هنوز مدت زیادی از بدعهدی آمریکا و اعلام خروج آن از برجام نگذشته که ظریف وزیر امور خارجه و عراقچی معاون وی سفرهای دیپلمایتک برای آنچه حفظ برجام نامیده را آغاز کرده اند و همزمان کارشناسان و نمایندگان ملت در مجلس خواهان تضمین گرفتن از اروپا شدهاند.
ظریف وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران ماموریت گرفته تا پیگیری چگونگی ادامه برجام البته بدون آمریکا شده و بر همین اساس سفر دورهای به چین، روسیه و اروپا را در پیش گرفته و اکنون در اروپا در حال رایزنی است.
خیلی ها به این مذاکرات خوشبین نیستند و می گویند که اروپا نیز مانند آمریکا همان رفتار ضد ایرانی را تکرار می کند پس نباید به آن اعتماد کرد اما گویا نگاه دولت اعتماد به اروپا است اروپایی که در سال ۱۳۸۲ تا ۱۳۸۴ نابودی تمام فعالیتهای هسته ای ایران را خواستار شده بود. در همین زمینه نمایندگان مردم در خانه ملت و کارشناسان خواستار آن شدهاند که اگر قرار است مذاکراتی باشد باید از اروپا تضمین بگیرند.
تضمینها به آینده موکول نشود
مهدی چمران کارشناس مسائل سیاسی درباره این مباحث معتقد است: تضمینهایی که گرفته میشود باید خیلی صریح و روشن باشد. این تضمینها قاعدتا همان چیزهایی است که در متن برجام هم آمده بود که کلیه تحریمها باید برداشته شود. هم شرکتها و هم دولتهای اروپایی باید تحریمها را کنار بگذارند و شرایط فعلی که هنوز بانکهای اروپایی و خیلی از شرکتهای اروپایی با ما همکاری ندارند و همین الان هم خیلی از دولتهای اروپایی همکاری ندارند، نباید ادامه داشته باشد.
وی ادامه میدهد: تحریمهای بانکی و مالی و همچنین تحریمهایی که آمریکا علیه اشخاص میگذارد برای ایران قابل اجرا نیست و اروپا نباید به آنها پایبند باشد. این مساله که آیا اروپا می تواند این عدم پایبندی را در مقابل آمریکا داشته باشد یا نه بحث دیگری است. آنچه که ما میخواهیم عدم تحریم و خارج نشدن از چارچوب مذاکرات هستهای است. ما ورود به هیچگونه مذاکره دیگری را نمیپذیریم. همه تضمینها هم باید ملموس و جدی باشند و به آینده و جاهایی که نمیتوانیم دست یابیم حواله داده نشده باشد. متاسفانه در برخی جاهای برجام، معلوم نیست زمانی که ما بخواهیم شکایت کنیم این فرایند به کجا میرسد. چنین مواردی نباید در مورد تضمینهای اروپا تکرار شود.
تضمین عملی در یک بازه زمانی مشخص
عبدالرضا مصری نماینده مردم کرمانشاه در مجلس نیز میگوید: قضایایی که امروز در مورد برجام در حال اتفاق افتادن است موضوعی نبود که ذهن ما نسبت به آنها خالی باشد. یکی از گزینههایی که احتمال داشت و مسئولان ما درباره آن اندیشیده بودند همین بود که آمریکا از برجام خارج شود و اینکه چطور میتوان تبعات این خروج را کاهش داد و یا بیاثر کرد.
وی افزود: در شرایط فعلی دو حالت وجود دارد. یا اینکه منافع برجام برای دولتهای اروپایی آنقدر بیش از منافع آمریکا ست که بتوانند نهادهای مالی و تجاری خودشان را تشویق و ترغیب و مجاب کنند که با ایران ارتباط داشته باشند. به عنوان مثال اگر خزانهداری آمریکا ما را تحریم کرد بانکهای اروپایی، مراودات بانکی خود را با ما ادامه دهند.
مصری ادامه میدهد: دوم قطعا بعد از بانک، یکی از مهمترین مسائل مربوط به بیمههاست زیرا ما برای صدور نفت نیاز به بیمه داریم. بخشی از این بیمه، قابل انجام در کشور خودمان است و ما میتوانیم کشتی را بیمه کنیم اما برای باراندازی در اسکله، بیمههای معتبر بینالمللی باید این کار را انجام دهند وگرنه اجازه پهلو گرفتن برای صادرات نفت نخواهیم داشت. اینها مواردی است که اروپاییها باید تضمین کنند که انجام خواهد گرفت حتی اگر آمریکا با آنها مخالف باشد.
وی خاطرنشان کرد: همچنین باید امکانات و تجهیزاتی که در مورد انرژی هستهای قول دادهاند و همچنین تامین اورانیوم را تضمین کنند. انواع و اقسام روابط آزاد تجاری و مالی و بیمهای، همه از اموری است که باید حاصل برجام میشد و اکنون اروپا باید آنها را تامین کند. البته در همین ابتدای کار، پالسهایی که میرسد حاکی از این است که اروپاییها در حال ادامه تحریمهای آمریکا هستند که نمونه آن بحث فروش هواپیما و بیمههای سوئیس و دانمارک است که اعلام کردند به دلیل خروج آمریکا از برجام نمیتوانند با ما کار کنند. وی گفت:اروپاییها باید درباره همان موارد موجود در برجام و همانهایی که آقای رئیسجمهور بعد از امضای برجام اشاره کردند که تمام تحریمهای ظالمانه و یکجانبه و دوجانبه و تحریمهای شورای امنیت برداشته میشود در عمل و در یک بازه زمانبندی شده و مشخص تضمین بدهند. به نظر من اینکار، یک کار دیپلماسی است و مرّ فرمایشات مقام معظم رهبری در قالب آن باید دنبال شود. همه باید یکپارچه متوجه دشمن باشیم و به دولت کمک کنیم که از این مقطع عبور کند و بقیه بحثها را باید برای بعد گذاشت.
