سالیانه نزدیک به 250 تن زعفران در کل جهان تولید میشود که از این مقدار حدود 230 تن آن متعلق به ایران ماست و این در حالی است که ایران با تولید سالانه بیش از 90 درصد زعفران جهان ، مقام اول را از نظر کمیت و کیفیت به خود اختصاص داده است.
کارشناسان و فعالان علت هزینه بالای زعفران را دشواربودن استخراج دستی تعداد کلالههایی آن میدانند و میگویند: کلالهها تنها بخشی از گیاه زعفران است که عطر و طعم مورد نظر را دارد و برای همین برای به دست آوردن بازده سودآور زعفران، به تعداد گزافی گل نیاز است.
طبق آمار به دست آوردن یک پوند (45/0 کیلوگرم) زعفران خشک تقریباً به ۵۰ هزار گل نیاز است که باید به زمینی معادل یک زمین فوتبال در حدود ۷۱۴۰ متر مربع کشت شود. گفته میشود برای تولید یک پوند زعفران خشک، به ۷۵ هزار گل نیاز بوده و این تعداد به طور چشمگیری به اندازه کلاله هر گیاه زعفران بستگی دارد. به گفته فعالان این عرصه شکوفه دهی همزمان و زودگذر این گیاه یکی دیگر از دشواریهای آن است به این ترتیب که بسیاری از گلهای زعفران باید به ثمر بنشینند، حتی برداشت مقادیر بسیار اندک زعفران خشک، میتواند کاری دیوانه کننده و متضمن حدوداً ۴۰ ساعت کار دشوار باشد.
در حالی که زعفرانکاران داخلی از سهم تولید بیش از ۹۰ درصد زعفران دنیا بینصیب هستند اما به مدد برق این طلای سرخ کسب و کار آلمانیها رونق گرفته است.
این خبر را چندی پیش آلمانیها در تیتر اول خبرگزاریهای خود قرار دادند. فرآیند کار خیلی ساده و راحت است چرا که شرکتهای کوچک آلمانی توانستهاند با استفاده از طلای ایران و تبدیل آن به محصولات لوکس، کسب و کار خود را رونق دهند و حتی آن را به حاشیه خلیج فارس نیز صادر کنند.
مایکل ثابت، مدیر ارشد تجاری ایرانی- آلمانی که ۶ سال پیش شغل بانکی خود را رها کرد میگوید: "فکر تاسیس شرکت میاسیا زمانی متولد شد که پدر ایرانی و مادر آلمانیام یک بسته زعفران از سفر به ایران با خود به آلمان آوردند."
وی میگوید: "من شیفته زعفران شدم. پس تصمیم گرفتم که وارد یک ماجراجویی جدید شوم و این کار افق جدیدی برای من گشوده است. من به زبان فارسی بازگشتم و چیزهای بسیاری یاد گرفتم."
این داستان در عین کوتاهی و شیرینی؛ داستان غمانگیزی را روایت میکند که بازهم از فرصتسوزی و بیتوجهی متولیان کشور خبر میدهد.
طبق آمار، آخرین آمار زعفران تولیدی کشور در سال ۹۵، ۱۷۶ تن زعفران بوده که به ۴۵ کشور دنیا هم صادر شده است.
تمام کشورهای دنیا ایران را بزرگترین تولیدکننده جهان در زمینه زعفران میدانند و معتقدند :۹۵ درصد زعفران دنیا را ایران تولید میکند
استان خراسان؛ کرانههای بیرجند، قائن، فردوس در استان خراسان جنوبی، به همراه مناطق مجاور گناباد و تربت حیدریه در استان خراسان رضوی مناطق کلیدی کشت زعفرانند هستند و اگر چه در سالهای اخیر افغانستان به کشت زعفران روی آورده است اما هنوز حرفی برای گفتن ندارد.
با این وجود کشورهای اروپایی نیز ازاین مساله غافل نمانده و با تلاشهای گسترده خود امروز شاهد کشت این محصول در کشورهایی مانند انگلستان، استرالیا، آلمان و سوئیس، چین، مصر، فرانسه، اسرائیل، مکزیک، نیوزلند، ترکیه ، کالیفرنیا و آفریقای مرکزی، جز مناطقی هستند که این محصول را کشت میکننداما حرفی برای گفتن ندارند.
