به اعتقاد کارشناسان و تحلیلگران حوزه اقتصادی کشاورزی به عنوان کلیدیترین راهبرد در پیشرفت هر کشوری به حساب میرود و این حوزه به دلیل توانایی تولید بدون اتکا به فراوردهی بیرونی نقش برجستهای در تامین امنیت غذایی بعنوان یک شاخص استقلال دارد. به باور محققان اقتصادی با وجود تحریمها و شرایط خاص اقتصادی امروز ایران و داشتن اقتصادی مقاوم؛ نگاهها به سمت کشاورزی به عنوان یک رکن اصلی دراقتصاد معطوف شده است به این ترتیب که متولیان میتوانند با توجه به مزيت نسبي محصولات توليدي مختلف به عنوان یکی از جنبههای مهم برنامهريزي اقتصادي از آن بهره بگیرند. از سوی دیگر حوزه کشاورزی و مواد غذایی از جمله بخشهایی در اقتصاد است که به واسطه درگیر بودن با معیشت مردم مهمترین و اثربخشترین عرصه در حوزه اقتصاد به ویژه امنیت غذایی را دارد. امنیت غذایی که به معنی دسترسی دائم و اقتصادی همه مردم به غذای کافی و سالم و مغذی است بطوریکه نیازهای یک رژیم تغذیهای سازگار برای یک زندگی فعال و سالم فراهم شود.
طبق مستندات موجود ایران از نخستین کشورهای جهان است که در آن کشاورزی و زراعت آغاز شده به این ترتیب که در قرن اول پیش از میلاد ایرانیها همه درختان میوهای که در یونان کشت میشده (به استثنای زیتون) را کشت میکردهاند. درحال حاضر نیز با استناد به آمارهای فائو ایران در تولید محصولات کشاورزی، زراعی و باغی در ۶۸ محصول کشاورزی جایگاه نخست تا پانزدهم جهان را دارد.
نگاهی گذرا به این آمار و ارقام به خوبی وجه تمایز ایران در ظرفیتهای کشاورزی را نمایان میکند اما کنار هم قرار دادن این ظرفیتها در مقابل بروز سیل در ایام نوروز روی دیگر سکه نمایان میکند روی سکهای که بیش از هر چیز باید مدنظر متولیان و تصمیمگیران کشور از جمله متولیان اقتصادی باشد.
روی سکهای که به منزله زنگ خطری کمبودها و نقصانهای تامین مایحتاج مردم در روزهای اثر به واسطه تاثیرات ناشی از هدررفت زمینهای کشاورزی و سیلزدگی محصولاتی استکه تا پیش از این کشاورزان چشم انتظار برداشت آنها بودهاند.
پتانسلهای بر اب رفته
استان خوزستان با تولید محصولاتی زراعي اساسي گندم، جو، برنج و ذرت دانهای و محصولات زراعي تجاري همچون چغندرقند، هندوانه، گوجهفرنگي، پياز، سيب زميني و خيار یکی از استانهای استراتژیکی کشور در حوزه کشاورزی به شمار میرود به طوریکه طبق آمار و براساس مستندات موجود از میان هشت استان از ۳۱ استان کشور که بالغ بر ۶۵ درصد حجم محصولات کشاورزی کشور را تولید میکنند؛ استان خوزستان با تولید سالانه حدود ۱۶میلیون تن انواع محصولات کشاورزی و باغی، در صدر قرار دارد.
به اعتقاد کارشناسان خوزستان با برخورداری از بیش از ۷/۴ میلیون هکتار زمین زراعی و بیشترین آبهای سطحی و همچنین امکان کشاورزی در همه فصول از استانهای پرپتانسیل برای عرض اندام در عرصه اقتصاد مقاومتی تا پیش از این بود اما بروز سیل و حوادثی ازاین دست منجربه ان شده تا بار دیگر زنگ هشدار برای متولیان و دستاندرکاران تصمیمگیر کشور به صدا در بیاید هشداری که با بروز سیل در استانهای مختلف هر روز صدای آن بلند و بلندتر میشود.
هفت اقلیم در یک استان
استان گلستان با جای دادن هفت اقلیم از ۱۳ اقلیم دنیا و دارا بودن ۶۶۷ هزار هکتار زمین زراعی، ۳۰ هزار هکتار باغ، سه میلیون واحد دامی، ۹۷۰ واحد مرغداری، ۴۸۲ هزار هکتار جنگل، ۸۶۲ هزار هکتار مرتع و دسترسی به۱۱۰ کیلومتر ساحل دریای خزر، از قطبهای مهم کشاورزی ایران است.
براساس آخرین آمار و اطلاعات ارایه شده از سوی رئیس سازمان جهاد کشاورزی گلستان در ماههای پایانی سال ۹۸ طبق تولیدات سال زراعی ۹۷ – ۹۶ در تولید ۱۵ محصول کشاورزی رتبههای اول تا چهارم کشور را دارابوده به این ترتیب که این استان در تولید سویا با ۶۰.۳ درصد، خاویار با ۵۶ درصد و دانه روغنی کلزا با ۳۴ درصد از تولید کشور، دارنده رتبه اول بوده است.
