تا چند روز آتی قرار است ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا درخصوص ماندن یا ماندن در برجام تصمیم‌گیری کند؛ حتی وزیر خارجه کشورمان نیز چند روز پیش در مصاحبه‌ای خروج آمریکا از برجام را محتمل دانست.
نکته قابل تامل این است که آیا واقعا دو سال مذاکره کردیم و برجام ۱۵۳صفحه‌ای نوشتیم که به این راحتی بگوییم به احتمال زیاد آمریکا از برجام خارج می‌شود؟ آن وقت تکلیف چه خواهد بود البته تیم مذاکره کننده کشورمان بیان داشته که اگر آمریکا برجام را نقض کند ما به قبل از برجام بر می‌گردیم. رسیدن به این موضع آن هم بعد از دو سال مذاکره و دو سال اجرای توافق هسته‌ای از سوی ایران در برابر بی‌تعهدی‌های واشنگتن در قبال توافق هسته‌ای دیر نیست؟.
این اتفاق دیر یا زود می‌افتاد، غیرقابل اعتماد بودن آمریکا که همواره از سوی رهبر معظم انقلاب اسلامی تأکید می‌شد، تنها یک گمان نبود بلکه واقعیتی است که پس از گذشت زمان کوتاهی برای دلسپردگان به آمریکا ثابت شد.
قرار است تازه‌ترین گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که تا چند روز دیگر منتشر خواهد شد، از سوی آمریکا تأیید نشود و ایران متهم به عدم پایبندی به تعهدات برجام شود.
تاکنون گزارش‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اجرای تعهدات ایران را تأیید کرده است.
آمانو بارها گفته که فعالیت‌های هسته‌ای ایران تحت دقیق‌ترین و شدیدترین بازرسی‌ها و نظارت‌های سخت قرار دارد و این شرایط نمونه‌ای در دنیا ندارد. چندی پیش بود که نیکی هیلی نماینده آمریکا در سازمان ملل بازرسی از مراکز نظامی ایران را براساس برجام مطرح کرد و حتی برای اینکه ادعای خود را به کرسی بنشاند با یوکیو آمانو دیدار کرد و خواهان درخواست بازدید از سایت‌های نظامی ایران شد.
پس از این دیدار بود که مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، همراستا با سخنان نیکی هیلی ادعا کرد که آژانس براساس توافق هسته‌ای حق بازدید از مراکز نظامی ایران و هر مکان دیگری را دارد. او گفت که البته اکنون نیازی به چنین بازرسی‌هایی نیست اما چنین اختیاری وجود دارد.
اینکه این اجازه براساس توافق هسته‌ای به آژانس داده شده یا نه، با پاسخ‌های مقامات سیاسی و نظامی جمهوری اسلامی ایران روبه‌رو شد. مراکز نظامی خط قرمز ایران است و به هیچ عنوان اجازه بازدید از آنها داده نخواهد شد.
همه مراکز هسته‌ای ایران اکنون تحت شدیدترین نظارت‌های آژانس قرار دارد، هنگامی که چنین بازرسی‌های دقیقی وجود دارد، کوچکترین انحرافی هم غیرممکن خواهد بود، پس درخواست بازدید از مراکز نظامی ایران بهانه‌ای برای آمریکا است تا بتواند برجام را لغو کند.
آنطور که اتاق خبر ۲۴ نوشته، در مدت زمانی که برجام از سوی ایران امضا و اجرا شد، تاکنون جمهوری اسلامی بهره لازم را از لغو تحریم‌ها نبرده است، چراکه آمریکایی‌ها علاوه بر اجرا نکردن تعهدات خود، تحریم‌های اقتصادی دیگری هم علیه ایران وضع کردند.
البته یک احتمال دیگر نیز وجود دارد تا دونالد ترامپ بهانه‌ای برای اعلام پایبند نبودن ایران به برجام را داشته باشد، همدستی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با آمریکا در ارائه گزارش می‌تواند این بهانه را به کاخ سفید بدهد.
کافی است که گزارش تازه یوکیوآمانو که تا چند روز دیگر منتشر می‌شود، گزارشی دوپهلو همراه با ابهاماتی باشد که در گزارش‌های گذشته پس از برجام وجود نداشته است.
اکنون گزارش‌هایی در رسانه‌های آمریکایی و محافل سیاسی این کشور منتشر می‌شود که علاوه بر رایزنی واشنگتن برای اعلام پایبند نبودن ایران به برجام، درپی یافتن بهانه و واژه‌ای است که بتواند آن را در گزارش خود بگنجاند.
این واژه و بهانه می‌تواند به عنوان کلید واژه در گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گنجانده شود و کار ترامپ را نیز آسان کند.
