۱۶ سال از عمر ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز میگذرد، ستادی که قرار بود با اقتصاد پنهان مقابله کند، اما نه تنها این اتفاق نیفتاد بلکه تنها ۲ درصد از کل کالاهای قاچاق در کشور کشف واقعی شده است.
دوازدهم تیرماه ۱۳۸۱ بود که رهبر انقلاب در سخنانی بر ضرورت تشکیل ارگانی برای مبارزه تخصصیتر با قاچاق و مقابله با اقتصاد پنهان تاکید کردند.
ایشان درخصوص شرایطی که لازم است این ارگان داشته باشد، فرمودند: «اولاً باید کانون مرکزی این مبارزه در سطحی عالی نزدیک به رئیس دولت و دارای اشراف قانونی بر دستگاههای ذیربط دولتی باشد، ثانیاً تبلیغات متناسب و هوشمندانه و همهجانبه در خدمت این مبارزه قرار گیرد، ثالثاً برخورد قضایی و انتظامی، قاطع و در ارتباط کامل با تصمیمگیریهای آن کانون مرکزی باشد، رابعاً عزم جدی بر این باشد که عمل قاچاقچی کاملاً برخلاف صرفه و همراه با خطر باشد و جنس قاچاق از پیش از مبادی ورودی تا محل عرضه آن در بازار، آماج اقدامات گوناگون این مبارزه قرار گیرد. البته در این کار لازم است با دقت و مراقبت تمام از آلوده شدن عناصر دستاندرکار این مبارزه به بیماری رشوه و امثال آن جلوگیری شود.»
پس از صدور این فرمان، دولت هشتم اقدام به تاسیس کانونی تحت عنوان «کانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز» ذیل وزارت کشور کرد. پس از دوسال و در راستای گسترش فعالیتهای این ارگان، کانون به ستاد تغییر ماهیت داد و تحت عنوان «ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز» ذیل نهاد ریاست جمهوری قرار گرفت که علاوه بر رئیس ستاد، شخص رئیسجمهور یا نماینده ویژه او، وزرای دادگستری، اطلاعات، اقتصاد، امورخارجه، صنعت، معدن و تجارت، راه و شهرسازی، کشاورزی، نفت و بهداشت؛ ۲ نفر از نمایندگان کمیسیونهای اقتصادی، قضایی و حقوقی مجلس شورای اسلامی؛ رؤسای سازمانهای تعزیرات حکومتی، اموال تملیکی، صداوسیما و بازرسی کل کشور، بانک مرکزی و گمرک جمهوری اسلامی، مؤسسه ملی استاندارد و اتاق بازرگانی ایران؛ رئیس ستادکل نیروهای مسلح، فرماندهی نیروی انتظامی جمهوری اسلامی و معاون رئیس قوه قضاییه از اعضای این ستاد محسوب میشوند.
تاکنون نیز افرادی چون محمدباقر قالیباف، محمدرضا نقدی، غلامحسین الهام، سعید مرتضوی، فداحسین مالکی، و حبیب الله حقیقی ریاست این ستاد را برعهده داشتهاند که طی آخرین تغییرات در اسفند سال ۹۶ پس از مدت طولانی که این ستاد بدون رئیس مانده بود، علی مویدی خرمآبادی به عنوان رئیس ستاد انتخاب شد.
براساس این گزارش؛ طبق قانون یکی از مهمترین رسالتهای ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز تصمیمگیری درخصوص سیاستها، اولویتها، برنامهها، پیشگیری و مبارزه با قاچاق کالا و ارز و ارایه راهکارهای مناسب در راستای کاهش زمینههای قاچاق کالا و ارز است.
با این حال آنچه که از وضعیت بازار برمیآید جولان دادن کالاهای قاچاق و تقلبی است، کالاهایی که یا با ترفندهایی خاص از مبادی رسمی و یا با روشهایی همچون قاچاق چمدانی و... از مناطق آزاد یا شهرهای مرزی وارد کشور شدهاند.
علاوه بر این، طی این سالها به کرات شاهد مصوبات و تصمیماتی در سطح دولتهای وقت بودیم که به جریان قاچاق در حوزههای مختلف شدت بخشیدند؛ از قاچاق سوخت تا قاچاق انواع کالاهای ریز و درشتی که کمر تولید داخلی را شکستند و تولیدکنندگان داخلی نتوانستند در برابر جریان آن کمر راست کنند.
ستاد در اجرا عملکرد ضعیفی داشته است
احمد انارکی محمدی رئیس هیات تحقیق و تفحص مجلس از ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز گفت: با توجه به انتظارات مسئولین و مردم از ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز و دغدغههای مقام معظم رهبری، در بحث قانون و قانون گذاری، دستگاه قضایی و دولت اقداماتی انجام شده است که این اقدامات ضعف و قوت هایی دارد.
وی افزود: آنچه که امروز شاهد آن هستیم این است که در بحث سیاستگذاری، قضایی، قانونگذاری و اجرا ضعفهایی را داشتهایم که البته مجلس در بحث قانونگذاری اصلاحاتی را انجام داده و به زودی ابهامات قانون را رفع خواهد کرد.
وی تصریح کرد: البته این مباحث رویکرد کلی کار است زیرا ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز یک دستگاه و دو دستگاه نیست بلکه نهادی فراقوهای بوده که دستگاههای زیادی را شامل میشود و به دستگاههای زیادی مرتبط است.
انارکی با بیان اینکه ستاد در اجرا عملکرد ضعیفی داشته است، ادامه داد: ستاد با سازوکاری که داشت در بخشی از امور کوتاهی کرده است و در اجرا نیز عملکرد ضعیفی داشت. عدم توجه به ستاد به گونهای بود که این نهاد مدتی بدون رئیس مانده بود.
عضو کمیسیون اقتصادی مجلس افزود: این مسائل نشان میداد که ساختار قانونی ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز ضعیف بود از این رو در قانون جدید تقویت ساختار ستاد را در نظر گرفته ایم و چند دستگاه دیگر عضو ستاد خواهند شد.
انارکی اظهار داشت: از سویی دیگر به شخص رئیسجمهوری بابت عدم حضور در جلسات ستاد اعتراض داریم زیرا طبق قانون یا شخص رئیسجمهور و یا نماینده ویژه او باید در این جلسات حضور یابد زیرا در غیر این صورت بسیاری از مصوبات که در ستاد تصویب میشوند هیج ارزشی نخواهند داشت.
عضو ناظر مجلس در ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز تاکید کرد: تقاضا داریم شخص رئیسجمهور در این جلسات حضور یابد و یا به شخصی از طرف خود برای حضور در جلسات حکم ویژهای دهد. وی ادامه داد: در مجموع ستاد اقداماتی را طی این سالها انجام داده، اما قطعا بهتر از اینها میتوانست عمل کند. البته باز هم باید تاکید کنم که با تکیه بر ملزوماتی در بحث سیاستگذاری و دستگاههای مختلف باید جایگاه ستاد تقویت شود. مهر