کارشناسان با نگاهی به آمار بانک مرکزی میگویند: بررسی میزان درآمد - هزینه خانوار به تفکیک هر سال نشان میدهد، «متوسط درآمد سالانه» یک خانوار شهری در سال ۱۳۹۰ حدود ۱۶ میلیون و ۷۱۹ هزار و ۷۰۰ تومان و «متوسط هزینه سالانه» نیز ۱۷ میلیون و ۳۹۲ هزار و ۶۰۰ تومان بوده است. این آمار نشان میدهد هر خانوار ایرانی در سال ۹۰ در ازای درآمد ماهیانه یک میلیون و۳۹۳ هزار تومان، به میزان یک میلیون و ۴۴۹ هزار تومان هزینه داشته است. یعنی درآمد خانوار نسبت به هزینه منفی بوده است.
در سال ۱۳۹۱ متوسط درآمد ناخالص سالانه خانوار به حدود ۲۰ میلیون و ۹۰۵ هزار و ۹۰۰ تومان و درآمد ماهیانه به یک میلیون و ۷۴۲ هزار و ۲۰۰ تومان رسید؛ در مقابل نیز متوسط هزینه سالانه خانوار حدود ۲۱ میلیون و ۶۵۴ هزار تومان و هزینه ماهیانه یک میلیون و ۸۰۴ هزار و۵۰۰ تومان بود.
مشاهدات آماری از وضعیت بودجه خانوار در سال ۱۳۹۲ نیز حکایت از آن دارد که متوسط درآمد سالانه خانوار در این حدود ۲۷ میلیون ۶۸۶ هزار و ۷۰۰ تومان و متوسط هزینه سالانه نیز ۲۸ میلیون و ۴۴۶ هزار و ۲۰۰ تومان اعلام شد. به عبارتی هر خانوار ایرانی در ازای درآمد ماهیانه ۲ میلیون و ۳۰۷ هزار تومانی، حدود ۲ میلیون و ۳۷۰ هزار تومان هزینه کرده است.
در سال ۱۳۹۳ نیز هزینه خانوار همچنان بیش از درآمد بود به طوریکه متوسط درآمد سالانه خانوار حدود ۳۱ میلیون و ۳۸۲ هزار تومان و در مقابل متوسط هزینه سالانه خانوار ۳۲ میلیون و ۸۷۶ هزار تومان بود؛ به این معنا که درآمد ماهیانه خانوار در این سال ۲ میلیون و ۶۱۵ هزار تومان و هزینه ماهیانه خانوار ۲ میلیون و ۷۳۹ هزار تومان برآورد شد.
اما در سال ۱۳۹۴ میزان درآمد و هزینه خانوار برابر بود به طوریکه هر خانوار ایرانی در این سال در ازای ۲ میلیون و ۹۳۸ هزار و ۲۰۰ تومان درآمد، معادل ۲ میلیون و ۹۳۸ هزار و ۸۰۰ تومان هزینه کردند که میتوان گفت در سال ۱۳۹۴ میزان دخل و خرج خانوار برابر شد.
متوسط درآمد سالانه خانوار در سال ۱۳۹۴ نیز، معادل ۳۵ میلیون و ۲۵۸ هزار و ۶۰۰ تومان و متوسط هزینه سالانه ۳۵ میلیون و ۲۶۵ هزار و ۱۰۰ تومان برآورد شد. در نهایت در سال ۱۳۹۵ مجدد بین متوسط درآمد و متوسط هزینه خانوار یک شکاف اندک ایجاد شد؛ در حالی که در این سال متوسط درآمد سالانه از حدود ۳۹ میلیون و ۲۳۷ هزار تومان بود اما میزان هزینه سالانه به ۳۹ میلیون و ۳۰۰ هزار تومان افزایش یافت.
با این حال درآمد ماهیانه هر خانوار به طور متوسط در سال گذشته ۳ میلیون و ۲۶۹ و ۸۰۰ تومان و هزینه ماهیانه نیز ۳ میلیون و ۲۷۵ هزار تومان بود. با این حال بررسی آمار پنج ساله دخل و خرج خانوار در نیمه دهه ۹۰ نشان میدهد هر چند به طور طبیعی سالانه میزان درآمد و هزینه خانوار رشد داشت اما در هر سال میزان «هزینه» همواره بیش از «درآمد» بوده است.
هنوز هم بررسیها بر سر حقوق کارگر ادامه دارد و همچنان متولیان و دستاندرکاران مثل سهجانبه نتوانستهاند راهکاری بیابند تا به وسیله آن بتوانند این اختلاف فاحش را کم کنند که اگر یافته بودند بارها و بارها از طرق مختلف نسبت به رسانهای کردن آن اقدام میکردند.
