از زمان شيوع كرونا تاكنون انتقادات بسياري به عملكرد دولت و مسئولان كشور در زمينه مديريت و جلوگيري از انتشار اين بيماري در كشور مطرح شد و بسياري در ارزيابي نقاط قوت و ضعف دولت به اين نتيجه رسيدند كه با توجه به تحريمها و مشكلات اقتصادي ناشي از آن دولت توانست اين بحران را تا حدودي از سر بگذراند اما اين مديريت با نقايصي هم همراه بود.
ين درحالي است كه برخي از مردم و كارشناسان معتقدند كه عملكرد دولت از ابتداي شروع اين بيماري، نادرست بوده و دولت با اتخاذ سياست انكار، پاك كردن صورت مساله و ارائه اطلاعات قطره چكاني به مردم مديريت ضعيف و بدون برنامهاي داشته است.
اين گروه مي گويند، بسياري از كشورها به محض شنيدن خبر شيوع كرونا در چين، تمام تدابير لازم را براي حفظ جان مردم كشورشان انجام دادند، اما مسئولين كشور ما، عليرغم داشتن ارتباطات زياد با چين، هيچ اقدام پيشگيرانهاي انجام نداد. همچنين بعد از شيوع اين بيماري و ابتلاي مردم به آن ، عملكرد دولت در ارائه آمارها و تناقض گوييهاي مسئولان مختلف در اين زمينه موجبات انتقاد بيشتر مردم را فراهم ساخت. در شرايط كنوني نيز مردم مي گويند كه، با وجود فشارهاي حداكثري آمريكا و تاثيرات ضد انساني تحريمها، اگرچه در مقايسه با برخي از كشورها عملكرد مسئولين و دولت حداكثري بوده و اين اقدامات موجب دلگرمي مردم نسبت به نظام مي شود، اما تصميمات دولت آنچنان كه انتظار مي رفت، كامل نبود، موضوعي كه نياز به برنامه ريزي و پيش بيني داشت.
انتقادات از عملكرد دولت
اصلي ترين انتقادي كه به دولت دراين مسئله وارد ميشود جدي نگرفتن موضوع مقابله با كرونا است. بسياري مي گفتند كه روحاني تمام نقش خود را در مديريت بحران كرونا محدود به حضور در جلسه شنبههاي ستاد مقابله با كرونا كرده و با تفويض اختيارات خود به وزير بهداشت، عملا از نقشآفريني در مديريت بحران خودداري كرده است.
تقليل اين نقش به وزارت بهداشت كه وزير آن بيش از همه وزارتخانهها درگير كارهاي اجرايي در حوزه درمان، پيشگيري، هماهنگي بيمارستانها، ارسال تجهيزات پزشكي، تامين نيروي انساني پزشكي مورد نياز و... است، عملا سبب اخلال در مديريت اين بحران مي شود.
تعطيلي مراكز غير ضروري، برخي از ادارات دولتي و بانكها و جلوگيري از مسافرت هاي نوروزي خيلي دير و بعد از گسترش بيماري از سوي دولت انجام شد. از سوي ديگر تعطيلي نيمه بسياري از ادارات نيز كاري از پيش نبرد و سازو كار فضاي تبادلات الكترونيكي بين ادارات نيز براي دوركاري بسياري از كارمندان فراهم نبود.
دراين ميان غيبت سازمان پدافند غيرعامل نيز براي مردم بسيار عجيب بود، سازماني كه به نظر ميرسيد بايد در خط مقدم مبارزه با چنين بحراني باشد.
ناهماهنگي در ميان مسئولان از ديگر انتقادات مطرح است. تعلل در اعلام ورود كرونا موضوعي بود كه حسن قاضيزاده هاشمي، وزير سابق بهداشت به آن اشاره كرد و گفت: «من از اوايل دي ماه امسال، نگرانيام را به سمع مسئولين ارشد كشور رساندم». اين يعني دو ماه پيش از اعلام رسمي، هشدار لازم به مسئولين ايران داده شده بود. اين تعلل، توسط احمد اميرآبادي نماينده قم در مجلس نيز تاييد شد.
