جمع‌آوري قليان‌ها از اماکن عمومي، موضوعي است که در قانون جامع کنترل و مبارزه ملي با دخانيات به آن تاکيد شده اما با گذشت چندین سال از مصوبه کميسيون اجتماعي دولت، همچنان وزارت بهداشت به عنوان ناظر و وزارت کشور به عنوان مجري در اجراي اين قانون سستي می‌کنند. اظهارات و بخشنامه‌های مسئولان برای ممنوعیت قلیان هر از چند گاهی مطرح شده و دامنه بحث‌ها داغ می‌شود. اما آنچه که می‌ماند، داغی زغال‌های قلیان‌ها در سطح شهر است.
ممنوعیت استفاده از قلیان، روند پرپیچ و خمی داشته است. در سال ۷۱ جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات، ممنوعیت استعمال قلیان را به هیات وزیران، ریاست جمهوری و مجلس ارائه داد که از این سال تا سال ۷۶ مصوبه مجموعه هیات دولت و مجمع تشخیص مصلحت نظام قرار گرفت و براساس آن استعمال سیگار و مواد دخانی در اماکن عمومی ممنوع اعلام شد. با این حال، ورق چندبار برگشت و قلیان دوباره بر میز قهوه‌خانه‌ها جا خوش کرد.
در سال ۱۳۸۳ باز مصرف قلیان در اماکن عمومی کشور ممنوع شد. ولی این ممنوعیت ادامه نداشت و در سال ۱۳۸۴ با اصلاح تبصره ماده۱ آیین‌نامه ممنوعیت استعمال و عرضه سیگار و سایر مواد دخانی در اماکن عمومی، قهوه‌خانه‌ها و رستوران‌های سنتی مجاز به عرضه سیگار و مواد دخانی شدند. اما به فاصله کمتر از یک سال، ورق باز هم برگشت! قلیان‌ها دوباره شکسته شدند!
در همین مدت، هربار زمزمه‌های آزاد شدن مصرف قلیان به گوش می‌رسید، وزارت بهداشت به اشکال مختلف سعی در مقابله با این ایده‌ها می‌کرد. تا سال ۱۳۸۶ که زور وزارت بهداشت به سایر سازمان‌های مخالف ممنوعیت قلیان چربید و دوباره بحث ممنوعیت قلیان مطرح شد. اما فروردین‌ماه ۱۳۸۸ بود که بهزاد ولی‌زاده، کارشناس دبیرخانه کشوری کنترل دخانیات وزارت بهداشت از اجرای مجدد طرح جمع‌آوری قلیان‌ها از قهوه‌خانه‌ها و سفره‌خانه‌های سنتی خبر داد و گفت: دور جدید این طرح در آینده نزدیک با جدیت بیشتری دنبال خواهد شد. پس از آن چهاردهم آبان سال ۱۳۹۰، وزارت بهداشت اعلام کرد که براساس ابلاغ جدید دیوان عدالت اداری، نامه وزارت کشور در سال ۸۶ مبنی بر اینکه استفاده از قلیان در قهوه‌خانه‌ها مجاز است و فرماندهی انتظامی فقط از ارایه قلیان با تنباکوهای اسانس‌دار در قهوه‌خانه‌ها جلوگیری کند، غیرقانونی است و در واقع می‌توان گفت این سریال همچنان ادامه داشت.
بررسي‌ها و تحقيقات علمي نشان می‌دهد که مضرات و آسيب‌هاي قليان به مراتب مخرب‌تر از مصرف سيگار است به طوري که دکتر محمدرضا نوروزي، عضو کميته عملي سمينار سرطان کليه گفته که پيش زمينه ابتلا به سرطان کليه مصرف تنباکو، دخانيات و قليان است.
اين در حالي است که دکتر رويا دستجردي، کارشناس دبيرخانه ستاد کشوري کنترل و مبارزه ملي با دخانيات گفته که در اثر اهمال‌کار‌ي‌ها و شيوع گسترده قليان در بين خانواده‌ها و جوانان، محدوديت سني و جغرافيايي مصرف اين ماده دخاني در جامعه به کلي از بين رفته است.