متولیان ورای عالی کار ۶ ماه است که هر هفته و یا هر دو هفته یکبار گرد هم میآیند اما هنوز که هنوز نتوانستهاند فرمولی ارایه دهند که چاره کار باشد اما همچنان توقع دارند که کارگران در کنار گرانیهایی که به وضوح لمس میکنند و دستاندرکاران معتقدند وجود ندارد؛ با حقوق ناچیز خود سرکنند تا بلکه بتوانند فاصله ۱.۶ میلیونی، حقوق تا دستمزد را پر کنند.
طبق آخرین اخبار منتشر شده و براساس مصوبه شورای عالی کار درخصوص هزینه معیشت به عنوان مبنای مزد ۹۷، سهم موادغذایی از هزینه کل معیشت ۶۸۶ هزار تومان و سهم اقلام غیرخوراکی ۲ میلیون تومان تعیین شد. شورای عالی کار به عنوان مرجع تصمیمگیری درخصوص دستمزد سالانه، سهشنبه شب گذشته دومین نشست خود پیرامون تعیین مزد ۹۷ را به ریاست علی ربیعی وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی برگزار کرد. با توجه به اینکه یکی از موضوعات محوری شورای عالی کار پیش از ورود به تعیین «درصد افزایش» حداقل مزد، تعیین «حداقل هزینه ماهیانه» یک خانوار بر مبنای مواد خوراکی و غیرخوراکی است تا این هزینه به عنوان مبنای تعیین دستمزد در چانهزنیها مدنظر قرار گرفت.
البته با همین رویکرد در نشست شورای عالی کار، حداقل هزینه معیشت خانوار در سال۹۶، معادل ۲ میلیون و ۶۶۹ هزار ۸۰۰ تومان برای یک خانوار با جمعیت ۳.۳ نفر تعیین شد و به تصویب اعضای کارگری، کارفرمایی و دولت رسید. جمعیت ۳.۳ نفری به استناد گزارش سرشماری نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵، به عنوان مبنای محاسبات تعداد جمعیت خانوار کارگری قرار گرفته است.براساس این مصوبه شورای عالی کار، سهم اقلام خوراکی از کل هزینه معیشت ماهیانه ۲۵.۷ درصد و سهم اقلام غیرخوراکی نیز از مجموع سبد معیشت ۷۴.۳ درصد تعیین شد. با این حساب، جمع هزینه اقلام خوراکی یک خانواده ۳.۳ نفره با در نظر گرفتن ۱۳ قلم کالای اساسی و پر مصرف، در سالجاری ۶۸۶ هزار و ۱۳۹ تومان و جمع اقلام غیرخوراکی خانوار برای همین تعداد جمعیت، یک میلیون و ۹۸۳ هزار و ۶۶۳ تومان توافق شد.
فاصله ۶/۱ میلیونی مزد تا هزینه واقعی
این اتفاق درحالی رخ داده که حداقل دستمزد پایه برای امسال ۹۳۰ هزار تومان است که با احتساب حق بن کارگری ۱۱۰ هزار تومانی و حق مسکن ۴۰ هزار تومانی، مجموع دستمزد دریافتی حداقلی بگیران به یک میلیون و ۸۰ هزار تومان میرسد؛ بنابراین مجموع دریافتی حداقلیبگیران تا حداقل هزینه معیشت خانوار، یک میلیون و ۵۹۰ هزار تومان فاصله دارد.
براساس آمار منتشر شده نرخ تورم کالاها و خدمات مصرفی خانوار در دوازده ماه منتهی به بهمنماه سال ١٣٩٦ نسبت به دوره مشابه سال قبل برای کل کشور ۸.۳ درصد، مناطق شهری ٨.٢ درصد و مناطق روستایی ٩.١ درصد اعلام شده است به این ترتیب که مرکز آمار ایران در گزارشی اعلام کرد؛ نرخ تورم کالاها و خدمات مصرفی خانوار در دوازده ماه منتهی به بهمنماه سال ١٣٩٦ نسبت به دوره مشابه سال قبل برای کل کشور ۸.۳ درصد، مناطق شهری ٨.٢ درصد و مناطق روستایی ٩.١ درصد اعلام شد که نسبت به همین اطلاع در دیماه ١٣٩٦، برای کل کشور و مناطق شهری ٠.١ واحد درصد افزایش یافته است و برای مناطق روستایی ٠.١ واحد درصد کاهش یافته است.
