بازهم نمیکنم؛ من مسائل کلان، خطوط اصلی، چهارچوبهای مهم و خطّ قرمزها را به مسئولین کشور همواره گفتهام؛ عمدتاً به رئیس جمهور محترم که ما با ایشان جلسات مرتّب داریم، و موارد معدودی هم به وزیر محترم خارجه؛ خطوط اصلی و کلّی. جزئیّات کار، خصوصیّات کوچک که تأثیری در تأمین آن خطوط کلان ندارد، مورد توجّه نیست؛ اینها در اختیار آنها است، میتوانند بروند کار کنند.»
چرا مذاکره کنندگان در اجرای تعهدات به یکباره عمل کردند و منتظر نشدن تا تحرکی از سوی طرف مقابل صورت گیرد.؟
مگر نه این که قرار بود اگر هر یک از طرفین توافق هستهای تعهدات خود را زیر پا بگذارند، طرف مقابل نیز اقدامات انجام شده را بازپس گیرد و از ادامه همکاری خودداری ورزد؟ پس چرا این نکته مورد توجه قرار نگرفت؟ آیا این ضعفهای برجام نبود که موجب شد تا این سند بارها از سوی طرف مقابل نقض و در نهایت امریکا بدون اینکه خسارت و هزینه ای بپردازد از این سند خارج شد.
ادامه رقابتهای سیاسی
به نظر میرسد که دولت هچنان درگیر رقابتهای سیاسی و جناحی است و باورنکرده که دشمن به حکومت و دولت تهاجم کرده و اکنون هدف از چارهاندیشی و جبران گذشته است.
در حال حاضر ظرفیتهای عظیم کشور قریب به ۵ سال معطل «امضای توافق به هر قیمت» و در ادامه «حفظ توافق به هر قیمت» مانده و لازم است که دولت با پایان دادن به این فرصتسوزی و بهرهمندی از ظرفیتهای عظیم داخلی و اقدام و عمل به اقتصاد مقاومتی، این روند خسارتبار را جبران کند.
با این حال دولتمردان ما سخن از ادامه برجام با اروپایی میزنند این به معنای آن است که ایران همچنان پایبند به تعهدات برجامی است، موضوعی که منفعتی برای ایران به دنبال ندارد. در حال حاضر دولتمردان کشورمان باید به جایی اینکه فعالیت سیاسی خود را تشدید کنند و تصمیمات شتابزده بگیرند به فکر چهار میخه کردن منافع ایران باشند و حتی اگر به این نتیجه رسیده اند که با اروپایی ها برجام را ادامه دهند طبق فرموده مقام معظم رهبری باید از اروپایی ها تعهدات عملی بگیرند.
کارنامه اروپایی ها درخشان نیست و ممکن است که تحت فشار بودن شرکت های اقتصادی خود از سوی آمریکا را بهانه کنند به انضمام اینکه آنها در برخی از مسائل برجامی حتی جلوتر از امریکایی ها هم پیش می رفتند. دولت باید به طور صریح میزان انعطاف اروپا را سنجیده و ماندن در برجام را منوط به رفتار آنها بداند. در نهایت به جای طلبکاری از ملت ایران طلبکار طرفهای برجامی و ۴ کشور اروپایی باشیم.