به گفته اين کارشناس مواد دخاني، يک وعده مصرف قليان معادل مصرف ۸۰ تا ۱۰۰ نخ سيگار است و آنچه تحت عنوان قليان‌هاي معطر مصرف مي‌شود نيز همان مضرات قليان معمولي را دارد. به علاوه اينکه ممکن است توتون‌هاي مصرفي در قليان معطر توتون‌هاي کپک زده انتهاي انبارها باشند که با افزودن مواد معطر فساد آنها پوشانده شده است.
دکتر مرجان قطبي، کارشناس مسئول ستاد کشوري کنترل و مبارزه ملي با دخانيات با اشاره به مصرف اشتراکي قليان که مي‌تواند منجر به افزايش احتمال ابتلا به ميکروب سل و ويروس‌هايي مانند تب خال و هپاتيت شود، گفت: توتون تنباکوي مورد استفاده براي مصرف قليان حاوي ميکروب و قارچ است که اين امر موجب ايجاد عفونت‌هاي حاد و مزمن در دستگاه تنفسي مي‌شود.
آمارها نشان مي‌دهد که شيوع سرطان ريه، آسم و بيماري‌هاي انسدادي ريه در افرادي که در معرض دود سيگار و يا قليان قرار مي‌گيرند نسبت به افرادي که اصلا در معرض دود قرار ندارند بيشتر است.
پس از تصويب قانون جامع کنترل و مبارزه ملي با دخانيات و ابلاغ آن در شهريور ۱۳۸۵ تا امروز، اقدامات قابل توجهي در اين زمينه انجام نشده است. به طوري که در مدت زمان کوتاهي موضوع جمع‌آوري قليان‌ها از اماکن عمومي در دستور کار وزارت کشور و نيروي انتظامي قرار گرفت اما به دنبال اعتراض صنف قهوه‌خانه‌داران شهر تبريز، اين موضوع به دستور رئيس‌جمهور مسکوت ماند.
بعد از گذشت مدتي، موضوع جمع‌آوري قليان‌ها از اماکن عمومي در کميسيون اجتماعي دولت بررسي و قرار شد بار ديگر اين موضوع در دستور کار قرار بگيرد اما تا امروز اين بند از قانون جامع کنترل و مبارزه ملي با دخانيات، همچنان کم‌لن‌يکن باقي مانده و مسئولان وزارت بهداشت هم عکس‌العملي نشان نمی‌دهند و تنها به توصيه‌هاي بهداشتي و فرهنگي بسنده می‌کنند و اينکه مصرف قليان ضرر دارد و خانواده‌ها نبايد به عنوان تفريح به قليان نگاه کنند.
تیرماه سال ۹۴ نیز مدیر اجرایی جمعیت مبارزه با دخانیات از صدور بخشنامه منع ارایه مجوز عرضه قلیان برای اماکن عمومی خبر داده بود.
علی‌عطا طاهر تصریح کرده بود: قرار است عرضه قلیان در اماکن عمومی و از جمله قهوه‌خانه‌ها با بخشنامه‌ای که توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت صادر شده، غیرقانونی اعلام شود و از کسانی که برای تمدید مجوز مراجعه می‌کنند نیز تعهدی گرفته شود که طی چند ماه عرضه آن را متوقف کنند. در این صورت اگر مجوزی صادر شود غیرقانونی و قابل شکایت است.
طاهری همچنین با اشاره به طرح جمع آوری قلیان از مراکز عمومی با همکاری وزارت صنعت، معدن و تجارت، پلیس اماکن عمومی و مراکز بهداشتی وزارت بهداشت، بیان کرد: ابلاغیه این طرح برای استان‌ها ارسال شده است و چند شهر نیز آن را آغاز کرده‌اند، اما هنوز به طور سراسری به اجرا درنیامده است. مرحله اول این طرح مربوط به مراکز غیرمجاز ارائه قلیان است. فاز دوم آن نیز برای مراکزی است که مجوز دارند و جهت تمدید مجوز مراجعه می‌کنند؛ در این صورت این افراد باید تعهد دهند که طی چند ماه نسبت به جمع‌آوری عرضه قلیان، اقدام کنند. همچنین با کسانی که مجوز ندارند از طریق تعزیرات حکومتی و اتحادیه قهوه‌خانه‌داران و هماهنگی با اصناف برخورد خواهد شد.