علاوه بر اين تاخير، كوچك شماري اين بيماري از سوي دولت يكي از مواردي بود كه مورد انتقاد مردم قرار گرفت. رئيسجمهور ايران يك هفته بعد از اعلام ورود كرونا به كشور گفت كه «از روز شنبه (يعني ۴ روز بعد) همه روالها با صورت عادي خواهد بود، اما هنوز روال عادي به كشور برنگشته است.
عدم هماهنگي و تمركز در مديريت بحران، اقدامات جزيره اي و سردر گمي دستگاه ها از ديگر انتقاداتي بود كه به دولت وارد مي شد. در حالي كه نمايندگان مجلس تاكيد كردند مديريت ستاد مقابله با بحران كرونا بايد برعهده روحاني باشد، اما رياستجمهوري اين مسئوليت را نپذيرفت و در نهايت مقام معظم رهبري براي مديريت اين مسئله، قرارگاهي به فرماندهي سرلشكر محمد باقري رئيس ستاد كل نيروهاي مسلح را تشكيل دادند.
باقري نيز بلافاصله اعلام كرد كه «خلوتسازي (قرنطينه) شهرها در ۲۴ ساعت آينده آغاز ميشود» اما روحاني در واكنش به اين تصميم اظهار داشت «چيزي به نام قرنطينه نه امروز و نه در ايام عيد نداريم.»
چنين انتقاداتي موجب شد تا با ورود كرونا اعتماد عمومي در بين افراد جامعه كاهش يافته و كار به جايي برسد كه رسانههاي گمنام براي مردم مرجعيت بيشتري نسبت به مسئولين و رسانههاي داخلي داشته باشند.
دولت از يك سو مردم را به خانه ماندن تشويق مي كرد اما بانك ها و ادارات را فعال نگه مي داشت.
انتقاد از عملكرد برخي از رسانه ها
عملكرد رسانه ها نيز از ديگر مواردي است كه در اين زمينه ارزيابي آن ضروري است. نگاهي به عملكرد صدا و سيما در طي اين زمان نشان مي داد از آنجا كه اين رسانه به دلايلي، محبوبيت و مطلوبيت خود را براي بخشي از جامعه از دست داده، مردم جايگزينهاي متعددي چون شبكههاي اجتماعي، داغ شدن بازار شايعات و استفاده از رسانههاي خارجي را جايگزين اين رسانه كرده بودند و همين امر نيز موجب سو استفاده معاندين شد و ساماندهي را در درون جامعه، با مشكل مواجه كرد .
در اپيدمي ويروس كرونا شاهد آن بوديم ، به دليل تبعات تصميم گيري مديران اين رسانه بخش قابل توجهي از توصيهها و راهكارهاي مسئولين كه از طريق اين رسانه اعلام مي شد، مورد توجه مردم قرار نگرفت و بازخوردي عكس داد. به طوري كه در پستها و كامنتهاي فضاي مجازي شاهد بوديم افراد با افتخار عبور از نيروهاي پليس و محافظت كننده را جزو افتخارات خود ثبت مي كردند.
مردم از بخش خبري داخلي انتظار داشتند كه درباره آينده اين بيماري، وضعيت اقتصادي در اين دوره، بستههاي مشوقاقتصادي و آنچه بر آنان رفته است بيشتر بدانند.
مردم انتظار داشتند كه زماني كه دولت آنها را براي ماندن در خانه تشويق مي كند، صدا و سيما نيز برنامه هاي متنوع تري ارائه دهد، موضوعي كه مورد توجه قرار نگرفت.
