ناظران سیاسی بر این باورند که روسیه روابط راهبردی خود با کشورهای سوریه و ایران را فدای روابط مقطعی خود با عربستان نخواهد کرد.
ملک سلمان پادشاه عربستان که از روز جمعه با همراهان بسیار به روسیه رفت پس از دیدار با مقامات بلندپایه این کشور از جمله ولادیمیر پوتین رئیس جمهور و دیگر مقامات روسیه دیروز به ریاض بازگشت. سفر پادشاه عربستان به روسیه در شرایط کنونی و نیز فروش سامانه دفاعی اس۴۰۰ به این کشور این روزها به بحث داغ محافل سیاسی منطقه بدل شده است.
در کنار بحث روابط دوجانبه اقتصادی و موضوعات قراردادهای نظامی، دو پرونده دیگر از جمله یمن و سوریه ملک سلمان را به روسیه کشانده تا به نحوی راه حلی برای این بحران بیابد در کنار این مسئله باید موضوع ایران را بدان افزود چراکه مقامات سعودی پیوسته تلاش کرده‌اند روسیه را از متحد اصلی خود ایران دور کنند به طوری که ملک سلمان در این کشور بحث دخالت ایران را در کشورهای منطقه پیش کشید تا توپ را به زمین ایران انداخته باشد و ایران را مشکل اصلی در مناسبات دو کشور معرفی کند.
یکی از اختلافات اساسی بین عربستان و روسیه به مسئله سوریه باز می‌گردد و در واقع این کشور تمامی تلاش خود را برای تغییر رویکرد مسکو در قبال بحران سوریه به کار بسته از تهدید این کشور به صدور تروریسم تکفیری تا فروش ارزان نفت در بازارهای جهانی برای تحت فشار قرار دادن اقتصادی روسیه. از همه مهمتر اینکه عربستان از نفوذ ایران در منطقه هراسان است، از طرفی هم می‌داند که روسیه با ایران روابط نزدیکی دارد.
عربستان سعودی از ابتدای بحران سوریه بر راهکار نظامی برای پایان جنگ در سوریه تاکید داشت ولی بعد از مقاومت چندین ساله ارتش سوریه و زمانی که برنامه‌های این کشور در سوریه به سنگ خورد، به ناچار مجبور شد تا پیش‌شرط کنار رفتن بشار اسد از قدرت را کنار بگذارد و موضع خود را با واقعیت‌های موجود در صحنه سیاسی این کشور تطبیق دهد.
در حوزه یمن نیز با وجود گذشت نزدیک به دو سال‌و نیم از جنگ و ویرانی این کشور و نیز هزینه سنگینی که برای این کشور به بار آورده، دست عربستان خالی است و در جست‌وجوی راهی برای خروج آبرومندانه از این جنگ است به ویژه اینکه به قدرت رسیدن محمد بن سلمان فضای آرام در حوزه داخلی و پیرامونی برای این کشور را ضروری می‌سازد. علاوه بر آن ائتلاف رهبری این کشور در جنگ علیه یمن نیز در فهرست سیاه سازمان‌ملل قرار گرفته است.
اکنون این سوال مطرح می‌شود چرا عربستان در شرایط فعلی این سفر را برگزید، آیا ریاض به دنبال نزدیکی به روسیه و در پیش گرفتن سیاست مستقل از آمریکاست یا دلیل این امر را در جای دیگر باید جست‌وجو کرد؟ چه عواملی عربستان را به بازنگری در سیاست‌های خود در قبال روسیه واداشت آیا این تغییرات را می‌توان اقدامی تاکتیکی از سوی ریاض دانست یا راهبردی؟
به نظر نمی‌رسد که عربستان در جایگاهی باشد که سیاست مستقلی را برای خود در مناسبات بین‌الملل بازتعریف کند و بتواند سیاست مستقل از آمریکا در پیش بگیرد به ویژه اینکه قرار است ملک سلمان در اوایل سال آینده میلادی به واشنگتن نیز سفر کند.
به باور ناظران سیاسی روسیه در سال‌های اخیر به دلیل تغییر رویکردش نسبت به دوران گذشته روابط نزدیک‌تری با ایران پیدا کرده است. این موضوع در زمینه مبارزه با گروه‌های تروریستی مستقر شده در سوریه و عراق در این سال‌ها نمود گسترده‌ای داشته است. شاید ملک سلمان در این سفر امتیازهای فراوانی داده تا پوتین خواسته‌هایش را اجابت کند و در مقابل روسیه نیز امتیازهایی را خواهد داد، اما نکته مهمی که وجود دارد این است که مواضع پوتین در منطقه و در مورد ایران، محور مقاومت و حزب‌الله دارای ثبات است و روسیه به دلیل منافعی که این نزدیکی برایش دارد تسلیم خواست عربستان نخواهد شد.
با آغاز بحران سوریه، روسیه در غرب آسیا فعال شد و از آنجا که منافعش در سوریه مخالف آمریکا بود، به سوی ایران روی آورد و با یکدیگر در مورد موضوع سوریه همکاری و ائتلاف کردند.
ولی با این حال باید توجه داشت که مقامات سعودی با این سفر در واقع حامل انتقال پیام نارضایتی خود به مقامات کاخ سفید هستند چراکه از موضع واشنگتن در قبال تحولات منطقه از جمله بحران این کشور با قطر راضی نیستند. ریاض معتقد است آمریکا از عربستان در قبال دوحه حمایت چندانی بعمل نیاورده است.
