تا پیش از اجرایی شدن بحث هدفمندی یارانه‌ها و عزم متولیان برای اجرا طرح تحول اقتصادی که در طول ۸ سال گذشته تنها یک بند از آن، آن هم ناقض اجرا شده؛ زندگی و معیشت مردم و تورم‌های موجود در سر سفره آنها در یک حالت عوام با افزایش قیمت بنزین محاسبه می‌شد به این ترتیب که هر سال با شروع سال متولیان با لحاظ تورم اندکی بر قیمت بنزین می‌افزودند و ماحصل این افزایش قیمت در سایر کالاها از جمله کرایه حمل‌ونقل محاسبه می‌شد.
اما از زمان اجرایی شدن قانون هدفمندی یارانه‌ها و افزایش قابل توجه حامل‌های انرژی این سیستم به شکل کاملی تغییر کرد و دیگر نه یکبار در سال که به تناسب هر نوع اقدام و برنامه متولیان، قیمت بنزین دستخوش نوسان شد و به تبع آن قیمت سایر کالاها از این افزایش تاثیر گرفت.
طبق برنامه‌های تدوین شده درخصوص اجرای طرح تحول اقتصادی و عملیاتی شدن مساله قانون هدفمندی یارانه‌ها مقرر شده بود تا ظرف مدت ۵ سال قیمت حامل‌های انرژی از جمله بنزین به شکل تدریجی به قیمت فوب خلیج‌فارس برسد و درپی آن برخی اصلاحات دیگر رقم بخورد تا شاید معضلات مرتبط با این حامل‌ها در کشور رفع شود اما آنچه در عمل دیده شد این بود که متولیان در بازه‌های زمانی مختلف و با دستاویز قرار دادن برخی موقعیت‌های سیاسی؛ از اجرای درست این روند سرباز زده و در برخی زمان‌ها مانند شرایطی که این روزها آن را تجربه می‌کنیم از افزایش قابل توجه قیمت بنزین و سایر حامل‌های انرژی خبر داده و به نحوی عمل کرده‌اند که شاهد افزایش قابل توجه قیمت کالاهای اساسی پیش از موعد هستیم.
شوک قیمتی ۵۰ درصدی
برخی کارشناسان که منتقد افزایش قیمت بنزین در کشور هستند در این زمینه می‌گویند: در نتیجه افزایش قیمت بنزین شاهد رشد قیمت تمامی کالاها و خدمات خواهیم بود و از آنجایی که اقتصاد ایران یک اقتصاد نامتعارف بوده و هنوز از رکود خارج نشده است افزایش قیمت بنزین در کوتاه‌مدت موجب افزایش تورم و در بلندمدت باعث تشدید رکود می‌شود.
این گروه اقتصاددان نامتعارف را اقتصادی معرفی کرده که بین میانگین هزینه‌ها و درآمدهای خانوار تناسب وجود ندارد و می‌گویند: به این ترتیب با افزایش نرخ بنزین به عنوان کالایی حساس، پیش‌بینی می‌شود نرخ بسیاری از کالاهای سبد هزینه خانوار افزایش یابد و گرانی بنزین موجب افزایش هزینه‌های تولید می‌شود و تولیدکنندگان ممکن است برای جبران آن ناچار به تعدیل نیرو شوند که به بیکاری دامن می‌زند.
طبق گفته این فعالان بهترین روش اصلاح قیمت حامل‌های انرژی، افزایش تدریجی و پلکانی قیمت است چراکه تغییر ناگهانی، آن هم در حد ۵۰ درصد، شوک قیمتی ایجاد می‌کند.
حرکت عقلایی در مورد بنزین
کارشناسان و تحلیلگران اقتصادی در تشریح این روند و تاکید بر این موضوع که شکی در اجرای قانون و افزایش قیمت بنزین وجود ندارد می‌گویند: در زمان گران شدن قیمت بنزین در مرحله اول قیمت دلار هزار تومان بود و به مرور زمان به ۳۵۰۰ تومان رسید و این روزها مرز ۴۲۰۰ تومان را هم رد کرده است و این نشان می‌دهد که قیمت دلار در عمل ۵.۳ برابر نسبت به قدرت خرید ارزان شده است.
این کارشناسان می‌گویند: در اقتصاد کشور بخشی به نام اقتصاد قیمت‌ها وجود دارد که برخی افراد از آن تخت عنوان علل تنیدگی اقتصاد ایران یاد می‌کنند و به گفته این افراد یکی از دلایل بالا بودن شدت انرژی در هر کشوری یارانه ۱۳۰ میلیارد دلاری آن است واین امکان که در کشوری مانند ایران که شدت مصرف ۷ برابر شدت مصرف در اروپاست کاملا طبیعی است که آلودگی هوای آن روز به روز بیشتر شود.
این کارشناسان معتقدند انسان در گذار تمدن از ده‌نشینی به شهرنشینی رسید. ده‌نشینی که شکل زندگی تمدن کشاورزی بود فرهنگ خودش را دارد و شهرنشینی که شکل زندگی اجتماعی تمدن صنعتی به فرهنگ خودش را دارد.
به گفته این کارشناسان هنگامی که از ده‌نشینی به شهرنشینی حرکت می‌کنیم باید مطابق با فرهنگ آن برنامه‌ریزی شود. به عبارت دیگر از آنجایی که در شهرنشینی تراکم بالاست حکم عاقلانه آن است که قیمت انرژی به گونه‌ای تعیین شود که همه مردم بتوانند از وسایل همگانی استفاده کنند و از آنجایی که ما همچنان درگیر سنت و مدرنیته هستیم متاسفانه همچنان استفاده از خودرو تک‌سرنشین را به نوعی المان شهری بودن و مدرنیته تلقی می‌کنیم که اساسا استدلال غلطی است. به سخن دیگر تا زمانی که قیمت بنزین و حامل‌های انرزی پایین باشد این روند ادامه داشته و نمی‌توان امیدی به بهبود این وضعیت داشته باشیم.