جالب آنجاست كه دولت از ساير رسانه ها هم كمك نگرفت بلكه در مقابل انتشار انتقادات، آنها را شماتت مي كرد. ر ئيس جمهور در مورد اطلاع رساني كرونايي به خبرنگاران تاكيد كرد كه كرونا را به يك مساله دوقطبي تبديل نكنند. در درست بودن اين نكته ترديدي نبود اما آنچه روحاني و همكارانش در دولت ناديده گرفتند، وجود زمينهها و بسترهايي بود كه فرصت نگاه سياسي به كرونا را مهيا ميكرد.
كاسبي سياسي
با اين وجود نياز به همدلي در ميان مردم و مسئولين يكي از مهمترين مسائل مطرح است اما ديده شد كه بسياري از اين شرايط براي تسويه حسابهاي سياسي خود با دولت استفاده كردند و حافظه تاريخي افكار عمومي كشورمان پُر از رخدادهايي است كه گاهي بجاي ريشه يابي و بررسي علل بوجود آمدن آنها به دستاويزي براي حمله و تسويه حساب هاي سياسي تبديل شده است.
اما اينكه برخي بخواهند با استفاده از شرايط كشور عملكرد دستگاههاي درگير مقابله با كرونا كه پيشاني آن دولت و به ويژه وزارت بهداشت است تضعيف و تخريب كنند امري نادرست و غيراخلاقي در شرايط كنوني است.
اگر عملكرد دولت در مبارزه با كرونا دچار ضعف است، ميبايست نقد صحيح، منصفانه و عادلانه ارائه شود و همه در اين مبارزه به دولت كمك كنند. در چنين شرايطي همه ملزم هستند تا حد توان خود براي رفع اين معضل كمك كنند.
مسئولان و دست اندركاران امور بايد بيش از گذشته مسائل اخلاقي را رعايت كنند و اگر مشكلي وجود دارد براي جبران آن برنامه بدهند. انتقاد با راهكار عملي و منطقي وظيفه رسانه ها و منتقدين است، اما انتقاد كاسب كارانه نه تنها هيچ كمكي به رفع مشكلات نمي كند بلكه سبب افزايش تنش ها و ريشه دار شدن آنها مي شود .
بهتر است آن عده هم كه بناي كمك را هم ندارند، حداقل تسويه حساب سياسي خود را به زمان مناسب تري موكول كنند. جاي شك نيست، عملكرد بسياري از افراد و دستگاهها ممكن است داراي ايراد باشد اما انتقاد بايد در زمان درست انجام شود و منافع ملي مورد تهديد قرار نگيرد .
تقويت حافظه
شايد فراتر از همه معايب و مخاطراتي كه گسترش ويروس كرونا به دنبال داشت، يك نكته مهم براي مردم و مسئولين يادآور شد.
كرونا نشان داد كه بزرگ و كوچك، غني و فقير، مسئول و غير مسئول و ... نميشناسد و به قولي شايد اين ويروس آمده تا حافظه هاي ما را تقويت كند و كاري كند تا ما به ياد آوريم و حواسمان باشد كه چه مي كنيم.
ديگر امروزه همه فهميده اند كه اگر اين ويروس در كشورشان به اين شكل منتشر شده، بخشي از آن تقصير برخي مسئولين است اما موضوع ديگر عملكرد مردم و جامعه در اين باره محسوب مي شود و اين مثالي است كه براي ديگر امور نيز تسري مي يابد. اين بيماري فراگير در كل جهان نشان داد كه مسائل به سادگي حل و فصل نميشود و اين نيازمند پيشرفت در همه سطوح جامعه است. در نهايت كرونا ويروس به زودي مهار خواهد شد و اين تازه ابتداي ماجراست. پيامدهاي اقتصادي، اجتماعي، روانشناختي، فرهنگي و سياسي اين مساله كم نخواهد بود و دولت بايد خود را براي آينده ايران در برابر اين مخاطرات آماده كند. بايد اميدوار بود كه مسئولان نيز به اندازه مردم و رسانهها خود را موظف به درك موقعيت دانسته و همه انتقادها را به حساب بيانصافي و غرضورزي نگذاشته و به گوش جان بشنوند.
نویسنده: کتایون مافی