روندهای تکراری در اقتصاد ایران هیچگاه تمامی نداشتهاند و نمود آن را میتوان در دومینوی گرانی کالاهای مورد نیاز مردم به ویژه کالاهای اساسی دانست. شاید بیراه نباشد که این نظریه را در نظر بگیریم که گرانی درمورد کالاهای اساسی تمامی ندارد و تنها از یک کالا به کالاهای دیگر انتقال مییابد.
طی هفتههای اخیر شاهد موج تازهای از گرانی برنج خارجی بودهایم به طوری که دستاندرکاران بازار از افزایش دوباره ۱۰ درصدی قیمت آن خبر داده و اینگونه اعلام میکنند که اقدام عاجلی از سوی وزارت جهاد کشاورزی به این منظور انجام نشده است.
این اظهارنظر فعالان بازار در حالی مطرح شده که در حدود یک ماه پیش بود که وزارت جهاد کشاورزی با این استدلال که میزان واردات برنج خارجی به کشور طی سالجاری بسیار چشمگیر بوده، خواستار ممنوعیت ثبت سفارش واردات این محصول شد و بر این اساس ثبت سفارش واردات متوقف شد.
روال تکراری
این روندی که هر سال شاهد آن هستیم و به قدری این استدلالها برای واردات نخ نما شده که دیگر هیچکس این قبیل بهانهها را باور ندارد. به گفته تحلیلگران درتمام این سالها متولیان و فعالان با اعلام عمومی کردن این مساله؛ فرآیند را اینگونه تشریح میکنند که متعادل نبودن عرضه و تقاضا شرایط به وضعیت کنونی رسانده و اگر تعادل میان عرضه و تقاضا ایجاد شود شاهد قیمت منطقی در بازار خواهیم بود.
نکته قابل توجهتر آن است که بعد از اعلام این نوع اظهارنظرها؛ زمینه واردات برنج خارجی به شکل جالبی مهیا شده و به یکباره حجم قابل توجهی از این محصول از کشورهای مختلف وارد کشور میشود و اگرچه در ظاهر تعادل عرضه و تقاضا در مصرف و به نوعی کاهش قیمت را به همراه دارد اما در باطن امر چنین اتفاقی رخ نداده و تنها دروازههای کشور برای واردات برنج و درپی آن شکستن کمر شالیکاران و در نهایت نابودی اقتصاد کشور بازتر شده است.
طبق اعلام وزارت کشاورزی در ۷ ماهه امسال یک میلیون و ۶۰ هزارتن برنج خارجی وارد کشور شده که این عدد در مدت مشابه سال قبل ۶۰۹ هزارتن بوده بنابراین واردات در ۷ ماهه سالجاری حدود ۴۰ درصد رشد داشتهاست.
به سخن دیگر؛ طی هفت ماهه نخست سالجاری ۲۷۹ هزار و ۵۸۵ تن برنج به ارزش ۲۳۴ میلیون و ۵۶ هزار و ۱۱۸ دلار از کشورهای هند، پاکستان، امارات و سایر کشورهای خارجی به ایران وارد شده است که از نظر وزنی با کاهش بیش از ۴۳۴ درصدی و از نظر ارزشی با کاهش ۸۹.۳۱ درصدی مواجه شده است، اما مساله نگرانکننده این است که در حال حاضر قیمت برنج خارجی افزایش شدیدی پیدا کرده و ۱۹۹.۱۸ درصد نسبت به هفت ماهه سال گذشته گرانتر شده و این در حالی است که گفته میشود انبارهای استان مازندران به عنوان یکی از قطبهای تولید برنج در کشور که در حدود نیمی از نیاز کشور را تامین میکند مملو از تولیدات داخلی است.
عدم وجود کمبود
از سوی دیگر مسئولان وزارت جهاد کشاورزی به عنوان متولی تولید و تنظیم بازار، معتقدند هیچ کمبودی در بازار برنج وجود ندارد و اقدام به احتکار از سوی برخی سودجویان میتواند یکی از دلایل گرانی برنج هندی طی هفتههای اخیر باشد.
مسعود بصیری مدیرکل دفتر برنامهریزی تامین، توزیع و تنظیم بازار وزارت جهاد کشاورزی براساس اعلام مرکز آمار میگوید: مصرف سرانه برنج در کشور ۳۷.۰۷ کیلوگرم در سال است، در نتیجه نیاز ما به برنج حدود ۳ میلیون تن در سال است که حدود ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار تن برنج در داخل کشور تولید میشود و با این وجود تنها حدود ۸۰۰ هزار تن نیاز سالانه کشور به واردات است.
به گفته وی در سالجاری حدود یک میلیون و ۱۰۰ هزارتن برنج به صورت رسمی وارد کشور شده و در کنار این مساله بخشی هم به شکل غیررسمی وارد میشود بنابراین آمار دقیقی از آن وجود ندارد اما آنچه مسلم است با این میزان تولید و واردات ؛ نیاز کشور به برنج مرتفع شده و هر آنچه نیاز هست در داخل وجود دارد.
به گفته وی در حال حاضر انبارهای شمال کشور مملو از برنج بوده و تولیدکنندگان با مشکل فروش آنها مواجه هستند و قیمت برنج مرغوب در استانهای مازندران و گیلان کاهش یافته است.
پشت پرده قاچاق
در همین زمینه نمایندگان مجلس شورای اسلامی در استانهای شمالی با انتقاد از روند واردات بیرویه برنج به کشور میگویند: روند واردات برنج به حدی است که حتی افراد دارای قدرت نیز به دنبال قاچاق واردات برنج هستند.
این افراد میگویند: با تمام شدن فصل برداشت برنج و انبار شدن کیسههای مملو از این طلای سفید به عنوان محصولی استراتژیک در بزرگترین تولیدکننده برنج کشور اما همچنان واردات برنجهای خارجی و شکستن کمر قیمت محصولات داخلی آرامش شالیکاران را بر هم میزند و در مقابل هیچگونه حمایتی هم از سوی متولیان صورت نمیگیرد.
اما در کنار این اظهارنظرها معاون توسعه بازرگانی و صنایع کشاورزی وزیر جهاد کشاورزی از دستورالعمل جدید حجتی برای ساماندهی بازار برنج که شامل کنترل واردات و خرید محصول داخلی برای تکمیل ذخایر راهبردی است، خبر داده و گفته است: با توجه به اینکه برنج داخلی وارد رکود شده و مدتی است که خرید و فروش آن و قیمتش نسبت به سال گذشته در همین بازه زمانی کاهش یافته است، وزیر جهاد کشاورزی دستورالعملی ابلاغ کرد که براساس آن بخشی از خرید برنج برای ذخایر راهبردی و استراتژیک از محل تولید داخلی صورت گیرد تا ذخایر راهبردی از محل برنج ایرانی تکمیل شود و بازار آن از رکود خارج شود.
به گفته معاون توسعه بازرگانی و صنایع کشاورزی وزیر جهاد کشاورزی؛ هدف از صدور این ابلاغیه از سوی حجتی تقویت بازار برنج داخلی است و برای خرید برنج داخلی به دلیل تنوع ارقام قیمتهای متفاوتی وجود دارد که البته این خرید با نرخهای توافقی و حمایتی صورت میگیرد.