برجام این روزها وارد فاز جدیدی شده است که در ابعاد مختلف قابل توجه است. در حالی جمهوری اسلامی از گام جدید تعلیق تعهدات برجامی در قالب لغو اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی خبر داده است که از یک سو آژانس بین المللی انرژی اتمی و از سوی دیگر کشورهای اروپایی با ادعای حفظ برجام و تغییر نگاه ایران تحرکاتی را در پیش گرفته‌اند.
رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار است برای دومین بار ظرف ۶ ماه گذشته و بنا به درخواست خودش امروز در تهران با مقامات جمهوری اسلامی دیدار داشته باشد. موضوعات فنی و ترتیبات اجرایی توقف نظارت‌های فراتر از پادمان و پروتکل الحاقی از جمله محورهای گفت‌وگو در این سفر است. این سفر در حالی صورت می گیرد که اقدام جمهوری اسلامی ایران برای پذیرش درخواست گروسی برای سفر به تهران بیانگر تعهد و مسئولیت پذیری ایران است. بر اساس برجام و با توجه به بد عهدی‌های طرف های برجامی، جمهوری اسلامی حق دارد که از تعهدات برجامی خود کاسته و فعالیت های هسته‌ای را از سرگرفته و حتی گسترش دهد. با این وجود جمهوری اسلامی از همان ابتدای گام های ۵ گانه تمام مراحل را به آژانس اطلاع داده و همکاری خود را با آن قطع نکرده است. اکنون نیز در استانه تعلیق اجرای پروتکل الحاقی همین روند را ادامه می دهد که صداقت و تعهد پذیری ایران را نشان می‌دهد هر چند که آژانس با تصویب قطعنامه ضد ایرانی در شورای حکام و ادعاهای ضد ایرانی گروسی رفتارهای غیر مسئولانه در قبال ایران داشته است.
در کنار سفر گروسی نکته قابل توجه نشست وزرای خارجه سه کشورهای اروپایی آلمان، انگلیس و فرانسه با وزیر خارجه امریکا در باب برجام بوده است. نشستی که در آن آمریکا اعلام کرده که حاضر است دعوت اتحادیه اروپا برای شرکت در یک نشست احتمالی گروه ۱+۵ با ایران برای یافتن راه حلی دیپلماتیک درباره توافق هسته ای (برجام) را بپذیرد. تاکید آمریکایی و اروپا به مذاکره با ایران در شرایطی مطرح شده است که آنها پیش از این صرفا سه شرط تغییر در برجام، بررسی توان موشکی و منطقه ای ایران را پیش شرط هر مذاکره ای عنوان می کردند. نکته آن است که جدیت و اراده ایران مبنی بر تعلیق تعهدات برجامی و نیز لغو اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی، غرب را به عقب گرد از آن زیاده خواهی ها و بی منطقی ها واداشته است. لذا در خواست آنها برای مذاکره نه از روی قدرت بلکه ناشی از ایستادگی ایران در پیگیری حقوق برجامی اش است. رویکردی که استمرار آن عقب‌گردهای بیشتر غرب را می تواند به همراه داشته باشد.
در همین حال آمریکا در حالی از دعوت اروپا برای شرکت در نشست احتمالی ایران و ۱+۵ سخن می گوید که اروپا به عنوان بخشی از گروه ۱+۵ است و نه تمام آن لذا حق رفتارهای یک جانبه را نداشته لذا ادعای دعوت اروپا از امریکا نوعی یک جانبه گرایی به دور از اصول و چارچوب برجام است و اروپا حق انجام چنین کاری را نداشته بویژه اینکه امریکا از برجام خارج شده و هیچ حقی در چارچوب برجام ندارد.
در این میان برگزاری نشست احتمالی ایران و ۱+۵ با حضور آمریکا این فرصت را برای غرب ایجاد می کند که از فضای رسانه ای برای القا بازگشت امریکا به برجام بهره گرفته و چنان وانمود سازند که امریکا به تعهداتش عمل کرده و در ازای آن خواستار بازگشت ایران به تمام تعهدات برجامی شوند. در اصل غرب با ترفند دعوت از آمریکا برای نشست به دنبال مشروعیت دادن به بازگشت بدون هزینه امریکا به برجام است حال آنکه بر اساس شروط ایران، آمریکا و اروپا اولا باید به تمام تعهدات برجامی و لغو تحریم ها عمل کنند و ثانیا ایران این لغو تحریم ها و اثرات مثبت آن را راستی آزمایی نماید. در اصل انشتار اخباری مبنی بر پذیرش دعوت اروپا از سوی آمریکا برای نشست ایران و ۱+۵ نوعی دور زدن شروط ایران است که می توان آن را وارد شدن آمریکا از پنجره به برجام دانست که محور آن را عدم پرداخت هزینه و تحمیل هزینه ها به ایران تشکیل می دهد.
از دیگر تحرکات غرب در روزهای اخیر آنکه نماینده موقت آمریکا در سازمان ملل در نامه‌ای به شورای امنیت ادعای دولت پیشین آمریکا مبنی بر احیای همه تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را پس گرفت. این اقدام آمریکا را نمی توان برگرفته از حسن نیت آنها در باب برجام و تعهدات برجامی دانست چرا که این طرح در شورای امنیت چندین بار مطرح و با شکست مواجه شده است در اصل آمریکا درخواستی را بازپس گرفته است که همواره شکست خورده و استمرار آن نیز با شکست همراه است لذا امریکا نمی تواند ان را به عنوان امتیاز برجامی به ایران فروخته و در ازای آن طلب اجرای تعهدات برجامی از سوی ایران داشته باشد. این باز پس گیری هیچ تاثیری در لغو تحریم ها ندارد و صرفا یک نمایش ظاهری است که در برابر افکار عمومی برای موجه جلوه دادن چهره آمریکا و پنهان سازی شکست این کشور در سازمان در برابر ایران صورت گرفته است و ارزش عملی در اجرای تعهدات برجامی امریکا برای لغو تحریم ها ندارد.
با توجه به آنچه از مواضع مدیر کل آژانس و کشورهای اروپایی و آمریکا ذکر شد می‌توان گفت که آنها بار دیگر سیاست وعده‌های زیبا را در پیش گرفته‌اند تا شاید ایران را گرفتار اشتباه محاسباتی آمدن در بازی مذاکره طولانی مدت نمایند؛ حال آنکه چنانکه رهبری تاکید داشته‌اند دوران بیان صحبت های زیبا و وعده دادن ها به پایان رسیده است و ایران صرفا پذیرنده عمل از سوی طرف های برجامی است و از این اصول عدول نخواهد داشت و غرب نیز به جای ایجاد روزنه های خیالی برای وارد کردن مجانی آمریکا به برجام باید به دنبال اجرای تعهدات برجامی و لغو تحریم باشد در غیر این صورت باید در انتظار گام‌های بیشتر ایران در تعلیق تعهدات برجامی متناسب با بدعهدی‌های طرف‌های غربی باشد.

^{نویسنده: قاسم غفوری}