به دنبال ریاست سید ابراهیم رئیسی بر قوه قضاییه تغییرات گسترده‌ای در این قوه به چشم می خورد .
قوه قضاییه یکی از قوای سه‌گانه جمهوری اسلامی ایران است که در قانون اساسی از آن به عنوان نهادی "مستقل" نام برده شده که باید "پشتیبان حقوق فردی و اجتماعی و مسئول تحقق بخشیدن به عدالت" باشد.
هر تغییری در این قوه جهت تحقق عدالت رویکردی است که در راستای قانون اساسی صورت می گیرد و در دوره جدید نیز قوه قضاییه چنین رویکردی را دنبال می کند.
این تغییرات از حوزه ریاست، معاونت‌ها و تشکیلات قضایی آغاز شد و به دنبال آن تشکیلات وابسته به قوه قضاییه و روسای دادگستری استانها و ... انجام شد.
این تغییرات نشان می دهد که علاوه بر انتصابات و جابجایی مسئولان عالی و میان رتبه قوه قضاییه رویکرد کاملاً متفاوت بر این قوه جاری شده است.
اگر نگاهی به تاریخ انقلاب اسلامی داشته باشیم شهید بهشتی اولین ریاست قوه قضاییه بعد از انقلاب اسلامی پایه‌های اساسی قوه قضاییه جمهوری اسلامی را بنا نهاد و سید ابراهیم رئیسی، رئیس جدید قوه قضاییه نیز در میان هفتاد طلبه جوانی بوده که محمد بهشتی با هدف کادرسازی نیازهای مدیریتی این نظام نوپا تربیت کرده بود.
نگاهی به چند سال قبل نشان می دهد از زمانی که آیت الله آملی لاریجانی دستگاه قضا را تحویل گرفت تغییر محسوسی در قوه قضاییه دیده نشد و همان روند پیشین ادامه یافت و وی مانند آیت الله هاشمی شاهرودی به ترکیب مدیران ارشد قوه قضاییه دست نزد.
در عین حال در زمان گذشته همکاری چندانی نیز میان قوه قضاییه و قوه مجریه به چشم نمی خورد و این امر موجب شده بود تا ظرفیت مثبت این قوه رشد چندانی نداشته باشد.
نیمه دوم ریاست آیت الله لاریجانی که با ریاست جمهوری حسن روحانی همزمان شد نیز کم‌تنش نبود.
تاکید بر شفافیت دستگاه قضا
یکی از انتقاداتی که پیشتر از سوی کارشناسان در این بخش مطرح بود، نبود ارتباط مستقیم میان مسئولان این قوه با مردم، رسانه ها و صاحب نظران بود .
در حقیقت در گذشته قوه قضاییه به گونه‌ای معرفی شده بود که هیچ کس حق اظهار نظر در مورد عملکرد آن را نداشت.
اما در دوره جدید شفافیت دستگاه قضا یکی از مسائلی است که مورد تاکید مسئولین جدید دستتگاه قضا به ویژه آیت اله رئیسی قرار دارد .
تأکید رئیسی بر ضرورت حضور مسئولان دستگاه قضا در بین مردم و استفاده از برنامه‌هایی مانند ملاقات هفتگی برای آشنایی بیشتر با مشکلات مردم است.
وی همچنین خواستار استفاده از ظرفیت چهره‌های دانشگاهی، نخبگان و همچنین افراد با استعداد در استان‌های مختلف کشور برای بهره‌مندی از نگاه‌ها و دیدگاه‌های مبتنی بر اندیشه‌های فعال و پویا برای تحول در قوه قضائیه شده است.
اطلاع‌رسانی دقیق و به موقع دستگاه قضا درباره عملکرد‌ها و توجه به دغدغه‌ها و سوالات جامعه نخبگانی و افکار عمومی، نکته دیگری است که بیش از پیش مد نظر بخش های رسانه‌ای دستگاه قضا است .
استفاده از فضای مجازی
یکی از تغییرات قابل توجهی که پیشتر توجه چندانی به آن نمی شد، استفاده از نظرات و ارتباطات مردمی در رابطه با رویکردها و برنامه های قوه قضاییه است.