اما هنوز که هنوز است نه تنها سفره‌خانه‌ها و قهوه‌خانه‌ها تعطیل نشده‌اند، بلکه روز به روز بر تعداد آنها افزوده شده و حتی فروشگاه‌های عرضه قلیان و لوازم جانبی! مخصوص آن از چهارراه سیروس به خیابان‌های بالای شهر هم رسیده‌اند.
به طوری که می‌توان با چرخی در یک خیابان پرتردد حداقل ۳ الی ۴ مغازه قلیان‌فروشی را پیدا کرد.
بساط نوع جدید و شیک عرضه این ماده دخانی، به تالارها و باغ‌های عروسی نیز باز شده و در منوی این اماکن، بخشی با هزینه جدا برای استفاده میهمانان از قلیان قرار گرفته است.
از همه اینها که بگذریم اینکه در این سفره‌خانه‌ها چه افرادی حاضر می‌شوند و چه مزاحمت‌هایی برای ساکنین آن محله‌ها دارند خود بحث دیگری است. لازم به ذکر است که اغلب این سفره‌خانه‌ها تا ساعات پایانی شب باز هستند.
بحث دیگری که در مورد سفره‌خانه‌ها مطرح است بحث بیماری‌های مختلفی است که می‌تواند جامعه را تهدید کند. چه از حیث تنباکوهای مصرفی چه از حیث بیماری‌هایی که از مصرف‌کننده‌ای به نفر بعدی می‌رسد.
همچنین چند سالی است که افراد سودجو برای فروش بیشتر خود اقدام به وارد کردن قلیان‌هایی تحت عنوان جیبی کرده‌اند که به اندازه یک خودکار است و تنباکوی مخصوص خود را دارد و معلوم نیست در این تنباکوها از چه موادی استفاده شده است.
نکته جالبی که قابل توجه است اینکه به تازگی کشور امارات مالیات عرضه تنباکو را ۱۰۰ درصد افزایش داده است. عربستان سعودی هم در تابستان سال گذشته اقدام به چنین کاری کرد. برند و بسته‌بندی اغلب تنباکوهایی که در کشورمان وارد می‌شوند نام عربی دارند و مبدا آنها کشورهای حاشیه خلیج فارس هستند.
فعالیت قهوه‌خانه‌ها باید متوقف شود
عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس در واکنش نسبت به اظهارنظر معاون دادستان کل کشور مبنی بر اعتراض نمایندگان مجلس نسبت به بستن قهوه‌خانه‌هایی که قلیان عرضه می‌کنند گفت: اعتقاد برخی نمایندگان برای عدم منع فعالیت این قبیل قهوه‌خانه‌ها وجه قانونی ندارد؛ ضمن اینکه وقتی ما در صحن مجلس قانونی را تصویب می‌کنیم اگر در مسیر اجرای آن تبعات و مشکلاتی ایجاد شود، نباید در جهت تضعیف قانون اظهارنظر کنیم.
محمدنعیم امینی‌فرد با تاکید بر اینکه مجریان قانون باید در جهت مقابله با هر نوع فساد قاطعانه برخورد کنند تاکید کرد: در این مرحله باید مجریان قانون به خوبی عمل کنند چراکه قانون‌گذار بعد از تصویب قانون، تنها بر روند آن نظارت کرده و در نحوه اجرای قانون مداخله‌ای ندارد حتی اگر برخی در این مورد ملاحظاتی داشته باشند نباید آن را به کل مجلس تعمیم داد، بنابراین لازم است مسئولان مربوطه در دستگاه‌های اجرایی، به صورت قاطعانه با این معضل برخورد کرده، و قانون را به طور کامل اجرا کنند.
