در نگاه نخست شاید به نظر برسد وزارتخانه‌ای چون آموزش و پرورش چندان نمی‌تواند مخاطب شعار سال ۹۷ که از سوی مقام معظم رهبری با عنوان سال «حمایت از کالای ایرانی» مطرح شده است، باشد؛ اما نگاهی به گوشه و کنار فعالیت‌های این وزارتخانه و مهمتر از آن نگاه به گستره ذی‌نفعان سه‌گانه دانش‌آموزان - خانواده - فرهنگیان در این دستگاه گسترده، روی دیگری از سکه را نشان می‌دهد؛ مهمترین نهادی که می‌تواند در تحقق این شعار گام‌های موثری بردارد بدون شک آموزش و پرورش است.
در آموزش و پرورش با وجود ۱۳ میلیون دانش‌آموز و با احتساب اولیای این دانش‌آموزان و فرهنگیان باید گفت ما با یک مخاطب گسترده روبه‌رو هستیم که از این حیث هیچ دستگاه و ارگانی با آن قابل قیاس نیست.
همانطور که عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی در پاسخ به این سوال که با توجه به نامگذاری سال ۹۷ به نام سال «حمایت از کالای ایرانی» از سوی مقام معظم رهبری، وزارت آموزش و پرورش چه فعالیتی می‌تواند داشته باشد، گفت: استفاده از کالای ایرانی خود یک بستر فرهنگی می‌طلبد و تنها مسیر فرهنگی اثرگذار از راه آموزش و پرورش می‌گذرد. ما ۱۳ میلیون جمعیت دانش‌آموزی داریم که با خانواده‌هایشان و معلمان جمعیت وسیعی را شامل می‌شود و بستر بسیار خوبی برای فرهنگسازی هستند.
جبار کوچکی‌نژاد اضافه کرد: اینکه ما این فرهنگ را ایجاد کنیم که خانواده به سمت خرید تولیدات داخلی برود از همین نقطه آغاز می‌شود. البته از بعد دیگر نیز می‌توان این فرهنگ را نیز ایجاد کرد که جامعه به سمت تولید با کیفیت برود. در واقع آموزش و پرورش هم در کوتاه‌مدت و هم درازمدت می‌تواند برنامه‌ریزی‌هایی در این زمینه داشته باشد.
این فرهنگسازی خود در دو حوزه می‌تواند تاثیرگذار باشد. یکی از آن حوزه‌ها توجه این وزارتخانه به کالای ایرانی و استفاده از آن در مدارس کشور و اداره‌هاست. به عبارت دیگر استفاده از کالای ایرانی به عنوان تجهیزات سخت افزاری مدارس، استفاده از مصالح ایرانی در ساخت و ساز مدارس، استفاده از کالای ایرانی برای ملزومات اداری مدارس و اداره‌ها و همچنین حوزه گسترده نوشت‌افزارها که از پرمصرف‌ترین کالاها به شمار می‌رود و دانش‌آموزان مهمترین جامعه هدف آن است. در همه این عرصه‌ها استفاده از کالای ایرانی، علاوه بر حمایت از کالای ایرانی در بعد اقتصادی می‌تواند یک نوع فرهنگسازی غیرمستقیم برای دانش‌آموزان در سراسر کشور نیز باشد. اما اینکه آموزش و پرورش تا چه میزان در این حوزه موفق عمل کرده یا می‌تواند موفق عمل کند، موضوع چالش‌برانگیزی است.
تمام مصالح ساخت مدارس تولید داخل خواهد بود
سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس شاید در صف اول پرسشگری مطالبه شعار سال ۹۷ در آموزش و پرورش قرار می‌گیرد. سرپرست معاونت فنی و نظارت سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور در پاسخ به این سوال که در راستای حمایت از کالای ایرانی، این سازمان چه تغییراتی در رویکرد خود خواهد داشت، گفت: ما از ساخت مدارس تا تجهیز آن را به عهده داریم. این سازمان در سطح کشور فعالیت می‌کند و انبوهی از فضاهای آموزشی در طول سال در کشور توسط این سازمان ساخته می‌شود که به همین دلیل از مصالح متعدد ساختمانی و تجهیزاتی در طول سال استفاده می‌کنیم.
