چندی پیش سازمان خصوصیسازی اعلام کرد که از نیمه شب سی ام فروردین ماه، مردم میتوانند به سامانه طرح ساماندهی سهام عدالت مراجعه کرده و شماره حساب شبای خود را اعلام نمایند. بر این اساس قرار است که در سال جاری، دولت سود سهام عدالت را برای مشمولان که رقمی بالغ بر ۴۹ میلیون نفر هستند واریز کند.
بر این اساس گزارشهای میدانی از شعب بانکی حکایت از روزهای شلوغ برای برخی شعب دارد که مردم برای دریافت شماره شبای حساب خود مراجعه کرده یا برخی هم، افتتاح حساب میکنند. بر این اساس ساعت انتظار برخی مشتریان در شعب بانکی حتی به بیش از ۳ ساعت و در برخی موارد تا ۱۰ ساعت هم رسیده است که این مدت زمان انتظار در قبضی که توسط دستگاه شماره دهی بانکها به مشتریان ارائه میشود، مشهود است.
در این میان البته، برخی از دستگاههای خودپرداز هم اقدام به ارایه شماره شبای حساب به متقاضیان میکنند؛ اما برخی از بانکها نیز، ارایه شماره شبا را تنها منوط به دریافت شماره از شعب بانکی کردهاند تا با رویت کارت ملی فرد متقاضی، این شماره را در اختیارش قرار دهند.
بر اساس اعلام سازمان خصوصیسازی، تا این لحظه بالغ بر ۹ میلیون نفر از مردم به سامانه سهام عدالت مراجعه کرده و شماره شبای خود را به ثبت رساندهاند، اما تا پایان شهریورماه هم فرصت برای ارایه شماره شبا به سامانه سهام عدالت باقی است و مردم میتوانند به این سامانه مراجعه کرده و شماره حساب خود را به ثبت برسانند.
در عین حال، برخی از شعب بانکی نیز در این روزهای سخت جذب سپرده از سپرده گذاران، فرصت را غنیمت شمرده و برای افتتاح حساب سهام عدالت، از مردم مبالغی را طلب میکنند که اگرچه به اسم متقاضی و در حسابش باقی میماند و هیچ کارمزدی از آن کسر نمیشود، اما به هر حال افتتاح حساب خود کارمزدی برای بانکها دارد و میتواند منابع خوبی را هم برای آنها فراهم کند.
البته برخی بانکها نیز پا را فراتر گذاشته و یک رقم حداقلی را برای افتتاح حساب سهام عدالت برای مشتریان تعیین میکنند؛ به نحوی که برخی شعب بانکی برای افتتاح حساب به منظور سهام عدالت و ارایه شماره حساب شبا به آن، حداقل مبلغ ۵۰ هزار تومان را طلب میکنند که به گفته برخی از کارمندان بانکی، مجبور کردن مشتری به پرداخت چنین اعداد و ارقامی قانونی نیست.
در این میان البته برخیها هم اطلاعاتشان ضعیف است و از این موضوع اطلاع ندارند که شماره شبا را برای هر حسابی میتوانند دریافت کنند و بنابراین، کافی است یک حساب در یک بانک داشته باشند و برای آن، این شماره را از متصدی دریافت نمایند.
به هرحال برخی شعب بانکی این روزها شاهد رفت و آمد بسیاری از مشتریان برای دریافت شماره حساب شبا هستند و مردم هم، گاه در صفهای طولانی برای دریافت این شماره، در بانکها زمان میگذارند. در حالیکه میرعلی اشرف عبدالله پوری حسینی، رئیس سازمان خصوصیسازی اعلام کرده بود که مردم اگر با تراکم جمعیت در شعب بانکی برای دریافت شماره شبا مواجه شدند، عجله نکرده و در بانکها معطل نشوند چراکه تا شهریورماه امسال، فرصت برای اعلام شماره شبا جهت دریافت سود سهام عدالت باقی است.