نماینده مردم ایرانشهر در مجلس گفت: قانون هر اندازه هم بد باشد تا زمانی‌که جایگزینی برای آن وجود نداشته باشد، باید به بهترین شکل اجرا شده یا اگر موانعی در مسیر اجرای آن وجود داشته باشد، باید برای اصلاح به مجلس فرستاده شود.
جولان تنباکوهای غیرمجاز در قهوه‌خانه‌ها
عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس، گفت: با توجه به عرضه تنباکوهای غیرمجاز در قهوه‌خانه‌ها، دستگاه‌های متولی باید با متخلفان برخورد کنند.
همایون هاشمی درباره اظهارات رئیس مرکز سلامت محیط کار وزارت بهداشت مبنی بر اینکه ۸۰ درصد تنباکوهای معطر حاوی اسانس و حلال‌های بسیار خطرناک از جمله بنزن است، افزود: سازمان غذا و دارو و وزارت صنعت، معدن و تجارت و دستگاه‌های مرتبط باید نظارت بیشتری بر عرضه تنباکوهای معطر و میوه‌ای داشته باشند و با اعمال نظارت بیشتر واردکنندگان چنین محصولاتی را شناسایی و با قاطعیت با آنان برخورد کنند، زیرا در بازرسی‌ها دیده شده که در قهوه‌خانه‌ها تنباکوهای غیرمجاز حاوی آمفی‌فتامین با عناصر دیگر شیمیایی استفاده شده است.
وی با هشدار نسبت به اینکه بیشترین مصرف‌کنندکان قلیان نوجوانان و جوانان هستند گسترش قلیان‌سراها را خطری جدی برای سلامت این قشر دانست و افزود: متاسفانه سن مصرف دخانیات در کشور کاهش یافته و استفاده از دخانیات به ویژه قلیان برای نوجوانان و جوانان به فرهنگ، سرگرمی و تفریح تبدیل شده که این زنگ خطری جدی بوده و نیاز است با برنامه ریزی مناسب به سمت ممنوعیت عرضه قلیان در مراکز عمومی و جایگزینی مراکز تفریحی و فرهنگی با مراکز عرضه قلیان حرکت و همچنین با فرهنگ‌سازی مناسب نسبت به اصلاح فرهنگ خانواده‌ها اقدام کرد.
هاشمی از عرضه قلیان در قهوه‌خانه‌ها و سفره‌خانه‌های سنتی انتقاد کرد و ادامه داد: اگرچه طبق قانون عرضه قلیان در چنین مکان‌هایی به طور کلی ممنوع است اما به دلیل ضعف نظارت دستگاه‌های مسئول و اشتغال کاذب شاهد عرضه قلیان در این مراکز هستیم این در حالی است که برخی مسئولان علت افزایش تخلفات از ناحیه قهوه‌خانه‌ها و سفره‌خانه‌های سنتی را عدم بازدارندگی جرائم می‌دانند در حالی که حتی جرائم فعلی هم در مواردی اعمال نمی‌شود و در واقع چنین اظهاراتی عذر بدتر از گناه است.
عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس با بیان اینکه تشدید جرائم کارایی لازم را در کاهش تخلفات قلیان‌سراها و سفره‌خانه‌های سنتی ندارد بلکه باید نظارت‌ها بر عملکرد مراکز بیشتر و با متخلفان به صورت قاطع‌تر برخورد کرد، گفت: دستگاه‌های ذی‌ربط باید به طور مداوم بر عملکرد این مراکز نظارت کنند و متخلفان را شناسایی و به دستگاه قضا تحویل دهند.
وی با بیان اینکه اطلاع‌رسانی‌ها در مورد آسیب‌های دخانیات به ویژه قلیان بسیار ضعیف است، تصریح کرد: گردش اطلاعات در حوزه پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی بسیار پایین است و برخی نسبت به عوارض ناشی از مصرف قلیان آگاهی کافی ندارند در حالی که اگر میزان اطلاعات مردم افزایش یابد کمتر به سمت استفاده از مصرف دخانیات روی می‌آورند.
نویسنده: محسن رجبی
دریافت صفحه با کد QR