منابع و رسانه‌های آمریکایی می‌گویند مقامات کاخ سفید در حال رایزنی درباره عبارت‌هایی هستند که ترامپ قرار است با آنها، پایبند نبودن ایران به توافق هسته‌ای را اعلام کند.
قانونگذاران آمریکایی نظرات خود را درباره تصمیم کنگره آمریکا درباره سرنوشت برجام از اقدام احتمالی رئیس‌جمهور این کشور در عدم تأیید پایبندی ایران به این توافق مطرح کرده‌اند.
«دونالد ترامپ»، رئیس‌جمهور آمریکا بارها گفته که در گزارش جدید به کنگره پایبندی ایران به توافق هسته‌ای با گروه ۱+۵ (برجام) را تأیید نخواهد کرد.
از نگاه ناظران سیاسی در صورتی که او این تهدید را عملی کند، سرنوشت توافق هسته‌ای برجام در دستان کنگره‌ای قرار خواهد گرفت که با اکثریت جمهوری‌خواه در حال فعالیت است. عدم تأییدیه ترامپ به معنی خروج آمریکا از برجام نیست و کنگره، ۶۰ روز برای تصمیم‌گیری درباره بازگرداندن تحریم‌ها علیه ایران که به معنی خروج عملی از این توافق است، فرصت خواهد داشت.
در حالی که تصویب اکثر طرح‌ها در مجلس سنای آمریکا به ۶۰ رأی موافق نیاز دارد، یک قانون داخلی آمریکا درباره برجام تصریح می‌کند که مجلس سنا با تنها ۵۱ رأی موافق می‌تواند تحریم‌ها علیه ایران را بازگرداند.
جک رید عضو مجلس سنای آمریکا با اینکه اعضای حزب دموکرات در این مجلس گروه اقلیت را تشکیل می‌دهند در گفت‌وگو با المانیتور تصریح کرد در صورتی که تصمیم حزب رقیب جمهوری‌خواه بر بازگرداندن تحریم‌ها علیه ایران استوار باشد، نمی‌توان امیدی به جلوگیری از این تصمیم‌گیری داشت.
وی که از حامیان ماندن آمریکا در توافق هسته‌ای است، گفت: «[بازگرداندن تحریم‌ها] فقط به ۵۰ رأی نیاز دارد، بنابراین نمی‌توان برای جلوگیری از آن روی رأی یک گروه اقلیت حساب کرد. فکر می‌کنم رأی‌گیری دشواری خواهد بود.»
اعضای حزب جمهوری‌خواه در حال حاضر ۵۲ کرسی از ۱۰۰ کرسی مجلس سنا را در اختیار داشته و در مجلس نمایندگان هم از اکثریتی قابل‌توجه برخوردار هستند، به نحوی که در صورت اتخاذ یک تصمیم یکپارچه، نیازی به همراهی دموکرات‌ها برای تصویب آن ندارند.
در سال ۲۰۱۵ حتی یک نماینده جمهوری‌خواه در هر دو شاخه قانونگذاری آمریکا به حمایت از توافق هسته‌ای با ایران رأی نداد، ضمن اینکه در سال جاری هم، شکست‌های پی‌در‌پی حزب جمهوری‌خواه در تصویب طرح مراقبت‌های درمانی، رهبران آنها را بیش از هر زمان دیگر تشنه به دست آوردن موفقیت کرده است.
یکی از دستیاران مجلس سنا به شرط عدم افشای نام به المانیتور گفت: «اگر به اکثریت جمهوری‌خواه در مجلس نمایندگان و سنا نگاهی بکنید، هیچ کدام از اعضای جمهوری‌خواه هنگام تصویب قانون بررسی توافق هسته‌ای در حمایت از برجام رأی نداد. بنابراین، فشار عظیمی روی این اعضا وجود خواهد داشت.»
حامیان ماندن آمریکا در برجام، در حال حاضر خودشان را برای وقوع بدترین اتفاقات آماده کرده‌اند.
جان فاینر، رئیس دفتر جان کری وزیر خارجه سابق آمریکا می‌گوید: «فعل و انفعالات می‌توانند به سادگی خط سیر جدیدی مربوط به خودشان را دنبال کنند. ممکن است ما در موقعیتی قرار بگیریم که دولت [پایبندی ایران را تأیید نکند] و کنگره هم بگوید که دولت، نظر آمریکا درباره اجرای توافق هسته‌ای را به صراحت ابراز کرده است؛ و این باعث می‌شود که اوضاع بدون آنکه مردم درباره تبعات آن فکر کنند، پیش برود.»
جان کری، خود در یادداشتی در تاریخ ۲۹ سپتامبر در روزنامه واشنگتن‌پست به کنگره آمریکا توصیه کرد از هرگونه تصمیم‌گیری عجولانه درباره توافق هسته‌ای ایران خودداری کند.