به تازگی سازمان خصوصیسازی نیز اعلام کرده که با به روزرسانی بانک اطلاعاتی مربوط به واریزیهای نقدی مشمولین سهام عدالت، آن دسته از مشمولین که در فروردین ماه سال جاری نسبت به واریز وجه بابت مانده حساب اقساط سهام عدالت خود اقدام کرده و از طریق بانک ملی ایران مبالغ قبوض سهام عدالت خود را پرداخت کردهاند، میتوانند با مراجعه به سامانه سهام عدالت نتیجه واریزی خود را در صورتحساب جدید این سامانه مشاهده کنند.
مشمولینی که علاقهمند به صدور قبض پرداخت اقساط جدید و واریز مانده حساب اقساط خود هستند، مجددا این امکان را خواهند داشت تا قبض پرداخت با مبلغ جدید از سامانه دریافت کنند. در این میان، اصلاحات انجام شده در سامانه سهام عدالت بنا به درخواست تعداد زیادی از مشمولین سهام عدالت برای امکان پرداخت چند نوبتی مانده اقساط آنان و ایجاد ظرفیت پرداخت مناسب برای مشمولین عزیز توسط سازمان خصوصی سازی انجام شده است.
هیاهو برای هیچ
این اتفاق در حالی رخ داده که هنوز متولیان در خصوص اما واگرها و ابهامات پیش روی این طرح پاسخی نداده و همچنان میکوشند تا با حواشی این مساله متقاضیان را درگیر کنند.
متقاضیان این سهام با وجود این که درصدد ارایه شماره حساب خود هستند که هنوز نمیدانند سهامی که متعلق به آنهاست برای چه شرکتهایی است وآیا اصلا این شرکتها هنوز فعال هستند یا به واسطه رکود موجود مانند خیلی از کارخانجات دیگر به ورطه نابودی رسیدهاند.
حذف شرکتها
طبق مصوبه شماره ۱۵۰۸۹۷ هیأت وزیران در اسفند سال ۹۵، سهام برخی از شرکتهای پالایشی ارزشمند به ارزش ۲ هزار و ۲۰۶ میلیارد تومان از داراییهای سهام عدالت حذف شد.
برخورد دولت با نحوه آزادسازی سهام عدالت و نحوه مالکیت آن در سالهای گذشته بسیار قابل تأمل بوده و سوالات بسیاری را در ذهن مردم ایجاد کرده است.
دولت در سالهای گذشته سعی کرد تا با مصوبههای پیاپی ارزش داراییهای سهام عدالت را کمتر کند تا مالکیت شرکتهای بزرگ را همچنان در دست خود بگیرد.
در اسفندماه سال ۸۸ در راستای اجرای فصل ششم قانون اصلاح موادی از قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و اجرای سیاستهای کلی اصل ۴۴ قانون اساسی و مطابق با آییننامه اجرایی توزیع سهام عدالت مصوب ۲۹ فروردین سال ۸۸، شورای عالی سیاستهای اصل ۴۴ قانون اساسی قرارداد فروش سهام عدالت به شرکتهای سرمایهگذاری استانی فیمابین سازمان خصوصیسازی و شرکتهای سرمایهگذاری استانی امضاء شد.
همچنین متمم این قرارداد نیز در خردادماه سال ۸۹ به امضای طرفین قرارداد رسید که مطابق با این قرارداد و همچنین متمم آن پورتفوی مرکب از ۵۶ شرکت بورسی و غیربورسی به بحث سهام عدالت تخصیص داده شد.
مطابق با قرارداد مذکور و متمم آن (که با شرکت سرمایهگذاری استان تهران منعقد شد) بهای تمام شده پرتفوی بورسی به ارزش ۱۹ هزار و ۲۱۳ میلیارد ریال و نیز بهای تمام شده پرتفوی غیر بورسی ۱۴ هزار و ۸۰۳ میلیارد ریال بوده و لذا ارزش کل پرتفوی بورسی و غیر بورسی در تاریخ انعقاد قرارداد ۳۴ هزار و ۱۶ میلیارد ریال بوده است. با احتساب سهم ۱۰ درصدی شرکت سرمایهگذاری استان تهران از پورتفوی سهام عدالت میتوان گفت بهای تمام شده پورتفوی بورسی سهام عدالت حدوداً ۱۹۰ هزار میلیارد ریال و بهای تمام شده پورتفوی غیربورسی سهام عدالت ۱۴۱ هزار میلیارد ریال بوده است و ارزش کل پورتفوی بورسی و غیر بورسی سهام عدالت نزدیک به ۳۴۰ هزار میلیارد ریال در تاریخ انعقاد قرارداد و متمم آن بوده است.
