بدون شک تعیین سیاست خارجی و چگونگی تعامل با دیگر کشورها یکی از مهمترین مراحل تصمیم گیری در هر کشوری محسوب می‌شود و هرگونه ناپختگی و اظهارنظر در آن می‌تواند نتایج نامطلوبی در سطح روابط بین‌المللی به وجود آورد.
اما به نظر می‌رسد چنین امری در عربستان به فراموشی سپرده شد و این عرصه به افراد نابلدی واگذار شده است که با آداب دیپلماسی آشنا نیستند.
اظهارات اخیر و قبلی عادل الجبیر وزیر خارجه عربستان تاییدی بر این مدعاست و نشان می‌دهد که در شرایطی که خاورمیانه در التهابی شدید به سر می‌برد و یکی از عوامل این وضعیت نابسامان عربستان است، ریاض این عرصه را به کودکان سپرده است. دیپلماتی که حتی همه سابقه وی در غرب شکل گرفته و حتی در مورد انتخاب پوشش عربی یا غربی مردد است.
وزیرخارجه عربستان در واکنش به سخنان وزیر خارجه کشورمان که ماه گذشته گفته بود به زودی دیپلمات‌های دو کشور برای بررسی وضعیت سفارتخانه و امکان بازگشایی آنها به پایتخت‌های یکدیگر سفر خواهند کرد گفت: ایران برای بهبود روابط خود با عربستان جدیتی ندارد و سخنان وزیر خارجه ایران مضحک است. وی با تکرار ادعاهای خود علیه ایران، مدعی شد که تهران به وسیله «حزب‌الله و اقدامات تروریستی» به بی‌ثباتی در منطقه دامن می‌زند.
وزیر خارجه عربستان سعودی همچنین مدعی شد که ایران برای بهبود روابط خود با عربستان بهتر است «از تروریسم و دخالت‌های خود» دست بکشد. وی ادامه داد: هیچ گونه جدیت در ایران برای گفت‌وگو و همکاری دیپلماتیک نمی‌بینیم.
الجبیر با نادیده گرفتن نقش کشور در تشکیل گروه تروریست القاعده که سرکرده آن شهروند عربستانی بود، مدعی شد که سرکرده‌های این گروه از ایران برای حمله به عربستان دستور گرفته‌اند. وی همچنین مدعی شد که سخنان وزیر خارجه ایران درخصوص آشتی جویی با عربستان سعودی «مضحک» است.
این اولین‌بار نیست که جبیر چنین سخنانی را به زبان می‌آورد او از وزارت خود بارها چنین لفاظی‌هایی را داشته است در ماه‌های اخیر بسیاری از این دست سخنان از جبیر شنیده‌اند و طبعا نیازی به تکرار آنها نیست. اظهاراتی که بسیار کینه‌توزانه بوده و نه تنها هیچ بویی از مصالحه نمی‌دهد بلکه بارها از سوی مقامات رژیم صهیونیستی مورد تشویق و تمجید قرار گرفته است.
به طوری که محسن رضایی دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام درباره آنها گفت: رفتار ایشان مشابه همان افراد بدوی و صحرانشینی است که تازه به شهر آمده‌اند و شتر خود را در وسط میدان ریاض خوابانده‌اند. آقای جبیر چند هفته‌ای ایران بیایید تا به شما آموزش سیاسی و دیپلماسی بدهیم!

واکنش ایران به سخنان پوچ
در مقابل این مواضع تهاجمی دستگاه سیاست خارجی ایران تاکنون واکنش قابل توجهی به سخنان این وزیر بی‌تجربه نشان نداده و اغلب با ادبیاتی نرم و ملایم پاسخ این گزافه‌گویی‌ها را داده است که در این واکنش‌ها به عربستان یادآوری کرده که خود حامی تروریست است.
در چنین شرایطی ادبیات وزارت خارجه ایران به هیچ‌وجه با ادبیات وزارت خارجه عربستان هم‌سطح نیست و شاید از جمله تندترین واکنش‌های وزارت امور خارجه ایران به مجموعه سخنان جبیر این بوده که «جبیر باید به اندازه وزنش سخن بگوید» یا اینکه جبیر «فراموش نکند که کشورش هم اینک و در سطح بین‌المللی به عنوان اولین و خطرناک‌ترین حامی تروریسم و گسترش ناامنی در جهان شناخته می‌شود.» و یا اینکه «الجبیر به عواقب سخنان سخیف خود بیندیشد».
با این حال به نظر می‌رسد پاسخ‌های کشورمان به یاوه‌گویی‌های جبیر بسیار اندک و ضعیف است و دستگاه دیپلماسی سعی می‌کند در برابر این دیپلماسی تهاجمی واکنش‌های ظاهرا متمدنانه از خود نشان دهد که در این راستا حتی شاهد دست دادن وزیر خارجه دو کشور با یکدیگر بودیم.
حتی بسیاری گمان می‌کنند که دستگاه دیپلماسی ایران تلاش می‌کند که در سطحی پایین‌تر به سخنان جبیر پاسخ دهد و به عبارتی ظریف پاسخگوی جبیر نباشد و این کار به عهده سخنگو یا منابع آگاه گذاشته شود.