نمایندگان دموکرات در کنگره آمریکا هم در حال ابراز نظرات خود در این‌باره هستند.
کریس مورفی نماینده دموکرات مجلس سنا به المانیتور می‌گوید: «فکر می‌کنم که منازعه بزرگی درپیش است، اما در نهایت امر، نمی‌دانم که آیا جمهوری‌خواهان می‌خواهند تقصیر دستیابی ایران به سلاح اتمی را گردن بگیرند یا خیر.»
وی اضافه کرد: «چیزی که می‌دانم این است که بعضی از نمایندگان جمهوری‌خواه هستند که به شدت مخالفت توافق هستند و ممکن است به از سرگیری تحریم‌ها رأی بدهند، اما از طرف دیگر معتقدم که جمهوری‌خواهان معقولی هم هستند که نمی‌خواهند ایران و کره شمالی را در مسیر سلاح‌های هسته‌ای قرار بدهد.»
عده دیگری هم هستند که می‌گویند نمی‌توان به کنگره برای کشتن توافق هسته‌ای ایران اعتماد کرد و این دولت ترامپ است که بایستی این وظیفه را به عهده بگیرد.
جان بولتون، نماینده پیشین آمریکا در سازمان ملل متحد در یادداشتی روز ۲۸ سپتامبر نوشت: «شاید جنون‌آمیزترین استدلال این است که کنگره بایستی درباره سرنوشت توافق و بازگرداندن یا بازنگرداندن تحریم‌های آمریکا تصمیم بگیرد. اگر رئیس‌جمهوری تمایلی به حل این نوع از مشکلات نداشته باشد، نباید برای انجام این وظیفه داوطلب می‌شد.»
باب کورکر رئیس کمیته روابط خارجی مجلس سنای آمریکا که درباره صدور یا عدم صدور تأییدیه برجام با دولت برجام در تماس است به المانیتور گفت: «من نمی‌خواهم درباره اینکه چه اتفاقی می‌افتد، اظهارنظر علنی مطرح بکنم.»
حالا با اقدامی که آمریکا علیه برجام انجام خواهد داد، چه تفاوتی به حال جمهوری اسلامی ایران خواهد داشت؟ بود و نبود برجام با شرایط ایجاد شده از سوی آمریکا تفاوتی برای ایران ندارد، برجام هست، ایران تعهدات خود را اجرا می‌کند، تحریم‌های اقتصادی برچیده نشده است، تهدیدات آمریکا ادامه دارد و عدم پایبندی کاخ سفید هم در جریان است. برجام نباشد، تحریم‌های اقتصادی آمریکا وجود دارد، تهدیدات آمریکا ادامه دارد، اما ایران دیگر ملزم به اجرای تعهدات خود نخواهد بود.
البته باید در این میان دید که آیا کشورهای اروپایی عضو ۱+۵ هم با اقدام ترامپ همراه خواهند بود یا نه؟! اگر آمریکا بهانه‌ای برای اعلام عدم پایبندی ایران به برجام بیابد و آن را معرفی کند و اروپایی‌ها هم از آن بهانه قانع شوند، همراهی اروپا با آمریکا اتفاق خواهد افتاد.
البته همراه نشدن اروپا با آمریکا به این معنی نخواهد بود که آنها از فرصت استفاده کرده و جای خالی ایالات متحده را پر خواهند کرد. بلکه نداشتن استقلال سیاسی در اتحادیه اروپا چنین اجازه‌ای به آنها نمی‌دهد. اما حُسن و امتیازی که برای ایران خواهد داشت تنها این است که به زمان پیش از برجام برگردد، یعنی فعالیت‌های هسته‌ای خود را که نزدیک به دو سال است تعطیل کرده به زمان پیش از توافق هسته‌ای بازگرداند که البته هم برای جمع آوری آنها هزینه شده است و هم برای باز آفرینی آنها هزینه خواهد شد.
حال هزینه‌های رفت و آمدهای اعضای تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای و اقامت‌های طولانی مدت در هتل‌های گران‌قیمت سوئیس و دیگر کشورهای اروپایی بماند!
در واقع دو سال مذاکرات و دو سال اجرای دقیق و مو به موی توافق هسته‌ای از سوی ایران برای اثبات حُسن نیت، از دست می‌رود چراکه آمریکا غیرقابل اعتماد نبوده است. در هر حالا در جریان مذاکرات هسته‌ای اشتباهاتی صورت گرفته که جبران آن یا ممکن نیست یا دشوار است.
قبول اشتباه و درصدد جبران آن برآمدن خود بخشی از اصلاح اشتباهات خواهد بود. داستان برجام برای ایران مصداق آن مثل است که می‌گوید، آش نخورده و دهان سوخته!
دریافت صفحه با کد QR