عربستان انتظار داشت بعد از قرار نظامی حدود ۵۰۰ میلیارد دلاری با آمریکا از این کشور در قبال قطر حمایت کند ولی در این زمینه عملا کاری نکرد و حتی به عقیده مقامات این کشور جانب دوحه را گرفت و برنامه‌های سعودی علیه قطر ناکام ماند. شاید بتوان دلیل اصلی تغییر رویکرد عربستان در قبال روسیه را در این مقطع در نوع برخورد آمریکا با بحران منطقه و عدم جانبداری قاطع از ریاض در قبال دوحه دانست که این امر را می‌توان در فحوای کلام و
موضع گیری‌های سیاسی این کشور مشاهده کرد. و در مقابل نیز مقامات آمریکایی از قرارداد نظامی بین عربستان با روسیه ابراز نگرانی کردند.
آیا عربستان دست روسیه را در تحولات منطقه باز خواهد گذاشت و آیا از این کشور خواهد خواست که در تحولات یمن در قامت یک میانجی بیطرف نیز ورود پیدا کند یا خیر؟ آیا در مقابل روسیه، عربستان را به تغییر رویکرد این کشور و در پیش گرفتن سیاست منطقی و دوری از تنش در منطقه سوق خواهد داد یا خیر؟
هنوز زود است که بتوان پاسخی روشن به این سوالات یافت ولی باید منتظر ماند و دید که این سفر چه پیامدهای عملی خواهد داشت؟ آن چیزی که روشن است این است که روسیه روابط راهبردی خود با کشورهای سوریه و ایران را فدای روابط مقطعی خود با عربستان نخواهد کرد شاهد این مدعا آنکه در این سال‌ها مقامات سعودی نهایت تلاش خود را برای تغییر رویکرد روسیه در قبال سوریه به کار گرفتند ولی هیچ تغییری در رویکرد این کشور در قبال دمشق حاصل نشد.
«شعیب بهمن»، کارشناس مسائل اوراسیا در گفت‌وگو با تسنیم، درخصوص اهداف سفر پادشاه عربستان به مسکو به عنوان نخستین سفر یک پادشاه سعودی به این کشور و پیام آن به متحدان غربی ریاض، با اشاره به اینکه سفر ملک سلمان به روسیه حامل پیامی به واشنگتن است، بیان داشت: مباحث مختلفی چون مسائل دوجانبه از جمله قراردادهای نفتی و تعیین آینده بهای نفت در حال حاضر در روابط روسیه و عربستان مطرح است.
وی با توجه به اینکه هر دو کشور جزء بزرگ‌ترین تولیدکنندگان نفت به حساب می‌آیند، افزود: این مسئله در روابط طرفین به عنوان موضوع پررنگی مطرح است. روس‌ها تمایل دارند در صنایع نفت و گاز عربستان سرمایه‌گذاری نیز داشته باشند.
کارشناس مسائل اوراسیا با تأکید بر اینکه بحث انرژی و نفت در روابط مسکو و ریاض بسیار مهم است، گفت: هرچند که در حاشیه این موضوع قراردادهای تجاری از جمله معاملات تسلیحاتی نیز مطرح شده است؛ اما سابقه روابط روسیه و عربستان و وابستگی‌های ریاض به آمریکا نشان می‌دهد که پیش از این نیز توافق‌نامه‌های تسلیحاتی بین دو طرف چندان به مرحله اجرا نرسیده است و صرفاً در حد توافقنامه باقی مانده است.
وی با اشاره به دلیل اصلی سفر ملک سلمان به روسیه تأکید کرد: آنچه در شرایط کنونی پادشاه عربستان را مجاب کرده که برای اولین بار سفری به روسیه داشته باشد، بیش از روابط دوجانبه به مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی مرتبط می‌شود.
بهمن با توجه به اینکه عربستان سعودی در حال حاضر در اهداف منطقه‌ای خود ناکام مانده است، اشاره داشت: ریاض هم در سوریه و هم در تجاوز نظامی به یمن شکست خورده است. عربستان در هیچ‌کدام از آنها به اهداف از پیش تعیین شده خود دست نیافته است. وی با تأکید بر بحران‌های موجود در سیاست خارجی عربستان گفت: وضعیت سیاست خارجی عربستان سعودی در سطح منطقه به واسطه بحران میان این کشور و قطر تا حد زیادی متزلزل شده که این موضوع باعث فاصله گرفتن ترکیه از عربستان نیز شده است.
کارشناس مسائل اوراسیا با اشاره به ناکام ماندن سعودی‌ها از حمایت واشنگتن تأکید کرد: مجموعه این مسائل سعودی‌ها را به این نتیجه رسانده که برخی از مواضع خود را در سیاست خارجی تغییر دهند.
وی با توجه به پیام‌های سفر ملک سلمان به روسیه اشاره داشت: اولاً عربستان سعودی قصد دارد برخی از رویه‌های گذشته خود را در سطح منطقه تغییر دهد؛ لذا علاقه‌مند است روابط خود را با بازیگران پرنفوذ منطقه چون روسیه مجدداً برقرار کند. ثانیاً این سفر می‌تواند پیامی برای آمریکایی‌ها داشته باشد که اگر حمایت لازم از سوی ترامپ انجام نشود، عربستان می‌تواند به سمت گزینه‌های دیگری حرکت کند.
دریافت صفحه با کد QR