گوشه چماق را نشان دهید
برخی از دیپلمات‌های کشورمان درباره چرایی این امر گفته‌اند که ایران تشدید درگیری‌ها در منطقه را دنبال نمی‌کند و نمی‌خواهد با ورود به این تنش‌های لفظی در زمین سعودی‌ها بازی کند.
بنابراین به نظر می‌رسد که دستگاه دیپلماسی در دولت دوازدهم راه قبلی یعنی پرهیز از مقابله با سعودی‌ها را دنبال می‌کند تا به نظام بین‌المللی نشان دهد که ایران همان ایرانی است که برای آسوده کردن خیال این نظام از برنامه هسته‌ای خود ماه‌ها مذاکره کرد و اگر چه هنوز طرف مقابل به تعهدات خود عمل نکرده اما ایران به آن پایبند است.
با این حال تجربه به مردم ایران نشان داده است که در نظام فعلی جهان بسیاری از اینگونه تعهدات تعارفی بیش نیست و در شرایط فعلی ضعیف‌تر‌ها توسط قوی‌تر‌ها بلیعده خواهند شد.
درک سیاست تهاجمی اخیر عربستان را باید در چارچوب الگوی رفتار سیاست خارجی این کشور تبیین کرد که براساس آن عربستان تلاش می‌کند تا از سکوت پیشین خود خارج شده و به عنوان قدرتی که شرایط را در منطقه تعیین می‌کند محسوب شود و در این میان ایران بزرگترین مانع برای این امر است.
اگرچه ایران همواره سیاست تنش زدائی با همسایگان را دنبال می‌کرده است در این میان بسیاری کارشناسان معتقدند که این سیاست بخصوص در مقابل عربستان بيشتر از ديد نمايش ضعف و تسليم شدن پيگيري شده، غافل از آنكه ضعف و تسليم‌پذيري طرف مقابل را جري‌تر مي‌كند.
دستگاه دیپلماسی کشور درخصوص تنش‌زدایی توازن را برقرار نکرده است و این امر موجب شده تا سعودی‌ها در سال‌های اخیر گستاخ شوند.
این درحالی است که این گروه معتقدند دستگاه دیپلماسی باید از استراتژی "چماق و هویج" استفاده کردد و جای استفاده از هر دو بال لبخند و ترش‌رویی را تشخیص داده و هریک را به جا و هنگام خود داشته باشد و درآنجا که هویج کار نمی‌کند باید گوشه‌ای از چماق را نشان دهد همان گونه که مقام معظم رهبری در قضیه منا و بی‌حرمتی به زائران ایرانی با موضع گیری محکم و منطقی و به جا آنها را سرجایشان نشاندند.
به نظر نمی‌رسد که مقامات سعودی آنقدر نابخرد باشند که هدف ایران از اشاره به چماق را درک نکند و چماق بسیار کوچک خود در قیاس با چماق بسیار بزرگ و کارساز ایران را که در جنگ تحمیلی خود را نشان داد، فراموش کنند.
در عین حال ایران با منطق راستین خودش حرف برای گفتن بسیار دارد از جمله خیانت به آرمان مسلمانان فلسطین و همراهی با رژیم صهیونیستی، ایجاد بحران در منطقه، کشتار مردم بی‌دفاع یمن، حمایت از ترویست‌های تکفیری و صد‌ها مورد دیگر. از این‌رو لازم است که اقدامات تبیینی خود ر ا در مقابل عربستان تقویت کند و به افکار عمومی نشان دهد که سیاست‌های این کشور تهدیدی برای امنیت بشمار می‌رود.

^{نویسنده: کتایون مافی}