هرچند شروع سال ۹۸ با بروز بارندگی‌های شدید و مشکلاتی که در نواحی مختلف کشور از جمله شهرهای گلستان، لرستان و خوززستان و مردم این نواحی پدید آورد اما تمام این مسایل را در کنار سوءمدیریت و ناتوانی مدیران در مدیریت این شرایط بحرانی را می‌توان می‌توان نیمه خالی لیوان بارندگی‌های اخیر برشمرد و نیم‌نگاهی هم به نیمه پر لیوان داشت. نیمه پری که می‌تواند نوید بخش خروج کشور از خشکسالی‌های باشد که سالیان سال از سوی متولیان نسبت به آن هشدار داده شده است.
براساس اطلاعات موجود در شروع سال جدید میزان بارندگی در کل کشور برخلاف سال گذشته بسیار خوب بوده به طوریکه میزان بارندگی نسبت به پارسال و حتی نسبت به میانگین بلندمدت کشور به شدت رشد داشته است. در طول سال‌های اخیر کاهش میزان بارندگی، به همراه مسائل دیگر مثل مصرف ۹۲ درصد کل آب کشور در حوزه کشاورزی، باعث شده تا ایران با کم‌آبی عجیبی روبه‌رو شود.
نقش آب در اقتصاد
براساس اطلاعات موجود وضعیت بارندگی در سال اخیر نسسبت به میانگین بلندمدت ۲۴ درصد افزایش پیدا کرده و همین باعث شده تا بسیاری امیدوار شوند تا در میان عواملی که منجر به ایجاد وضعیت کنونی شده، شاید ابرها دیگر با ایران آشتی کرده باشند.
پژوهشکده اقلیم‌شناسی سازمان هواشناسی با اعلام افزایش ۱۲۵ درصدی بارش‌ها در سال زراعی ۹۸-۹۷ میانگین بارش کشور طی بهار ۹۸ را در محدوده نرمال و میانگین دما طی فروردین و اردیبهشت سال آینده را در محدوده میانگین بلندمدت پیش‌بینی کرد. در گزارش این مرکز آمده است؛ انتظار می‌رود که بارش‌ها طی فروردین در بیشتر استان‌های کشور نرمال و در اردیبهشت در مناطق شمال، شمال غرب و حاشیه زاگرس قدری بیش از نرمال باشد.
براساس بررسی‌های صورت گرفته بیش از ۹۰ درصد آب در ایران به بخش کشاورزی اختصاص می‌یابد. بخشی که نه تنها تاثیر قابل توجهی بر تامین امنیت غذایی و معیشت مردم کشور دارد بلکه به واسطه پتانسیل بالایی که دارد می‌تواند به عنوان برگه برنده اصلی در مدیریت و تامین درآمد کشور باشد.
کارشناسان و تحلیلگران اقتصادی بر این اعتقادند که آب به عنوان یک نهاده تولید، نقش مهمی در تولید محصولات (کشاورزی، پتروشیمی، فولاد و...) دارد و دسترسی آسان به منابع آبی می‌تواند هزینه‌های تولید را به مقدار زیادی کاهش دهد.
از سوی دیگر وجود منابع آبی پایدار منجر به افزایش تولیدات کشاورزی و امنیت غذایی شده، به‌طوری که مازاد تولیدات کشاورزی سبب انباشت سرمایه ملی می‌شود. به باور این کارشناسان ازآنجایی که ارزش افزوده بخش کشاورزی اثر بالقوه‌ای در اقتصاد این بخش دارد و با در نظر گرفتن این نکته که بیشتر مساحت ایران در مناطق خشک و نیمه‌خشک واقع شده و با شرایط به وجود آمده در سال‌های اخیر محدودیت منابع آبی وجود داشته بنابراین این حجم بارندگی فارغ از تخریب‌های ناشی از سیل اتفاق ناگواری نبوده و نیست و متولیان و دست‌اندرکاران مربوطه با مدیریت بهینه این منابع می‌تواند ارزش افزوده محصولات کشاورزی را در راستای خودکفایی کشور بیشتر بالا ببرند.