این منتقدان با اشاره به اینکه در کشورهای اروپایی به اندازه ایران خودرو تک‌سرنشین وجود ندارد می‌گویند: اگر چه روند کنونی به نوعی رفاه به حساب آمده اما از این مسیر عبور نکنیم و راه عاقلانه را در پیش نگیریم ناگزیریم تبعات منفی و نامطلوب آن را تجربه کنیم.
این تحلیلگران قانون بحث عرضه و تقاضا را مدنظر قرار داده و می‌گویند نمی‌توان با قوانین علمی جنگید و این روند در سایر کشورها اجرایی شده به این معنا که در حال حاضر در کشوری مانند ترکیه قیمت بنزین به مانند ایران نبوده و مردم به واسطه قیمت بالای آن ترجیح می‌دهند تا از وسایل نقلیه عمومی استفاده کنند.
این گروه می‌افزایند: کشوری مانند ترکیه با قیمت بنزینی که معادل هفت هزار تومان ایران است رشد قابل توجهی داشته است و علت آن هم حرکت در مسیر درست بوده است ضمن اینکه باید این تفکر تغییر کند که اگر در نظر داشته باشیم که به رفاه برسیم نمی‌توانیم به فروش فرش زیر پای خودمان فکر کنیم بلکه باید فکری اساسی و منطقی را اجرایی کنیم. برخلاف این نقطه نظرات متفاوت؛ برآیند دیدگاه کارشناسان موافق افزایش قیمت بنزین و حامل‌هایی از این دست است اما نه به این شکل که دولتمردان در پیش گرفته‌اند و در تلاش هستند تا مشکلات مدیریتی خود را با فشار بر مردم تامین کنند و این مساله همان چیزی است که متولیان باید مدنظر داشته باشند.
تکلیف قیمت بنزین شنبه روشن می‌شود
گرد و خاک تبصره ۱۸ لایحه بودجه سال ۱۳۹۷ که از افزایش قیمت حامل‌های انرژی از جمله بنزین خبر می‌داد بعد از حدود ۱۷ روز هنوز نخوابیده و به نظر می‌رسد صدای اعتراض مردم به افزایش قیمت بنزین به گوش مجلس‌نشینان رسیده و باعث شده بنزین ۱۵۰۰ تومانی روز گذشته که بهارستان‌نشینان مشغول بررسی بخش‌های مربوط به حوزه انرژی از لایحه بودجه ۹۷ بودند پشت درهای مجلس بماند.
به گزارش ایسنا، پس از آنکه لایحه بودجه سال آینده تقدیم مجلس شد تبصره‌های ۱۴ و ۱۸ این لایحه که به صورت غیرمستقیم و مستقیم از افزایش قیمت بنزین خبر می‌دادند، دهان به دهان نقل و با اعتراض و مخالفت شدید مردم روبه‌رو شد. دولت در لایحه بودجه تاکید کرده ما به تفاوت قیمت حامل‌های انرژی تا سقف ۱۷هزار و ۴۰۰ میلیارد تومان خواهد بود و این میزان به تولید و اشتغال تخصیص خواهد یافت. توجیهی که نه تنها مورد پذیرش مردم بلکه مورد پذیرش مجلس نیز نبود و هم راستا با صدای اعتراض مردم زمزمه‌های مخالفت مجلس نیز به گوش می‌رسید.
با وجود اینکه محمدباقر نوبخت، سخنگوی دولت در نشست فراکسیون نمایندگان ولایی درباره لایحه بودجه ۹۷ اظهار کرده "بضاعت دولت همین اندازه است که در لایحه آورده"، وی درخصوص افزایش قیمت حامل‌های انرژی نیز اعتقاد داشت که در ماده ۳۱ قانون برنامه ششم افزایش قیمت حامل‌های انرژی تصریح شده است که باید انجام شود، ضمن اینکه درآمد حاصل از افزایش قیمت حامل‌های انرژی در برنامه‌های پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی و صرفه‌جویی در مصرف انرژی هزینه خواهد شد باز هم نمایندگان مردم قانع نشدند و در جریان رسیدگی به بخش‌های مربوط به حوزه انرژی از لایحه بودجه ۹۷، اعضای کمیسیون انرژی مجلس با تبصره مربوط به افزایش قیمت حامل‌های انرژی مخالفت کرده و رای به حذف آن دادند.
به گفته اسدالله قره‌خانی، سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس تبصره ۱۸ لایحه بودجه که ناظر به افزایش قیمت حامل‌های انرژی بود مورد بررسی قرار گرفت و پس از اینکه هر یک از نمایندگان و همچنین نمایندگان دستگاه‌ها ادله خود را بیان کردند، کمیسیون انرژی به حذف تبصره مذکور رای داده و در واقع با این موضوع مخالفت کرد.
البته آنچه که تکلیف قیمت بنزین را صد در صد روشن می‌کند جلسه روز شنبه کمیسیون تلفیق و رای صحن علنی مجلس خواهد بود. همچنین اخبار دریافتی از جلسه روز گذشته کمیسیون برنامه و بودجه حاکی از آن است که اعضای این کمیسیون نیز ضمن مخالفت جدی با افزایش ۵۰ درصدی قیمت بنزین، از معاون امور بودجه سازمان برنامه و بودجه دعوت کرده‌اند با حضور در این کمیسیون دلایل دولت برای ارائه لایحه افزایش قیمت را تشریح کرده و به بررسی تبعات تورمی و اجتماعی آن بپردازد.
دریافت صفحه با کد QR