این روزها که مفاد بودجه در راهروهای بهارستان دست به دست میشود و نمایندگان مجلس با شاخصهای مختلف ارقام بودجه سال ۹۶ را سبک وسنگین میکنند بحثهای متعددی در این زمینه مطرح میشود که بررسی هریک از آنها از روند حرکت اقتصاد کشور در سال آتی خبر میدهد.
اگرچه بحث بودجه جاری و رقم کلان آن تاکنون با ابهامات بسیاری روبهرو بوده اما آنچه امروز بخش عمدهای از پروژههای زیرساختی و توسعهای کشور را دچار چالش و دغدغه کرده است؛ رقم تخصیص یافته به بودجه عمرانی کشور است.
متولیان امر در زمان تقدیم لایحه بودجه ۹۶ به مجلس با بان اینکه در این بودجه؛ رقم ۶۰ هزار میلیارد تومانی به عنوان بودجه عمرانی درنظر گرفته شده اعلام کردند که این رقم نسبت به سال گذشته یک رشد حدود ۳۰۰۰ میلیارد تومانی دارد و این نشان میدهد که دولتمردان برنامههای خوبی را در این زمینه دارند و درصددند تا آن را اجرایی کنند.
دستاندرکاران امر در آن زمان چنین اتفاقی را به منزله یک تحول بزرگ عنوان کردند اما در همان زمان کارشناسان و تحلیلگران اقتصادی این مساله را یادآور شدند که این میزان اعداد و ارقام در نظر گرفته بیش از هر چیز بر پایه موارد غیرواقعی درنظر گرفته شده و با توجه به روندی که دولتمردان در طول سه سال گذشته در زمینه بودجه عمرانی و تخصیص آن داشتهاند این مهم در سال ۹۶ محقق نخواهد شد.
این گروه از کارشناسان با بیان اینکه در بهترین حالت تنها ۲۰ درصد این رقم محقق خواهد شد تصریح میکنند که رشد هزینههای جاری در طول سالهای اخیر به قدری بالا بوده که متولیان به منظور پوشش آن مجبور به کسر بخش قابل توجهی از بودجه جاری شدهاند.
این گروه از کارشناسان و منتقدان با اشاره به رقم دلار که رشد ۳۰۰ تومانی را در مقایسه با سال ۹۵ داشته و تفاوت فاحش این رقم با دلار آزاد این نکته را مطرح میکنند این نوع اعداد و رقم نشان میدهد که تدبیر و برنامهریزی خوبی پشت این بودجه نیست و متولیان بیش از آنکه نگران بودجههای عمرانی و کشاورزی و سلامت و.. باشند در پی تامین بودجه جاری هستند.
مهرداد لاهوتی عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس از جمله منتقدان در این زمینه است که میگوید: این مساله که بودجه جاری دولت هرسال در حال بزرگتر شدن است از یک طرف نکته مهم ما آن است که متولیان بخشی از بودجههای عمرانی را هم صرف بودجههای جاری میکنند که تمام این موارد از عیوب بودجه ۹۶ است.
به گفته وی در سال ۹۵ میزان بودجه عمرانی افزایش یافته و رقم ۵۷ هزار میلیارد تومان برای آن درنظر گرفته شده است و در سال ۹۶ برای این مهم؛ رقم ۷۲ هزار میلیارد تومان لحاظ شده است اما سوال اساسی این است که چه میزان از رقم ۵۷ هزار میلیارد تومان تخصیص یافت که حالا این رقم را به ۷۲ هزار میلیارد تومان رسیده است.
سهمی که هر ساله کمتر میشود
کارشناسان و تحلیلگران اقتصادی با بیان اینکه در طول این سالها عملکرد منابع اختصاص داده شده برای اعتبارات عمرانی بسیار پایینتر از حد تعیین شده در بودجه بوده است میگویند: در سال ۹۵ برای بودجه عمرانی؛۵۷ هزار ميليارد تومان پيشبيني شده كه قرار بود ۳۰ هزار ميليارد تومان از آن در شش ماهه اول سال اختصاص يابد اما براساس مستندات موجود تنها ۱۳ هزار ميليارد تومان از اين مبلغ تخصيص پيدا كرده است و این در حالی است که در سال ماقبل یعنی ۹۴ هم روند به همین صورت بوده است به این ترتیب که از ۴۷ هزار ميليارد تومان رقم پيشبيني شده در بودجه عمرانی سال ۹۴ تنها و تنها ۲۷ هزار ميليارد تومان اختصاص پيدا كرد.
منتقدان اقتصادی در رویارویی با چنین شرایطی این سوال را مطرح میکنند که ، اینکه دستاندرکاران در سالهای اخیر نتوانسته و یا نخواستهاند بودجه عمرانی مصوب را به طور کامل تخصیص دهد، چگونه میتوان امیدوار بود که این تحول بزرگ را در سال ۹۶ به سرانجام برسانند و عملیاتی و اجرایی کنند.
البته این مسالهای است که علاوه برکارشناسان اقتصادی نمایندگان مجلس هم به آن واقفند به این ترتیب که چندی پیش نایب رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس نیز با غیرواقعبینانه خواندن رقم پیشنهادی دولت برای بودجه عمرانی سال ۹۶ اعلام کرد:"در طول سه سال گذشته هیچ کدام از بودجههای عمرانی پیشبینی شده بهطور کامل محقق نشده و مبالغ تخصیص یافته حتی کمتر از ۵۰ درصد و در برخی شهرستانها این مبلغ صفر بوده است." به اعتقاد این نمایندگان از جمله دلایل اصلی درعدم تحقق بودجه عمرانی در این سالها بالا بودن هزینه جاری دولت است به این ترتیب که بودجهای که صرف حقوق و مزایای کارکنان دولت میشود دیگر مبلغی برای بودجههای عمرانی و پروژههای نیمهتمام نمیگذارد.
نیاز ۴۰۰ هزار میلیاردی برای اتمام پروژههای نیمه تمام
براساس آخرين آمارهاي برآورد شده، تعداد ۱۴۲۲ طرح عمراني ملي و ۲۴۹۵ طرح عمراني استاني نيمه تمام و در مجموع ۳۹۱۷ طرح عمراني ملي و استاني نيمه تمام روي دست دولت مانده كه براي اتمام آنها بودجه قابل توجهي نياز است كه دستكم اعتبارات تخصيص نيافته در بودجه ۴۰۰ هزار ميليارد تومان برآورد ميشود. بررسي عملكرد بودجه عمراني در ۱۳ سال گذشته نشان ميدهد در هيچ يك از سالها اعتبارات اين بخش حتي در سالهايي كه قيمت نفت به بالاي ۱۱۰ دلار رسيد ۱۰۰ درصد پرداخت نشده و عملكرد تاريخي دولتها نشان داده هر زمان دولت با كسري درآمد مواجه شده نخستين بخش محروم شده از منابع، بخش عمراني بوده است.