زمانی برای رفع نگرانی‌ها
از سوی دیگربرخی کارشناسان بروز پدیده خشکسالی را عامل مهمی در رشد مهاجرات از روستاها به شهرها و پدید آمدن مشکلات گسترده می‌دانند اما با توجه به حجم بارندگی‌های اخیر اگر آن طور که باید و شاید مدیریت درست و مناسب برای این حجم بارندگی صورت می‌گرفت می‌توانستیم امیدوار باشیم که بخش قابل توجهی از نگرانی‌های مربوط به این موضوع رفع شود چرا با توجه به پتانسیل و ظرفیت کشاورزی در روستاهای کشور اگر این اتفاق می‌توانست منجر به رشد کشاورزی در کشور به ویژه در مناطق روستایی شود و با برنامه‌ریزی برای سرمایه‌گذاری در این بخش می‌تواند به درآمدزایی ناشی از محصولات تولید در این مناطق امیدوارتر بود.
به سخن دیگر با در نظر داشتن این مساله که بحران‌های ناشی از کمبود آب تاثیر منفی بر رشد داشته باشد لذا با این حجم بارندگی رخ داده و بارش‌های مطلوب اخیر می‌توان به رفع تبعات ناشی از بحران‌های کمبود آب مانند مهاجرت یا رشد منفی روستاها به مناطق شهری با نگاه مثبت‌تری نگریست.
به باورکارشناسان و تحلیلگران اقتصادی حوزه آب ، نقش آب در توسعه اقتصادي و اجتماعي هر كشور را به دو بخش تقسيم می‌كنند. نخست راه‌هايي كه با توسعه و بهره‌برداري بيشتر از منابع آب همراه است و در اين راه حل‌ها تأمين و عرضه بيشتر آب معادل توسعه انگاشته می‌شود. دوم راه‌هايي كه با بهره‌برداري بهتر و كاراتر از آب تأمين شده، و با نگاه مطلوب متولیان می‌تواند منجربه آن شود تا با كنترل تقاضا به گونه‌ای عمل کرد تا سرنوشت آب تأمين شده بهترین بهره برداری از آن را لحاظ کرد.
اقدامات مثبت
اگرچه برخی مدیران و متولیان در رویارویی با بروز سیل و مشکلات ژیرامون آن همواره بر این اعتقاد بوده و هستند که انتظار چنین وضعیتی را نداشتند اما اگر اندکی خرد پشت تمام این اقدامات و پیش‌بینی‌ها بود می‌توانستیم امیدوار باشیم که با ايجاد سد و سيل‌بندها در مسير آب‌های روان و رودخانه‌های خروشان، آب فراواني براي مصارف آشاميدني، كشاورزي، صنعتي و دامداري ذخيره کنیم تا درمواقع نياز از آن آب‌ها استفاده بهينه و مطلوبي داشته باشیم.
به باور این کارشناسان اگر تدابیر درست و منطقی صورت می‌گرفت این حجم بارندگی آنقدر‌ها هم که می‌گویند بلای طبیعی نبود بلکه نعمتی بود که به کشور سرازیر شده بود و آنچه بلا بود نبود مدیریت و یا به عبارتی سوءمدیریت در استفاده بهینه از این اتفاق بود.
کارشناسان اینحوزه براین باورند که با ايجاد سازوكار ذخيره‌سازي آب و انتقال آن به شهرها و روستاهايي كه فاقد آب شيرين و بهداشتي هستند با این حجم بارندگی می‌توانستیم به سمتی برویم تا بخش اعظم مشكلات كم‌آبي و آب‌های بهداشتي حل شود اما متاسفانه تاکنون چنین نشده است.
سخن آخر اینکه متولیان و دست‌اندرکاران می‌تواند با این حجم بارندگی و آب سرازیر شده در کشور به سوي توسعه پايدار گام برداشته و حركت کنند و از اين طريق آن زمين‌های باير و بي‌استفاده را به منبع عظيمي براي توليد محصولات كشاورزي و دامپروري تبديل كنند اما متاسفانه تاکنون چنین نشده و اگر چنین می‌شد دیگر نه تنها مشکلی از جهت تامین نیاز داخل نداشتیم بلکه می‌توانستیم امیدوار باشیم که با استفاده درست و مناسب از همین بارندگی‌ها زمینه توسعه در سایر بخش‌ها را مهیا سازیم.
نویسنده: سارا علیاری
دریافت صفحه با کد QR