اصولا قانون روال رسمیت یافته طرح ریزی امکانات گذشته جامعه در زمان حال برای آینده است. فرآیندی است که طی آن همه تجارب گذشته جامعه برای آبادانی فردای آن بسیج می‌شود.
هر قانون با تحلیل نیازهای گذشته نگر آغاز می شود و پس از بررسی و تدوین، پیش نویس اولیه طرح ریزی بر امکانات موجود برای تامین اهداف در آینده ای محتمل را تشکیل می دهد. پیش نویس تدوین شده در قالب لایحه یا طرح در قوه مقننه مورد بحث و بررسی قرار می گیرد. تحلیل نیاز قانون، بررسی امکانات موجود و نوع طرح ریزی بر آن و راستی آزمایی تحقق اهداف در آینده محتمل کاری است که در قوه مقننه انجام می شود. در شورای نگهبان مجددا تحلیل نیاز قانون، بررسی امکانات موجود و نوع طرح ریزی بر آن و راستی آزمایی تحقق اهداف در آینده محتمل از نظر عدم مغایرت با شرع و قانون اساسی مورد بحث و بررسی قرار می گیرد. تایید شورای نگهبان به منزله عدم مغایرت تحلیل نیاز قانون، بررسی امکانات موجود و نوع طرح ریزی بر آن و راستی آزمایی تحقق اهداف در آینده محتمل است که مندرج در متن قانون است. متن قانون، طرح ریزی امکانات گذشته و حال برای آینده در قالب گزاره های زبانی است که هنوز محقق نشده است و بناست توسط دولت اجرا شود.
هیچ قانونی در زمان تدوین پیش نویس، تصویب و تایید و ابلاغ، اجرا نشده است. اهداف هیچ قانونی قبل از اجرا محقق نشده است. به عبارت دیگر گزاره های مندرج در قانون هنوز لباس حقیقت به تن نکرده اند. از این رو سخنی غیرواقعی یا غیر حقیقی‌اند که می توان آن را سخن کذب (نه به معنای اخلاقی آن) اما شیرین نامید چرا که همگان علاقمندند که به حقیقت بپیوندد. پیوند قانون با حقیقت در اجرا و صحنه عمل اجتماعی محقق می شود. با تحقق اهداف از پیش تعیین شده در قانون است که مشکلی از زندگی مردم بر طرف می‌شود. در بسیاری از موارد، قوانین قادر با تأمین اهداف خود نیستند. ناکارآمدی قانون ناشی از خطای محاسباتی در شناسایی و طرح ریزی امکانات گذشته و حال برای آینده یا گزاره بندی زبانی آنهاست. شناسایی امکانات گذشته و حال در قانون، وابسته به در اختیار داشتن داده‌های بروز و صحیح است. الگوی طرح ریزی امکانات برای تحقق آینده محتمل نیز از اهمیت ویژه ای برخوردار است. بنابراین قوانین ناکارآمد یا مبتنی بر داده های نادرست اند یا از الگوی غیرصحیح در طرح ریزی استفاده کرده‌اند یا در گزاره بندی‌های زبانی دچار مشکل هستند. ناکارآمدی موجب می‌شود که دروغ شیرین مندرج در متن قانون در قالب دروغین باقی بماند و نهایتا با حقیقت تلخ ناکامی مواجه می شوند. بازبینی قانون از نظر بروز خطای محاسباتی در شناسایی و طرح ریزی امکانات گذشته و حال برای آینده یا گزاره بندی زبانی می‌تواند به آسیب شناسی ناکارآمدی قوانین کمک نماید که معمولا در حوزه قانونگذاری از این دست اقدامات کمتر مشاهده شده است. تشدید مشکلات زندگی شامل گرانی، بیکاری، اعتیاد، طلاق، فقر، حاشیه نشینی، افزایش سن ازدواج جوانان، مشکل مسکن، مهاجرت مغزها، کاغذبازی های ادارای، پارتی بازی، رشوه، فساد اداری و اقتصادی، واردات بی رویه، مصرف گرایی، قاچاق کالا، معضلات فرهنگی، آسیب های اجتماعی و... به معنای ناکارآمدی صدها قانون در کشور است که کام مردم را با حقیقت قانونگذاری ناکارآمد، تلخ نمود. بازی زبانی قانون و قانونگرایی، دروغ شیرینی است که باید باشد. دستاورد هیچ قانونی در زمان تصویب و تایید، آماده نیست. پس در گذر زمان است که وضع موجود امکانات از طریق فرآیند طرح ریزی شده در قالب امری تدریجی و مرحله‌ای به وضع مطلوب منتهی می شود.
در قوانین ناکارآمد معمولا زنجیره اتصال وضع موجود به وضع مطلوب از طریق دوران گذار به دلایل نامعلوم قطع می شود و اهداف از پیش تعیین شده قبل از تحقق، نابود می‌شود. در تقسیم کار ملی قانونگرایی الگویی پیشینی برای بررسی امکانات موجود و نوع طرح ریزی بر آن و راستی آزمایی تحقق اهداف در آینده محتمل وجود ندارد. تمامی روش های
نظارتی به روش های پسینی منتهی می شود که کار قانون در ناکارآمدی به پایان رسیده است. مواجهه با حقیقت تلخ ناکامی در خیل عظیم قوانین ناکارآمد، هنگامی پذیرفتنی و توجیه پذیر است که درس آموز برای آینده نظام قانونگرایی باشد که نشانه های مطمئن برای این درس آموزی در حال حاضر قابل مشاهده نیست.

^{نویسنده: دکتر محمدرضا ناری ابیانه}