در این زمینه رئیس قوه قضاییه از همان ابتدای کار در صفحه اینستاگرامی خود اعلام کرد که؛ تا زمانی که سامانه اختصاصی دستگاه قضایی برای ارتباط دوسویه با مردم و نخبگان در دسترس قرار بگیرد، صفحات متعلق به اینجانب در رسانه‌های اجتماعی، یکی از مسیرهای دریافت نظرات مردم و نخبگان خواهد بود.
رئیسی با اشاره به اینکه فضای مجازی و رسانه‌های اجتماعی به فرصتی بزرگ برای کم کردن فاصله‌های زمانی و مکانی در ارتباطات و به اشتراک‌گذاری نظرات تبدیل شده است، افزود: از این فرصت باید برای دریافت نظرات مردم و نخبگان از «ایده تا بازخورد» به بهترین نحو استفاده کرد.
به نظر می رسد که در رویکرد جدید، قوه قضاییه در نظر دارد که از مشارکت و نقش‌آفرینی مردم، نخبگان و دلسوزان انقلاب حداکثر استفاده را ببرد و این پتانسیل را درجهت افزایش ظرفیت‌های مثبت این قوه بکار گیرد.
بازیابی و تراز انقلاب
یکی دیگر از اهداف رئیس قوه قضاییه در رویکرد جدید خود نیل به «قوه‌قضاییه تراز انقلاب اسلامی» در گام دوم، انقلاب است.
دستگاه قضا باید حلال مشکلات مردم بوده و وجود ناهنجاری‌هایی که موجب رنج و زحمت مردم برای ایفای حق خود شود برچیند.
آیت الله رئیسی در این باره گفته؛ باید تلاش کنیم دستگاه قضایی در تراز دستگاه قضایی امیرالمومنین(ع) و دستگاه قضایی مورد انتظار امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری باشد.
از این رو یکی از دستوراتی که ریاست قوه قضاییه از ابتدای کار خود آن را پی گرفت، برخورد با ارتباطات ناسالم معدود در دستگاه قضا بود.
وی در عین حال رویکرد تنبیه افراد کم‌کار یا متخلف و تشویق افراد پرکار، شجاع و قضات دارای روحیه انقلابی را در پی گرفت.
در عین حال ضرورت حفظ کرامت نسبت به متهم، شاکی و خانواده متهم یکی از مواردی بود که وی در این زمینه دنبال می کند.
بر این اساس وی به معاونت حقوقی دستگاه قضا دستور داد که موضوع کرامت را با تدوین دستورالعملی مرتبط با کرامت در قوه قضائیه پیگیری کند.
همچنین در این زمینه راهکار‌هایی برای رفع اطاله دادرسی مانند دو شیفته کردن، استفاده از روز‌های تعطیل برای به روز رسانی پرونده‌های موجود در دستگاه قضا و مختومه کردن پرونده‌های قدیمی در دستور کار قوه قضاییه قرار گرفته است.
پیگیری بحث زندانیان مهریه از یک سو و تعیین راهکار‌های جایگزین حبس از دیگر مواردی است که در این دور جدید از فعالیت های قوه قضاییه مورد توجه قرار گرفته است.
احساس عدالت
یکی از مسائلی که در دوره جدید قوه قضاییه مورد تاکید قرار دارد ترویج عدالت در جامعه است.
رئیس دستگاه قضا با اشاره به اینکه در دوره تحول جدید قوه قضاییه مردم باید احساس کنند عدالت اجرا می‌شود در این باره تصریح کرده است؛در گذشته اقدامات بسیاری برای اجرای کامل عدالت صورت گرفته که لازم بوده ولی کافی نبوده است.
وی در این باره تصریح کرد: منظور از اجرای عدالت این است که قانونگذاران در حوزه قانونگذاری، قانون عادلانه تصویب کنند. مجریان در حوزه اجرا عادلانه اجرا کنند و قضات در حوزه قضاوت، عادلانه داوری کنند و مردم عدالت را احساس کنند. مردم باید احساس کنند اگر در گوشه‌ای از کشور به آنها ظلمی شد و به دستگاه قضایی مراجعه کردند، به پدری مهربان رجوع کرده‌اند که حتما حق آنها را باز خواهد ستاند. این نکته‌ای است که به کار و تلاش جدی نیاز دارد.