هیچ پیش شرط دیگری مطرح نشود
حسین آبنیکی رئیس پیشین مرکز توسعه سازمان انرژی اتمی میگوید: تسهیل در مراودات پولی و بانکی با ایران از جمله تعهدات برجامی بود که به درستی اجرا نشد، بنابراین اگر قرار بر اجرای برجام باشد می بایست آنها ضمانت کتبی بدهند که در این حوزه و در چارچوب برجام تعهداتشان را اجرا خواهند کرد تا به این ترتیب بتوانیم معاملات پولی و مالی را بین ایران و اروپا به طور کامل داشته باشیم.
وی افزود: مراودات اقتصادی نباید منوط به تحریم های آمریکا و درخواست های آنها از جمله در حوزه برنامه های موشکی و منطقه ای ایران شود. باید به صورت شفاف اعلام شود که ملاک ایران برجام است و هیچ پیش شرط دیگری که به القای آنها و آمریکا باشد نخواهیم پذیرفت. باید تضمین مکتوب قطعی داشته باشیم که در صورت مواجه شدن اروپا با تحریم های ثانویه آمریکا، آنها اقدام متقابل داشته و تسلیم آمریکا نشوند.
آبنیکی خاطرنشان کرد: البته طی روزهای اخیر موضوعاتی مبنی بر مطرح شدن شروط جدید از سوی اروپا شنیده می شود، بنابراین باید به صورت مکتوب ضمانت بگیریم که علاوه بر برجام شروط احتمالی دیگر در مورد غنی سازی، موضوعات منطقه ای و یا موشکی به طور کلی منتفی است و آنها به صورت مکتوب اعلام کنند در آن حوزه ها نیز شروطی برای ما تعیین نخواهند کرد.
اروپا جریمههای شرکت ها را تقبل کند
عزت ا... یوسفیان ملا نماینده آمل میگوید: نکته ای که باید در ابتدا به آن توجه شود این است که اروپا در همان مقطعی که شرایط اجرای برجام مساعد بود و همه پیشگام در اجرای برجام بودند، اقدام قابل توجهی در این ارتباط نداشت و حتی یک بانک اروپایی بزرگ به صورت جدی وارد تعامل با ایران نشد. در ضمن جلب اعتماد ایران از سوی اروپا موضوعی مشکوک است چرا که ۸۰ درصد تحریم های اعمال شده علیه ایران در اختیار سازمان ملل و آمریکاست.
وی افزود: اما باوجود این موضوعات، اروپا باید تضمین دهد که آمریکا وارد جریمه بانک های اروپایی و چینی که با ایران همکاری می کنند نشود، همچنین می بایست تضمین هایی در حد اسناد بهادار وجود داشته باشد که در صورت جریمه بانک ها و شرکت های همکار با ایران از سوی آمریکا، آنها بتوانند از محل آن اسناد خسارات خود را دریافت کنند و دولت های اروپایی جریمه آمریکا را تقبل کنند.
امضای سند به معنای تضمین
علی بیگدلی کارشناس مسائل بین الملل گفت: در روابط بین الملل چیزی به نام تضمین نداریم چرا که اگر با کشوری سندی را امضا کنیم به معنای تضمین است. نکته مهم دیگر سه موضوعی است که امروز در بسته پیشنهادی اروپا به ایران مطرح خواهد شد که معتقدم این موضوعات هیچ ارتباطی با برجام ندارد.
موضوعاتی از جمله حقوق بشر، موضوعات منطقهای و موشکی در این بسته ارائه خواهد شد، موضوعاتی که وزیر خارجه آلمان نیز چندی پیش مطرح کرده بود.
وی افزود: بنابراین به نظر می رسد آنها معامله ای با ایران داشته باشند که در صورت عملی نشدن خواسته هایشان طبق آن بسته، حتی در صورتی که از برجام خارج نشوند تحریم هایی علیه ایران اعمال شود.
لزوم برگزاری نشست های بین بانکی اروپا
عباسعلی منصوری آرانی عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس نهم نیز معتقد است که آنچه در برجام و پس از آن در قطعنامه ۲۲۳۱ داشتیم قرار بین المللی بود و می توانست در صورت اجرای کامل الگویی برای مذاکرات در موضوعات مختلف شود.
وی میگوید: در شرایط فعلی و با توجه به خروج آمریکا از برجام، اروپا بر پایبندی بر برجام تاکید دارد، البته تاکید لفظی در این مورد فایدهای ندارد و آنها باید در عمل ضمانت هایی در جهت تامین منافع ایران از برجام دهند.
در این زمینه رفع تحریمهای اقتصادی در درجه اول اهمیت قرار می گیرد، در همین زمینه اروپا باید زمینه های رفع موانع در جهت تبادلات بانکی، مشکلات بیمه، تسهیل در رفت و آمد تجار را فراهم کند تا به این ترتیب آنها در محیطی آرام و بدون تنش و در عمل و نه روی کاغذ چنین شرایط مساعدی را برای ایران فراهم کنند. باید ظرف هفته های آینده و در راستای تعهد عملی اروپا برای حفظ منافع ایران در توافق هسته ای آنها نشست های بین بانکی که خروجی آن انعقاد توافق نامه هایی باشد، برگزار کنند و در همین ارتباط تیم اقتصادی دولت در مورد عملی شدن تعهدات اروپاییان نسبت به برجام اعلام نظر کند.