از ابتدای روی کار آمدن دولت روحانی تا امروز یکی از وعده‌های اصلی مسئولان برای توجیه نیاز کشور به توافق هسته‌ای، بازپس‌گیری پول‌های بلوکه شده ایران در سال‌های تحریم بود.
مسئله آزادسازی دارایی‌های بلوکه شده ایران، در ادبیات مسئولین دولتی تاکنون سه بازه زمانی را پشت سر گذاشته و اکنون که در پایان کار دولت یازدهم هستیم می‌توان به تحلیل چرایی این تفاوت‌ها پرداخت.
مرحله اول- قبل از توافق- ارقام نجومی
از زمان روی کار آمدن دولت روحانی و آغاز دور جدید مذاکرات مقامات و مسئولین دولتی، اقدام به طرح مبالغ کلان و عمدتا بالای ۱۰۰ میلیارد دلار - بیش از ۳۵۰ هزار میلیارد تومان - می‌کردند.
براساس شواهد، یکی از مهم‌ترین دلایل طرح این ارقام کلان توسط دولتی‌ها برای پول‌های بلوکه شده، همراه سازی مردم با سیاست خارجی دولت می‌باشد و با این اقدام قصد داشتند نیاز به انعقاد قرارداد به هر قیمتی را توجیه کنند.
در این زمینه می‌توان به اظهارات سیدحسین هاشمی استاندار تهران اشاره کرد که پیش از امضای توافقنامه هسته‌ای، گرانی کالاها را نیز نتیجه پول‌های بلوکه شده دانست. وی همچنین در جای دیگری رقم نجومی ۱۸۰ میلیارد دلار را میزان پول‌های بلوکه شده ایران دانست که در پسابرجام با آزادسازی آن، بسیاری از مشکلات اقتصادی مردم حل می‌شود. وی بعدا اعلام کرد رسانه‌ها سخنانش را تحریف کردند.
دیگر مسئولی که وعده آزادسازی دارایی کلان در پسابرجام را داد اکبر کمیجانی معاون بانک مرکزی بود که در مصاحبه وال استریت ژورنال میزان دارایی ایران را ۱۵۰ میلیارد دلار اعلام کرده بود. غلامعلی جعفرزاده عضو کمیسیون برنامه بودجه مجلس نهم و همچنین انصاری مدیرکل سابق بین‌الملل بانک مرکزی نیز رقم بلوکه شده را ۱۵۰ میلیارد دلار عنوان کرده بودند.
میزان دیگری که برای میزان دارایی بلوکه شده ایران اعلام شد مربوط می‌شود به رقم اعلام شده توسط غلامرضا مصباحی مقدم که ریاست کمیسیون برنامه و بودجه مجلس نهم را برعهده داشت. وی میزان دارایی بلوکه شده ایران را ۱۳۰ میلیارد دلار عنوان کرده بود.
مواردی که مطرح شد تنها بخشی از رقم‌های کلان اعلام شده توسط مسئولان در دوران قبل از برجام است که می‌توان افراد و ارقام دیگری را نیز به این فهرست افزود.
مرحله دوم - پس از توافق - ارقام کم ارزش
اما اعلام نرخ‌های نجومی و وعده ارقام کلان برای آزادسازی پول‌های بلوکه شده ایران در پسابرجام، زیاد دوام نیاورد و پس از امضای توافق رفته رفته مسئولان به سراغ اعلام ارقام متفاوت از گذشته رفتند و حباب وعده‌های قبلی را ترکاندند.
به عنوان نمونه محمدباقر نوبخت رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور پس از گذشت حدود یک ماه از روز امضای توافق هسته‌ای میان ایران و ۶ کشور غربی، رقم جدید را برای مردم بیان کرد و گفت: پول بلوکه شده دولت ۶ یا ۷ میلیارد دلار است.
این خط خبری، توسط دیگران مسئولان اقتصادی دولت نیز دنبال شد و اعضای کابینه که تا دیروز در مقابل رقم‌های اعلام شده درخصوص حداقل میزان دارایی بلوکه شده ایران سکوت کرده بودند به یکباره به سراغ نرخ‌های پایین و متناقض رفتند.
در این زمینه می‌توان به آمار اعلامی توسط علی طیب‌نیا وزیر اقتصاد دولت روحانی اشاره کرد که میزان پول‌های بلوکه شده کشور را ۲۹ میلیارد دلار عنوان کرده بود. این رقم اعلام شده توسط طیب نیا در حالی مطرح شد که رئیس کل بانک مرکزی نیز در اظهاراتی رقم پول‌های آزاد شده را همین ۲۹ میلیارد دلار اعلام کرده بود. رقمی که در مقایسه با ۱۵۰ میلیارد دلاری که تنها ۲۰ درصد رقم اعلام شده توسط معاون وی را شامل می‌شود.