از سوی دیگر آمارها از این نکته پرده بر میدارند که گلستان در تولید گندم و گوشت مرغ هر کدام با ۱۰ درصد، جو با ۷.۱ درصد و آفتابگردان با ۲۳ درصد از تولید کشور در رتبه دوم، تولید پنبه با ۱۲.۶ درصد، توتون با ۱۴.۳ درصد، پیله تر ابریشم با ۱۷درصد از تولید کشور در رتبه سوم، تولید شلتوک (برنج) با ۱۰ درصد، هلو با ۷.۵ درصد، آلو قطره طلا با ۵.۸ درصد و خرمالو با ۱۰ درصد از تولید کشور در رتبه چهارم و در تولید زیتون با ۴.۹ درصد از کل تولید کشور در رتبه ششم قرار دارد.
به این ترتیب تولیدات کشاورزی استان گلستان حوزههای دام، زراعت، باغبانی، شیلات و آبزیان و جنگل و مرتع را در بر میگیرد و آن طور که آمارها میگویند تا پیش از این در حدود بیش از ۲۱۴ هزار خانوار بهرهبردار بخش کشاورزی گلستان در ۶۶۷ هزار هکتار زمین زراعی مشغول فعالیت بودند که این تعداد ۳۸ درصد اشتغال خالص استان را به خود اختصاص دادهاند و با این تفاسیر و با استناد به آمار موجود این استان چیزی در حدود ۴ میلیون و ۳۰۰ هزار تن محصولات کشاورزی (۵ درصد) کل تولید انواع محصولات کشاورزی کشور را در کارنامه خود دارد.
آمارهای یاد شده اگر چه در نوع خود به نوعی مایه مباهات و خشنودی است اما با نگاهی گذرا به این آمار و با توجه به حوادث رخداده در ماههای اخیر میتواند یک هشدار و یا تلنگر جدی در نوع خود باشد چراکه با توجه به ظرفیتهای موجود در آینده نه چندان دور با کمبودها و مسکلات روبهرو خواهیم شد که باز هم گریبان معیشت مردم را خواهد کرد.
از سوی دیگر یکی دیگر از عوامل مؤثر بر اقتصاد استان گلستان گردشگری است به این ترتیب که این استان با داشتن مناطق و شهرستانهای زیبا هر ساله توریستهای داخلی و خارجی زیادی را به خود جذب میکند و درصد قابل توجهی در رونق اقتصادی منطقه و کشور اثرگذار است.
محصولات کشاورزی ایران در جهان
براساس آمارهای فائو ایران در تولید محصولات کشاورزی، زراعی و باغی در ۶۸ محصول کشاورزی جایگاه نخست تا پانزدهم جهان را دارد.به این ترتیب که ایران در تولید محصولات پسته، زرشک، خاویار، زعفران، میوههای هستهدار و انواع توت جایگاه نخست در جهان را در اختیار دارد. همچنین ایران در تولید خرما و زردآلو در رده دوم جهان قرار گرفته است.
در تولید هندوانه، گیلاس، خربزه و انواع ملون، سیب، انجیر و خیار هم جایگاه سوم جهان را از آن خود کرده است.براساس آمارهای فائو جایگاه تولید ایران در تولید گوسفند، میوههای تازهخوری، پشم، گردو و بادام جایگاه چهارم جهان است. گزارش فائو نشان میدهد که تولید ایران در محصولاتی مانند رازیانه، ابریشم، نخود در جایگاه پنجم قرار دارد. تولید گردو، شیر گاو و گوجه فرنگی هم ایران را به جایگاه ششم دنیا رسانده است. براساس آمارهای فائو تولید انگور، پیاز، آلبالو، شیر گوسفند و کیوی نیز در ایران فراوان است و این کشور جایگاه هفتم تولید این نوع محصولات را در جهان دارد. تولید محصولاتی نظیر ادویه، هلو، نارنگی، پرتقال ماندارین، کلمنتینها، لیمو، پرتقال، شیر بز، انواع کدو، در جایگاه هشتم دنیا قرار دارد. ایران در تولید عدس جایگاه نهم دنیا را دارد.
همچنین آمارهای فائو حاکی از آن است که جایگاه ایران در تولید خرمالو، عسل و چای در جایگاه دهم قرار گرفته است. ایران رتبه یازدهم تولید کنف در جهان را دارد، همچنین در تولید انواع مرکبات، گندم، بلوبری و پالم در جایگاه دوازدهم واقع شده است. آمارهای فائو نشان میدهد ایران در تولید بذر ملون، تخم مرغ، و بادمجان جایگاه سیزدهم جهان را دارد. ایران در تولید چغندر قند، سبزیجات تازه، جو و سیبزمینی جایگاه چهاردهم را از آن خود کرده است و همچنین در محصول گلرنگ و کنگر فرنگی جایگاه پانزدهم دنیا را تصاحب کرده است.
نویسنده: سارا علیاری