داریوش ورناصری در پاسخ به این پرسش که آیا در بخش مصالح و خصوصا تجهیزات سخت‌افزاری مدارس کالای ایرانی با کیفیت و در کمیت مطلوب در دسترس است نیز بیان کرد: شاید تولیدات داخلی به لحاظ کمیت و خصوصا کیفیت بعضا مقداری نواقص داشته باشد اما امیدوارم با حمایت ما آنها نیز بتوانند خروجی خود را به مطلوب نزدیک کنند. ما به هر حال تولیدات داخل را حتی اگر قابل رقابت با مدل خارجی نباشند ترجیح خواهیم داد تا اینگونه آنها نیز بتوانند محصولات خود را ارتقا دهند.
تعارض محتوای نوشت‌افزارها با اهداف تربیتی
اما از بخش ساخت و تجهیز مدارس که عبور کنیم یکی دیگر از ملزومات مصرفی که بیش از همه در مدارس کشور به چشم می‌خورد و متاسفانه بالای ۷۰ درصد آنها تولید داخل نیست، بحث نوشت‌افزار است. در سراسر کشور اگر سری به مدارس بزنید و خصوصا در دبستان‌ها، انواع لوازم‌التحریر را مشاهده می‌کنیم که نه تنها تولید داخل نیستند بلکه حتی آن دسته از لوازم‌التحریر ساخت داخل نیز محتوای کپی از روی دست خارجی‌هایی دارند که در تعارض با فرهنگ ایرانی و تربیتی است که مدنظر آموزش و پرورش است.
رئیس مجمع نوشت‌افزار با ارائه آماری دقیق‌تر در این ارتباط گفت: بحث نوشت‌افزار هم به لحاظ اقتصادی و هم فرهنگی سهم مهمی در کشور دارد. شاید در ۲۰ سال قبل نوشت‌افزار مانند امروز کارکرد رسانه‌ای نداشت اما در حال حاضر این گستره علاوه بر ابزاری که کارکرد خود را دارد، به عنوان یک رسانه مطرح است و محصولی محتوا محور است که حداقل ۱۵ سال بچه‌های ما ارتباط تنگاتنگی با آن دارند و چه بسا شخصیت آنها را شکل بدهد.
سعید حسینی ادامه داد: ما به لحاظ اقتصادی بیش از ۴ هزار میلیارد تومان گردش مالی در این بخش داریم که ۷۰ درصد آن در داخل کشور تولید نمی‌شود و ما از هند و چین و تایوان عموما این نوشت‌افزار را وارد می‌کنیم. از نظر محتوا نیز بیش از ۹۰ درصد می‌توان گفت وارداتی هستیم و در واقع از آن ۳۰ درصد تولید داخل، ۲۰ درصد محتوایشان کپی کاراکترهای خارجی و غیر ایرانی است.
رئیس مجمع نوشت‌افزار با اشاره به این موضوع که آموزش و پرورش هم به لحاظ فرهنگی و هم اقتصادی تاکنون نقش جدی در این زمینه نداشته، بیان کرد: عمده تمرکز بحث نوشت‌افزار متمرکز در آموزش و پرورش است و اتفاقا بسیار می‌تواند در این زمینه کانالیزه عمل کرد. ما می‌توانیم تولید ملی و اشتغال‌زایی در این زمینه را از ۷۰درصد به ۵۰ درصد برسانیم و با همین کار ۵۰ هزار شغل ایجاد کنیم و حتی قطب نوشت‌افزار در میان همسایه‌های خود بشویم چراکه هیچ کدامشان در این بخش فعال نیستند؛ اما شرطش این است که مهمترین مصرف‌کننده این بخش با تولید داخلی همسو شود و کمک ما باشد. حتی از این منظر که سیستم آموزشی در کشور ما روی مفاهیم خاصی دغدغه دارد و نقش تربیتی برای خود قائل است، باید گفت این محصولات عمدتا کاراکتر محور در هیچ منظری همسو با مفاهیم مدنظر آموزش و پرورش در امر تربیتی نیست و حتی مغایر با آن است که همین مساله باعث می‌شود آموزش و پرورش حتما نقشی در این میان ایفا کند.