البته گفته میشود در میان آنها روستای کوچکی به نام «موند» در سوئیس وجود دارد که تولید سالانه زعفران آن به چندین کیلوگرم میرسد، اما باز هم ایران حرف اول را در تولید زعفران میزند و بس.
اما با وجود این ظرفیت و پتانسیل هنوز که هنوزاست بر طبل چه کنم کوبیده میشود و متولیان فکری به حال این مشکل نکردهاند و تنها هرازگاهی صدایی بلند میشود که "زعفران ایرانی را بردند" و "خوردند" اما بازهم گوش کسی بدهکار نیست.
فروش فلهای زعفران ممنوع شد
روز گذشته دبیر شورای ملی زعفران معین کرد که طی ۱۰ سال اخیر به صادرات زعفران اهمیت ویژهای داده شده، تا حدی که زعفران در کارگاهها با شرایط سختگیرانهتر بستهبندی و صادر میشود و ۷۰ درصد زعفران تولیدی کشور جنبه صادراتی دارد.
وی افزود: از ابتدای سال ۹۶ فروش زعفران فلهای ممنوع شده و اجازه بستهبندی هم به کارگاههایی داده میشود که مجهز به آزمایشگاه استاندارد باشند.
به گفته منوچهری از ابتدای سال ۹۶، اجرای استاندارد زعفران اجباری شده است و مغازهها از این پس اجازه فروش زعفران به صورت فله را نخواهند داشت، مضاف بر آنکه تنها در مکانهایی اجازه بستهبندی داده میشود که آزمایشگاه هم برای آزمون کیفیت زعفران داشته باشند.
منوچهری همچنین در مورد صادرات فلهای زعفران ایران به اسپانیا و بستهبندی با نام این کشور برای صادرات به بازارهای اروپا خاطرنشان کرد: اسپانیا ۱۰۰ سال است که هم زعفران تولید میکرده و هم با خریداری زعفران از سایر کشورها به نام خود آن را در اروپا توزیع کرده است تا جایی که به عنوان یک برند مطرح است.
وی به این نکته هم اشاره کرد که به دلیل فرهنگ مصرف در ایران زعفران در بستهبندیهای بزرگتر تولید میشود، در حالی که در اروپا در حد چند دهم گرم و به صورت یکبار مصرف مشتری دارد. اینکه میگویند ما زعفران خود را به صورت فلهای صادر میکنیم صحت ندارد، بلکه نهایتا بستهای نیم تا یک کیلوگرم برای صادرات در نظر میگیریم.
به گفته دبیر شورای ملی زعفران باید کارگاههای بستهبندی ریز زعفران باب سلیقه مشتری اروپایی تقویت شود که ما هم حمایت مالی در این زمینه را در دستور کار داریم.
اینکه متولیان مدعی هستند اقدامات خوبی در این زمینه داشته اند و این اقدامات را لیست میکنند بیشتر داغ آدمی تازه میشود چرا در برابر این اقداماتی که این متولیان بر آن مفتخرند شرکتهای در وسعت کوچک خارجی میآیند و کارهایی میکنند که میلیون میلیون ارز را به سرزمین خود سرازیر میکنند و ماهمچنان در کوچه اول باقی ماندهایم.
شرکتهای کوچک آلمانی سالهاست که مقادیر زیادی از زعفران با کیفیت بالا را برای کاربرهای صنعتی ارسال کنند و همچنین توانستهاند ۲۰ محصول مختلف دیگر از نمک دریایی با طعم زعفران گرفته تا عسل، برنج و حتی قهوه نیز از آن تولید میکند. این شرکت حتی نوشیدنیهایی با طعمهای مختلف از جمله زعفران تولید میکند که با قیمت حدود ۴۴.۹۰ دلار به ازای هر بطری فروخته میشود
حال با این وجود این سوال مطرح میشود که چه مانعی وجود دارد که متولیان هنوز نتوانستهاند تنها بخشی از این فعالیتها را اجرا کنند تا علاوه بر درآمد زایی اشتغالزایی را به همراه داشته باشد و دیگر کسی به آنها خرده نگیرد که فرصت سوزی کردهاند. سوال مهم در این میان آن است که چه سودی بیشتر ازاین برای کشور وجود دارد که متولیان راه را برای توسعه و رشد این صنعت هموارنمیکنند و گمان میبرند همین که این محصول صادر میود کار بزرگی برای این صنعت است.