سودان که در ماههای اخیر با اعتراضهای مردمی و جریانهای سیاسی علیه ساختار حاکم به ریاست جمهوری عمرالبشیر همراه بوده به ناگاه تحولی بزرگ را شاهد بود و آن اعلام کودتا علیه البشیر بود. البشیر که زمانی خود را حامی فلسطین و مقابله با سلطه بیگانگان مینامید و حتی کشورش به بهانه انبار تسلیحات حماس بودن از سوی رژیم صهیونیستی بمباران شد، در سالهای اخیر با تصور برخوردار شدن از حمایتهای مالی و سیاسی در برابر مطالبات مردمی و تحرکات مخالفان، رویکرد به سعودی و آمریکا را در پیش گرفت. رویکردی که براساس آن سودان به مهره این کشورها در آفریقا مبدل شد بگونهای از یک سو در جنگ سعودی علیه یمن مشارکت کرد و از سوی دیگر علیه جبهه مقاومت از جمله مقاومت فلسطین و جمهوری اسلامی موضع گیری کرد.
البشیر بر این تصور بود که با این رویکردها میتواند قدرت را حفظ نماید اما روند تحولات نشان داد که عملا این رویکرد نتوانست دستاوردی برای البشیر داشته باشد و در نهایت اعتراضهای مردمی شدت گرفت و جریانهای مخالف نیز در برابر آن قرار گرفتند. نکته مهم آنکه البشیر با این رویکرد پایگاه مردمی خود را از دست داده در حالی که همزمان این اصل برای آمریکا و سعودی تقویت شد که وی توان حفظ منافع آنها را ندارد. در این شرایط البشیر ناتوان در جذب حمایت مردمی و جلب رضایت خارجی در برابر یک گزینه قرار گرفت و آن کودتای ارتش بود. کودتایی که از یکسو برگرفته از مایوس شدن پدرخواندههای البشیر (سعودی و آمریکا) از توان وی برای حفظ منافعشان بوده و از سوی دیگر اقدامی برای جلوگیری از به نتیجه رسیدن قیام مردمی با مدیریت نظامیان بوده است.
در این میان ارتش نیز گزینههای محدودی در پیش روی دارد. یا باید بر بدست گرفتن قدرت اصرار و با معترضین برخورد خشن کند و به سرکوب روی آورد. در این صورت آشوب ادامه مییابد و ارتش دو شقه خواهد شد و در نهایت موج مخالفتهای کنونی به یک انقلاب واقعی منجر میشود. این گزینه طبعا طرفداران چندانی ندارد. یا اینکه ارتش به برگزاری انتخابات زودهنگام تن داده و از زمان دو سالهای که اعلام کرده عقب بنشیند. در این صورت باخت ارتش از نیروهای سیاسی قطعی است و لذا بعید است به این سمت بیاید؛گزینه دیگر حصول توافق بین ارتش و ائتلاف ندای سودان برای روی کار آمدن دولتی غیر نظامی و مرضی الطرفین است. این گزینه مورد حمایت مصر قرار دارد و به نظر میآید علیرغم نظر سعودی ها و امارات که ائتلاف ندای سودان را مقابل خود میدانند، در نهایت دو طرف یعنی ارتش و احزاب مخالف به این گزینه رضایت دهند. در این میان هر محوری که از سوی ارتش انتخاب شود یک اصل مهم مطرح است و آن اینکه رویکرد به مطالبات مردم ضامن بقا خواهد بود و دلبستن به گزینههای بیرونی از سعودی گرفته تا آمریکا در نهایت تضعیف موقعیت مردمی ارتش و حاکمان آینده سودان را به همراه دارد که نتیجه آن تکرار سرنوشت البشیر برای آنها خواهد بود.
نویسنده: فرامرز اصغری