یکم: چرا و چگونه ما، ما شدیم؟ فراز و نشیبهای ما شدن ما، از ما چه ساخته است؟ ماچیستیم؟ کیستیم؟ کجائیم؟ چرا اینجائیم؟ آیا میتوانستیم مای دیگری بشویم؟
دوم: چرا و چگونه طی یکصد سال گذشته با داشتن برنامهها و قوانین دوازده گانه توسعه، آنطور که باید و شاید به توسعه و پیشرفت دست نیافتیم؟
سوم: چرا و چگونه داشتن برنامه و قانون برای توسعه و پیشرفت کافی نیست؟ آیا پیشبینی آیندهای که در راه است ممکن است؟ آینده محتمل را چگونه باید شناخت و پیشبینی کرد؟
چهارم: چرا و چگونه پس از اجرای چند برنامه و قانون توسعه بصورت ناموفق، باز بر تکرار راه نادرست اصرار داریم؟ نکند امید داریم که راه نادرست گذشته این بار درست جواب دهد؟
پنجم: چرا و چگونه با تمام توان به دنبال یافتن راهی برای پاسخ دادن به یک پرسش غلط هستیم؟ آیا اساسا برای پرسشهای غلط، پاسخ صحیحی وجود دارد؟ تکرار دوازده باره پاسخ به پرسشهای نادرست پیرامون توسعه نشانه چیست؟
ششم: چرا و چگونه آرمانهای دست نیافتنی، اهداف فضایی و گزارههای پایه و مقدس را به عنوان اهداف مورد انتظار در تحقق یک برنامه میانمدت (پنج ساله) قرار میدهیم و از این کار احساس خوشحالی و رضایت داریم در حال که در برنامههای قبلی توسعه، شکست این نوع برنامه نویسی را تجربه کردهایم؟
هفتم: چرا و چگونه اطمینان داریم که هر بار با نشانی و مسیر غلط به مقصد میرسیم؟ آیا با نشانی و مسیر نادرست دوازده بار به دنبال خانه عمه، خاله، اقوام و دوستان خود می گردیم یا پس از پیبردن به نادرستی نشانی به دنبال نشانی درست میگردیم و دیگر مسیر نادرست گذشته را طی نمیکنیم؟
هشتم: چرا و چگونه پیرامون پرسش صحیح از چیستی برنامه و برنامه نویسی توسعه نمیاندیشیم؟ چرا در باره نشانی و مسیر چندبار پیموده اشتباه، تفکر نمیکنیم؟
نهم: چرا و چگونه از روشهای پرسششناسی، نشانیشناسی و مسیریابی در امر خطیر توسعه تحقیق نمیکنیم؟
دهم: چرا و چگونه در مورد پیچیدهترین امر بشری، سادهترین راه ممکن را برمیگزینیم در حالی که میدانیم معمولا اولین و راحتترین راه، بهترین راه نیست؟
یازدهم: چرا و چگونه با سادهاندیشی افراطی خود در برنامهریزی توسعه، زندگی را برای یک ملت رنج دیده با مشکلات متعدد مواجه میسازیم و در مواجه با چالشهای زمانه، حل مشکلات زندگی مردم را به آینده حواله میدهیم؟
دوازدهم: چرا و چگونه با به گروگان گرفتن آینده به جلو فرار میکنیم؟ چرا با وجودی که میدانیم صرف داشتن اندیشهای خیرخواهانه برای خدمت کافی نیست باز هم با تفکر خطی و جزءنگر به حل مسایل پیچیده، غیرخطی، فعال، پویا و اجتماعی میپردازیم؟ یافتن یا ساختن پاسخ برای پرسش دوازده گانه توسعه طی هشتاد ستا گذشته، موضوع گفتمانی است که در این راهنامه به دنبال آنیم.
سد راه نباشید
نویسنده: دکتر محمدرضا ناری ابیانه - رییس مرکز مطالعات راه بردی سیاست روز