آموزش و پرورش به نوشت‌افزار ورود نکرده است
حسینی ادامه داد: محصولات کاراکتر محور به ۱۶ حوزه از جمله نوشت‌افزار ورود می‌کنند. امروزه در ایران و در دنیا کاراکتر محوری حرف اول را در محصولات خصوصا کودک و نوجوان می‌زند. اما شما فرض کنید کاراکتری مانند بتمن، باب‌اسفنجی، مرد عنکبوتی تا چه میزان با مفاهیمی که ما قرار است در آموزش و پرورش تعلیمشان دهیم در تعارض است. ما می‌خواهیم شهروند قانون‌مدار تربیت کنیم اما هر کدام از این کاراکترها چیز دیگری را غیرمستقیم آموزش می‌دهد. از منظر روانشناسی هم این تصاویر قهرمان‌های زندگی کودکان ما می‌شوند. حتی در برخی کشورها انجمن‌های خانواده منتقد برخی از همین کاراکترها هستند و رنج سنی برای آن در نظر می‌گیرند. اینکه آموزش و پرورش ما به راحتی از کنار این مساله گذشته و ورودی به آن نکرده است جای سوال دارد.
وی با بیان اینکه منظور وی ایجاد فضای ایجابی در این حوزه نیست، توضیح داد: آموزش و پرورش می‌تواند با فرهنگسازی میان والدین و دانش‌آموزان، قهرمان‌های ملی و مفاهیم ملی و مذهبی را جایگزین کند اما ما برای والدین اهمیت این موضوع را تبیین نکرده‌ایم. حتی این وزارتخانه می‌تواند یک خطوط قرمزی بر محتوای نوشت‌افزارها لحاظ کند. همانگونه که روی محتوای کتاب‌ها نظارت می‌کند. این کار نه به عنوان یک کار سخت‌گیرانه بلکه به عنوان مورد تربیتی می‌تواند مورد توجه قرار بگیرد. اینجا دیگر بحث بودجه و منابع هم مطرح نیست. متاسفانه تا امروز با توجه به پیگیری‌ها نتوانسته‌ایم این موضوع را جزو اولویت‌های آموزش و پرورش قرار دهیم و علی‌رغم تلاش نتوانسته‌ایم با وزیر یک گفت‌وگو داشته باشیم.
تحقق یک شعار در آموزش و پرورش
آنچه به طور قطع می‌توان گفت این است که آموزش و پرورش سهم مهمی در تحقق شعار امسال دارد که در این گزارش تنها به گوشه‌ای از آن اشاره شد. گرچه هدف‌گذاری‌هایی در این راستا در این وزارتخانه آغاز شده است اما خصوصا در بحث نوشت‌افزار به نظر می‌رسد این وزارتخانه و حتی پیش از آن خود مدارس می‌توانند گام‌های موثری برای فرهنگسازی در زمینه بردارند تا هم به حمایت از کالای ایرانی همت گماشته باشند و تولید در این بخش را رونق بدهند و هم یک تعارض اساسی در امر تربیتی در مدارس کشور را سر و سامان بدهند. کودکی که در دفتر مشق با عکس «باب‌اسفنجی» درباره شهید و یا توجه به خانواده مشق می‌نویسد، قطعا از منظر تربیتی با یک دوگانگی رشد خواهد کرد؛ ظرف و محتوا می‌طلبد که همسو با هم باشد. مهر
دریافت صفحه با کد QR