این گمانهزنیها در شرایطی رخ داده که هنوز وارد سال ۹۷ نشده اغلب کالاهای اساسی در جرگه گرانیها قرار گرفتهاند و هر روز گوی سبقت را در گرانتر شدن از یکدیگر میربایند.براساس گزارشهای رسمی مرکز آمار ایران، قیمت هشت گروه کالایی در آستانه فرارسیدن سال نو، با تغییرات محسوسی مواجه نشده؛ اگرچه تخممرغ و لبنیات در صف گرانیها قرار دارند.
طبق آمار متوسط قیمت یک کیلوگرم برنج ایرانی (هاشمی) درجه یک در بهمنماه سالجاری ١٣٤٦٢٦ ریال بوده است که با توجه به این اطلاع در دیماه (١٣٤٣٠٩ ریال) تغییر محسوسی نداشته است. درماه مذکور متوسط قیمت یک کیلوگرم برنج خارجی درجه یک ٦٥٠٣٧ ریال بوده است که نسبت به ماه قبل (٦٢٣٨٤ ریال)، ٤,٢٥ درصد افزایش داشته است. همچنین متوسط قیمت یک کیلوگرم گوشت گوسفند در این ماه به ٤٠٧١٦١ ریال رسیده است که نسبت به ماه قبل (٤٠٦٠٢٧ ریال)، تغییر محسوسی نداشته است.
متوسط قیمت یک کیلوگرم گوشت گاو یا گوساله (در بهمنماه ٣٨٧٠٥٥ ریال و دیماه (٣٨٦٨٦٠ ریال) تغییر محسوسی نداشته است. در این گروه متوسط قیمت یک کیلوگرم مرغ ماشینی با افزایش ٣,١٨ درصدی مواجه بوده است (بهمنماه ٧٤٦٢٨ ریال و دی ٧٢٣٢٥ ریال. (از سوی دیگر در گروه شیر، پنیر و تخممرغ بررسی قیمتها نشان میدهد که متوسط قیمت یک لیتر شیر پاستوریزه ٢٨٢٢٤ ریال و یک کیلوگرم ماست پاستوریزه ٣٨٩٨٨ ریال میباشد که نسبت به ماه قبل به ترتیب ٠,٥٩ و ٠.٨٥ درصد افزایش قیمت داشتهاند. در این ماه قیمت یک بسته ٥٠٠ گرمی پنیر ایرانی پاستوریزه ٥٩٣٣٤ ریال است که نسبت به ماه قبل تغییر محسوسی نداشته است. همچنین متوسط قیمت یک کیلوگرم تخممرغ ماشینی در بهمنماه برابر ٨١٦٠٨ ریال است که نسبت به ماه قبل (٨٠٤٠٦ ریال) با افزایش ١.٥ درصدی مواجه بوده است.
در گروه روغنها و چربیها؛ متوسط قیمت یک بسته ١٠٠ گرمی کره پاستوریزه (کره حیوانی) ٣٣٥٥٣ ریال است که نسبت به دیماه ٠,٤٥ درصد افزایش داشته است. در این گروه متوسط قیمت یک بطری ٩٠٠ گرمی روغن مایع ٥٣٨٥٧ ریال است که تغییر محسوسی نسبت به ماه قبل نداشته است. نکته جالب تر دراین میان روند صعودی قیمت میوه و خشکبار همراستا با اوج تقاضای مردم است به طوریکه آمارها نشان میدهد؛ متوسط قیمت یک کیلوگرم موز در بهمنماه ٦٢٤٨٦ ریال بوده است که نسبت به ماه قبل (٥٦١٨٢ ریال) با افزایش ١١,٢٢ درصدی مواجه شده است. متوسط قیمت یک کیلوگرم سیب درختی زرد در بهمنماه ٣٧٦٠٢ ریال بوده که نسبت به ماه قبل (٣٧٨٢٣ ریال) تغییر محسوسی نداشته است. متوسط قیمت پرتقال محصول داخل در بهمنماه ٣٣٥٣٦ ریال است که نسبت به ماه قبل (٣٣٣٧٧ ریال) تغییر محسوسی نداشته است.
همچنین آمارها از تلخ شدن کام مردم از گرانی شیرینیها خبر میدهد به طوریکه متوسط قیمت یک کیلوگرم قند در بهمنماه ٤٠٨١١ ریال است که نسبت به ماه قبل (٤٠٧٠٧ ریال) ٠,٢٦ درصد افزایش داشته است. متوسط قیمت یک بسته ٥٠٠ گرمی چای خارجی در بهمنماه ٢١٢٣٥٧ ریال است که نسبت به ماه قبل (٢٠٨٨٨٧ ریال) افزایش ١.٦٦ درصدی داشته است.