کلاف سر در گم نرخ سود بانکی باز هم پیچیدهتر شد.در چند روز گذشته خبرهایی از قول رئیس کل بانک مرکزی درباره کاهش نرخ سود بانکی منتشر شد، برخی رسانهها از افزایش نرخ سود بانکی توسط بانکها و موسسات مالی خبر میدهند.
شاید گزافه نباشد اگر بگوییم که سیستم بانکداری ایران بیشترین میزان نرخ سود بانکی در جهان را پرداخت میکند. چندی پیش یکی از مسئولان نظام بانکی اعلام کرده بود که بانکهایی که بیشترین میزان سود را پرداخت میکند بیشترین مشکلات را دارند.به عبارت بهتر پرداخت سود بانکی بیشتر راه حلی است که از سوی بانکها برای فرار از مشکل منابع اتخاذ شده است.اما گویا در رقابت میان نرخ سود بانکی و منابع خالی بانکها بازنده خود بانکها هستند چراکه بازی نرخ سود بانکی به مثابه بازی با آتش نه تنها خود بانک را بلکه بازار پولی و مالی کشور را در محاق فرو میبرد.
۲۶ اردیبهشتماه بود که ولیالله سیف، رئیس کل بانک مرکزی اعلام کرد که گزارشی از سوی بانک مرکزی برای تغییر در نرخ سود به شورای پول و اعتبار ارایه خواهد شد تا این شورا در مورد این فاکتور اصلی در اقتصاد ایران که زلفش به بسیاری از مسائل اقتصادی گره خورده است، تصمیم بگیرد. اما هنوز خبری نیست.
وی اعلام کرده بود که گزارشی را به شورای پول و اعتبار ارایه خواهد داد که بر اساس آن، ممکن است نرخ سود بانکی در سال جاری کاهش یابد. او البته بر این نکته هم تاکید کرده بود که مهمتر از کاهش نرخ سود، تعادل در عرضه و تقاضای نقدینگی در بازار است که بتواند نرخ سود را پایدار نگاه دارد؛ موضوعی که کمتر اکنون به چشم میخورد.
سیف به این نکته هم تاکید کرده بود که بانکها باید نرخ تمام شده پول را هم کاهش دهند؛ این هم از آن دست موضوعاتی است که تاکنون نه تنها گامی برای تحقق آن برداشته نشده، بلکه بانکها برنامهای را هم تا این لحظه برای این موضوع اعلام نکرده اند.
بانکها زیرپوستی نرخ سود را افزایش دادند
این در حالی است که بانکها خیز دوبارهای برای افزایش نرخ سود برداشتهاند و البته برای اینکه به دور از هو و جنجال عمل کنند؛ این بار پکیجهای ویژه را برای مشتریان خاص خود رونمایی میکنند. اگر فردی سپردهگذار عادی به شمار آید و رقمهای حتی تا بیست میلیون تومان هم داشته باشد، بانکها همان پکیجی را پیش روی آن قرار میدهند که تقریبا نزدیک به سود مصوب شورای پول و اعتبار و یا شاید یک تا دو درصد بالاتر از آن باشد.
اما کافی است که مشتری خاص شوید و سپردههای چند صد میلیونی داشته باشید، آنگاه این نرخ برای شما به صورت زیرپوستی افزایش پیدا کرده و پکیجهای ویژهای رونمایی میشود که گاه نرخ را تا ۲۲ درصد هم افزایش میدهد؛ اما اگر سپردهگذاری با رقم سپرده بالای یک میلیارد باشید، آن گاه دیگر داستان متفاوت میشود. بانکها تصمیم میگیرند که برای اینکه نقدینگی خودشان را از محل سپرده چنین سپردهگذارانی که اغلب کسب و کارشان دچار مشکل بوده یا صرفه اقتصادی نداشته است، تامین کنند و بنابراین حتی تا ۲۶ درصد هم البته در قالبهای متفاوت ارایه میدهند؛ این موضوع البته در موسسات مالی و اعتباری مجاز، بیشتر از هر بانک دولتی یا خصوصی دیگری به چشم میخورد.
در این میان برخی بانکهای خصوصی به سپردهگذارانی که پول خود را حداقل شش ماه در اختیار آنها قرار دهند، سود حدود ۲۰ تا ۲۰.۵ درصدی میپردازند؛ اما حاضر هم نیستند که برای همین سپرده در مدت زمان یکساله، سود چندان متفاوتتری بپردازند و نرخ سود حول و حوش همین رقم حفظ میشود و تلورانس ۰.۵ تا ۱ درصدی را تجربه میکند.
یکی از متصدیان بانکی میگوید: بانکها به هیچ عنوان نمیتوانند نرخ سود را کاهش دهند، چراکه هر یک از آنها بیم آن را دارند که سپردهها از بانکشان بیرون رود و مشکلاتشان دوچندان شود؛ به خصوص اینکه سایه سنگین رقبا را هم احساس میکنند که ممکن است با نیم تا یک درصد سود بالاتر، سپردهگذاران بیشتری را به خود جلب کند و آنها از این گردونه بینصیب بمانند.
وی میافزاید: البته بانکها دیگر حاضر نیستند که نرخ سود را بیش از این کاهش دهند و حتی برخی از آنها بر این باورند که باید نرخ را افزایش داد تا با نقدینگی قابل توجهی که به دست میآورند؛ وارد بازار شده و تامین مالی کنند؛ به هرحال تامین مالی برای بانکها سودآور است، چراکه اکنون که تولید اندکی تکان خورده، تقاضا برای دریافت وام بیشتر شده است؛ بنابراین بانکها نمیخواهند از این گردونه اعطای تسهیلات با نرخی بالاتر از سود سپردهها جا بمانند؛ به خصوص اینکه برخی از تولیدکنندگان حاضرند که بدهیهای قبلیشان را به نوعی بپردازند و در مقابل، وام جدید با رقم بالاتر بگیرند. این موضوع برای بانکها جذاب است.
شورای پول و اعتبار به دنبال تثبیت نرخ نه کاهش
در این میان یک مقام مسئول بانکی میگوید: شورای پول و اعتبار دیگر به دنبال کاهش نرخ سود نیست، بلکه با اوضاعی که اکنون مشاهده میشود، قصد اصلی این است که نرخ سود فعلی را تثبیت کنند؛ به خاطر همین است که هنوز جمعبندی خاصی در این رابطه ارایه نشده است.
وی میافزاید: اگر شورای پول و اعتبار دوباره نرخ را به صورت دستوری کاهش دهد، باز هم بانکها آن را دور میزنند و از همه مهمتر اینکه، شرایط برای بانکها به گونهای نیست که بانک مرکزی فشار بیشتری به آنها وارد نماید. بنابراین بانک مرکزی به دنبال این است که نرخ فعلی را تثبیت کند، نه کاهش دهد؛ بنابراین سپردهگذاران نگران کاهش نرخ سود بانکی نباشند.
حال باید منتظر ماند و دید که چه صدایی و در چه زمانی از شورای پول و اعتبار در مورد نرخ سود بانکی بیرون خواهد آمد.
نسیم نجفی