شورای همکاری خلیجفارس طی سه سال اخیر ۲ مرتبه شاهد تنش درونی بوده که یک پای آن قطر و پای دیگر آن عربستان و امارات و بحرین است. این کشورها در سال ۲۰۱۷ روابط خود را با قطر قطع و این کشور را تحریم کردند که یکی از علتهایش روابط قطر با ایران و ترکیه و نیز فعالیتهای شبکه الجزیره قطر بوده است. آنچه در تنشهای میان طرفین قابل توجه است دور جدید تنشها میان طرفین است چنانکه
دولت قطر اعلام کرده امارات درباره اتباع قطری تبعیض قائل است که مغایر با اصول حقوق بشر است. براساس گزارشهای منتشره امارات علیه قطر اقداماتی از جمله اخراج اتباع قطر از امارات، ممنوعیت ورود به امارات، دستور به اتباع اماراتی برای خروج از قطر، بستن بنادر و خطوط هوایی امارات به روی قطر و... را انجام داده که باعث ایجاد تبعیض علیه شهروندان قطری شده است.
همچنین دوحه در دو دادخواست خود به دیوان بینالمللی دادگسری درخواست جبران خسارت کرده است همچنین امارات نیز قطر را به سیاسی کاری در شبکههای ورزشیاش متهم کرد. در بعد دیگر چالش قطر با متحدان عربستان، پادشاه بحرین در یک نشست داخلی مدعی شد آلخلیفه دارای حق حاکمیت بر شبهجزیره قطر است و این مسئله هرگز از خاطرهها پاک نمیشود. درپی این مواضع مدیر شبکه الجزیره در فیسبوک نوشت این مهملات همان چیزی است که موجب حمله عراق به کویت شد با ادعای اینکه کویت استان نوزدهم عراق است اما سراتجام عراق را به نابودی کشاند.
با توجه به آنچه ذکر شد یک سوال مطرح میشود و آن اینکه چرا ائتلاف سعودی یکبار دیگر اقدام علیه قطر را تشدید کرده است و چه اهدافی را از این روند پیگیری میکند؟ در باب اهداف و دلایل این رفتارها چند سناریو قابل توجه است.
نخست آنکه عربستان با مجموعه چالشهایی مواجه است از جمله کسری بودجه شدید و در عین حال ناتوانی در اداره جنگ یمن و شکست طرحهایش برای بقاع تروریستها در سوریه و عراق و ناتوانی در مقابله با جایگاه مقاومت در معادلات منطقه. سعودی با اقدام علیه قطر و البته ایران به دنبال به حاشیه راندن این ناکامیها است.
دوم آنکه انتخابات میاندورهای کنگر آمریکا یک ماه دیگر برگزار میشود که لابی صهیونیستی و سعودی بارها به بهانه حمایت مالی از مسئولان آمریکایی از این وضعیت برای باجگیری از آنها بهره میگیرند اکنون سعودی سعی دارد از این شرایط برای فشار آمریکا بر قطر بهره گیرد.
سوم آنکه عربستان در حال معامله کردن با صهیونیستها و آمریکا بر سر مسئله فلسطین است از یک جنبه میتوان گفت عربستان با تشدید رفتارهای خصمانه علیه ایران و قطر به دنبال انحراف افکار عمومی از تحولات فلسطین است. چهارم آنکه عربستان به خاطر جلسه سازمان ملل سعی دارد با قدرتنمایی در برابر ایران و قطر و اقدامات بشردوستانه نظیر ادعای اختصاص میلیونها دلار برای بازسازی سوریه و نیز میزبانی نشست اتیوپی و اریتره برای حل اختلافات این کشورها، در سازمان ملل خود را مثبت و بشردوستانه معرفی کند تا از محکوم شدن به جرم نقض گسترده حقوق بشر در این کشور و البته رفتارهای بحران سازش در منطقه در امان بماند.
کلام آخر آنکه با توجه به شرایط قطر که از یک سو به دلیل برخورداری از منابع عظیم نفت و گاز و نیز نقش میانجی گری که در منطقه ایفا میکند و از سوی دیگر قدرتهای بزرگ به این کشور نگاه ویژهای دارند، تمام تلاش دوحه حفظ استقلال و عدم تسلیم شدن در برابر فشارهای عربستان است. با این وجود قطر به دلیل محدودیتهای منطقهای و وابستگی که به مرزهای زمینی عربستان دارد که قطعا بر میزبانی این کشور در جام جهانی تاثیرگذار است و نیز موقعیت این کشور در شورای همکاری خلیج و نیازی که به ارتباط با کشورهای عربی حوزه خلیجفارس دارد، عملا نمیتواند در بلند مدت به تنش با عربستان ادامه دهد و در نهایت دو کشور به سمت حل تنشها پیش خواهند رفت. این امر زمانی قوت میگیرد که آمریکا نیز بر لزوم حل اختلافات دو کشور تاکید داشته و آن را مولفهای برای تامین منافع خود در منطقه میداند.
نویسنده: مرضیه تفهمی