در این رویکرد از جمله مهمترین مشخصات قاضی هماهنگی با خصوصیات قاضی در اسلام است.
از نظر اسلام، قاضی باید دارای دو شاخصه علم و عدالت باشد، اما عدالت از مقام بالاتری برخوردار است.
رئیسی در این باره گفته؛ نسبت به علم اگر قاضی مجتهد نبود مراجع دستور داده‌اند که می‌توان با استفاده از قاضی آشنای به موازین قضایی که مجتهد هم نیست کار قضا را دنبال کرد اما در مورد عدالت هیچ فقیه و متخصصی عدول نکرده و همواره معتقدند که قاضی باید عادل باشد.
وی در این باره تاکید دارد که فسق برای یک قاضی مانند قطره خونی است که می‌تواند ظرف آبی را غیر قابل آشامیدن کند و به همین دلیل امروز به همان اندازه که بر علم قاضی تأکید می‌شود بر عدالت وی نیز تأکید می‌شود.
به گفته رئیس دستگاه قضا ملکه عدالت ضرورتی برای همه دست اندرکاران و آحاد جامعه است و اصلاح ذات البین باید در دعاوی مورد توجه قرار گیرد.
مبارزه با فساد
یکی دیگر از مواردی که در رویکرد قوه قضاییه به شدت دنبال می‌شود، مبارزه جدی با فساد و زمینه‌های ایجاد آن توسط حفاظت و بازرسی و همه مسئولان قضائی به ویژه قضات است.
رییس قوه قضاییه در این باره گفه؛ نسبت به سلامت دستگاه قضایی همواره تأکید داشته‌ایم و باید ارتباطات قانونمند و ضابطه‌مند باشد و کوچک‌ترین ناسلامتی در دادگستری قابل قبول نیست.
رئیسی با تاکید بر اینکه قانون گریزی و نظارت گریزی ضد ارزش است این اقدام را از خود شروع کرد که محاکمه طبری خود حکایت از این دارد که در تلاش است تا کار را از خود شروع کند.
در بخشهای دیگر نیز قوه قضاییه برای مبارزه با فساد وارد میدان شده است.
در این زمینه یکی از اولویت‌های قوه قضاییه مبارزه با فساد و همراهی با دولت برای اصلاح ساز و کارهایی است که سبب فساد اقتصادی می‌شود.
همه می دانیم که مهمترین اصل در این زمینه اصلاح بسترهای فساد است و یکی از اهداف قوه قضاییه نیز در دوره جدید همین امر است .
یکی از این زمینه‌ها مبارزه با خصوصی سازی‌های سوداگرایانه و بازی با اموال عمومی است که برخی با استفاده از رانت‌های خاص این اموال را در اختیار گرفته و ضررهای جدی به تولید و اشتغال در کشور زدند.
در نهایت
نه تنها در ایران بلکه در همه کشورهای جهان قاضی نفوذ ناپذیری که حب و بغض شخصی خود را در رأی دادگاه دخالت نمی‌دهد و عزت نفس دارد، باعث افتخار دستگاه قضا است .
مردم اگر احساس عدالت کنند و ببینند که در جایی تبعیض و فساد نیست، کمبودها برای آنها قابل تحمل است؛ ولی اگر احساس تبعیض و بی توجهی کردند، طبیعتاً پذیرفتن برای آنها سخت می‌شود.
از این رو در رویکرد جدید دستگاه قضا نه تنها این دستگاه بلکه کارگزاران در نظام اسلامی مسئولیت اجرای عدالت دارند و نباید تصور شود که اجرای عدالت فقط مربوط به دستگاه قضا است. رئیس دستگاه قضا در این باره گفه؛ همه کسانی که در جای جای نظام هستند، توجه کنند که اجرای عدالت از محوری‌ترین نکاتی است که علت تاسیس این نظام بوده است.
دریافت صفحه با کد QR