در فروردین سال ۹۴ مطابق با تصویب نامه هیأت وزیران، ۴۰ درصد سهام شرکتهای پایانه مواد نفتی ایران (پایانههای صادراتی مواد نفتی ایران) و ملی پخش فرآوردههای نفتی ایران به بهای تمام شده بالغ بر ۱۱ هزار میلیارد و ۴۰ درصد از هلدینگ ۳۰ شرکت گاز استانی و ۲ شرکت بازرگانی گاز و شرکت گاز خودرو به بهای تمام شده ۶۰ هزار میلیارد ریال از طرح توزیع سهام عدالت حذف شدند.
طبق اسنادی که نسخهای از آن در اختیار خبرگزاری فارس هست، در اسفندماه سال ۹۵ مطابق با مصوبه شماره ۱۵۰۸۹۷ مورخ یک اسفندماه سال ۹۵ هیأت وزیران ۲۰ درصد سهام پالایشگاه نفت بندرعباس به بهای تمام شده ۲ هزار و ۷۸۳ میلیارد ریال و ارزش روز ۵ هزار و ۳۴۱ میلیارد ریال، ۲۰ درصد پالایشگاه نفت اصفهان به بهای تمام شده ۴ هزار و ۶۹۲ میلیارد ریال و ارزش روز ۶ هزار و ۲۳۲ میلیون ریال، ۲۰ درصد پالایش نفت شیراز به بهای تمام شده ۴۳۶ میلیارد ریال و ارزش روز یک هزار و ۱۵۹ میلیارد ریال، ۲۰ درصد پالایش نفت لاوان به بهای تمام شده ۶۱۶ میلیارد و ۳۴۹ میلیون ریال و ارزش روز یک هزار و ۱۳۸ میلیارد ریال، ۲۰ درصد پالایش نفت تبریز به بهای تمام شده ۵۴۵ میلیارد ریال و ارزش روز یک هزار و ۳۶۰ میلیارد ریال و ۲۰ درصد پالایش نفت کرمانشاه به بهای تمام شده ۲ هزار و ۴۴۹ میلیارد ریال از پورتفوی سهام عدالت حذف شدند.
جمع ارزش آن به بهای تمام شده ۱۲ هزار و ۷۸۸ میلیارد و ۶۶۱ میلیون ریال و ارزش روز ۲۲ هزار و ۶۲ میلیارد و ۷۵۷ میلیون ریال است اما در ازای آن تنها ۳۹۶ میلیارد و ۱۸۹ میلیون ریال به پورتفوی سهام عدالت افزوده شد.
در نهایت دارایی بورسی سهام عدالت به بهای تمام شده ۱۸۰ هزار میلیارد ریال و پورتفوی غیر بورسی سهام عدالت به بهای تمام شده ۱۶۰ هزار میلیارد ریال و ارزش کل پورتفوی بورسی و غیر بورسی این سهام نزدیک به ۳۴۰ هزار میلیارد ریال شد. از آنجایی که ۴۹ میلیون نفر تاکنون مشمول طرح سهام عدالت شدهاند و با توجه به اینکه بابت هر مشمول مبلغ ۱۰ میلیون ریال سهام تخصیص داده شده است، باید سازمان خصوصیسازی سهامی به ارزش ۴۹۰ هزار میلیارد ریال به سهام عدالت تخصیص دهد که البته ممکن است این پرسش پدید آید که افزایش عرضه سهام حاضر نسبت به گذشته نمیتواند تکافوی مبلغ یاد شده را بدهد؟ در پاسخ به این سوال باید گفت این افزایش ارزش متعلق به سهامداران است و نه واگذار کننده؛ چنین چیزی در بازار سرمایه نیز مرسوم نیست چرا که در غیر این صورت میبایست پس از فروش سهام افزایش ارزش آن متعلق به فروشنده و صاحب قبلی سهم میشد نه خریدار جدید.