مرحله سوم - پس از گذشت یکسال از توافق
از سوی دیگر حال که زمان طی شده در پسابرجام به بیش از ۱ سال رسیده است، رقم‌های جدیدتری از میزان دارایی آزادشده ایران منتشر شده است که اعلام این ارقام سوالات جدیدی را برای مردم ایجاد نموده است.
اخیرا و پس از روی کار آمدن دولت جدید آمریکا، دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا مدعی شده که ایران بعد از برجام، ۱۵۰ میلیارد دلار دریافت کرده است و رسانه‌های مدعی اصلاح‌طلبی و اعتدال با ذوق‌زدگی تمام، موضع دونالد ترامپ را برجسته کرده‌اند تا برجام را پرعایدی قلمداد کنند، ترامپ نوشت: «ایران به لبه پرتگاه رسیده و در آستانه فروپاشی بود. تا اینکه آمریکا به میدان آمد و با توافق هسته‌ای زندگی دوباره‌ای به آنها بخشید؛ ۱۵۰ میلیارد دلار.»
از سوی دیگر، علی‌اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی هسته‌ای اخیرا در گفت‌وگو با ایسنا رقم جدیدی از میزان دارایی‌های آزاد شده ایران اعلام کرد که براساس آن، چیزی حدود ۱۰۰ میلیارد دلار از پول‌های ایران آزاد شده است و می‌توانیم از آن استفاده کنیم.
اصلاح‌طلبان با انتشار این مطلب ترامپ، از آن استقبال کرده و این صحبت ترامپ را دلیلی بر گرفتن امتیازات بزرگ دولت روحانی از امریکا در برجام تلقی کردند بدون آنکه به این سوال اساسی پاسخ دهند که به فرض آزادسازی این مبلغ که با احتساب نرخ دلار رسمی کشور که در حدود ۳۲۵۰ تومان است، مبلغی در حدود ۵۰۰ هزار میلیارد تومان می‌شود که چیزی در حدود بودجه دو سال کشور است، بودجه در این سال‌های اخیر با کسری شدید مواجه بوده و براساس برخی اظهارنظرها از میزان ۲۶۷ هزار میلیارد بودجه امسال تاکنون چیزی معادل ۶۰ هزار میلیارد تومان آن با کسری مواجه است.
همچنین سوال دیگری که در این میان مطرح می‌شود این است که چرا آزادسازی این مبلغ تاکنون نتوانسته بهبودی در زندگی مردم ایجاد کند و در مدتی که از زمان اجرای برجام تاکنون گذشته، علی رغم ورود همین مبلغ ۱۰۰ میلیارد دلار، قیمت دلار چه در بازار آزاد و چه در نرخ رسمی آن شاهد افزایش بوده است؟
از دیگر مواردی که می‌توان به استناد سخنان معاون روحانی درخصوص میزان دارایی آزاد شده ایران مدنظر قرار داد، محل هزینه کرد این مبلغ کلان است که تاکنون از سوی دولت هیچ اظهارنظری نسبت به نحوه استفاده آن منتشر نشده است که این موضوع اعتراض نمایندگان مجلس را نیز به‌دنبال داشت.
حجت الاسلام علیرضا سلیمی دبیر کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس با اشاره به سخنان صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی گفت: یکصد میلیارد دلار از ناحیه برجام عائدی داشته‌ایم. سوال اینجاست که آیا این مبلغ در خزانه داری کل وارد شده است و اگر وارد شده در کجا هزینه شده است؟
این نماینده ادامه داد: اگر این پول وارد خزانه شده، چرا بانک‌ها توان تسهیلات دهی ندارند و در آستانه ورشکستگی قرار دارند و چرا شاخص بورس وضعیت مناسبی ندارد؟
وضعیت این ۱۰۰ میلیارد دلار آزاد شده که رقمی در حدود ۳۸۰ هزار میلیارد تومان را شامل می‌شود و به طور تقریبی سهم هر ایرانی از آن به مبلغی در حدود ۵ میلیون تومان می‌رسد در حالی همچنان در ابهام قرار دارد که طبق اصل ۵۳ قانون اساسی دولت موظف است كليه دريافت‌های دولت در حساب‌های خزانه‌داري كل متمركز کند.
براین اساس به نظر می‌رسد رسیدگی به وضعیت اعلام نرخ‌های متفاوت از میزان دارایی‌های بلوکه شده و همچنین پیگیری نحوه استفاده از آن به یکی از نیازهای کشور تبدیل شده و مناسب است نمایندگان مجلس پس از اتمام بررسی بودجه سال آینده، رسیدگی به این موضوع را در اولویت کاری خود قرار دهند. (مشرق)
دریافت صفحه با کد QR