چهارمین کنگره بینالمللی علوم انسانی اسلامی روز گذشته در مرکز همایشهای صداوسیما آغاز به کار کرد.
در این مراسم حجتالاسلام رضا غلامی، رئیس شورای سیاست گذاری چهارمین کنگره بینالمللی علوم انسانیِ اسلامی طی سخنانی ضمن خوشآمدگویی و سپاس از حضور و تشریک مساعی شرکتکنندگان در این کنگره گفت: در شرایطی آغازگر این کنگره مهم هستیم که بحران ناشی از افول و غروب تفکر و خردورزی، روز به روز شرایط سختتری را به جهان تحمیل میکند. شاید امروز کمتر کسی منکر این واقعیت باشد که سلطه مستبدانه مدرنیسم بر بخش مهمی از حیات جمعی بشر، جان و روح تفکر آزاد و انتقادی را گرفته، و با تبدیل علم به یک خط راست و ممتد و همچنین یکدستسازی نهادهای علمی، علم انسانی و اجتماعی را به سود عملزدگی، به مجموعهای از کلیشهها تبدیل ساخته است که برآیند آن، نگاهی یکنواخت به مسائل و راهحلهای آن از سوی دانشمندان علوم انسانی است.
وی اظهار داشت: شاید بیان این حقیقت برای همه کس آسان نباشد که علوم انسانی مدتهاست به نام فلسفهگریزی با عمقبینی و درک گوهری مقولات و پدیدهها وداع کرده و با انتقال و حاکم ساختن روشهای رایج سایر علوم بر علوم انسانی، علوم انسانی را به یک موجود تک چشم بدل ساخته که قادر به مشاهده و تفسیر بخش مهمی از واقعیتهای عالم نیست. اگر در گذشته، شعار اصلی علم، گشودن مستمر پنجرههای جدید به روی دنیا بود، امروز به اذعان بسیاری از اندیشمندان غربی، علم مدرن، خود پای عالمان را به زنجیر کشیده و توان برداشتن قدمهای بلند و گشودن پنجرههای نو به سوی عالم را از آنها گرفته است، به طوری که هم اکنون اصل پویایی و تکامل علم با چالش روبهرو شده و علم از یک جریان خروشان به یک مرداب بزرگ تنزل پیدا کرده است که قانونهای یکنواخت و تکراری آن برای فهم و حل مسائل، دانشمندان این علوم را هم با یأس روبهرو ساخته است.
حجتالاسلام غلامی افزود: قانونهای علمی جدید گرچه در ظاهر امر خود را ابطالپذیر یا نقدپذیر معرفی میکنند، لکن در عمل چنان از خود در برابر نقدها و به تبع آن، تحول، سرسختی نشان میدهند که بیش از اینکه در قامت یک قانون علمیِ در حال تطور و تکامل جلوه گر شوند، در قامت تابوهایی جلوه گر میشوند که علوم انسانی باید مستمراً به سمت آنها تعظیم کند.
وی با بیان اینکه علوم انسانیِ اسلامی ذاتاً به سمت تفکر و خردورزی آزاد گرایش دارد، گفت: توجه به روند شکوفایی تمدن اسلامی در دو قرن ۴ و ۵ هجری قمری، این واقعیت را روشن میکند که نه تنها سیاست یکدستسازی علم و نهادهای علمی و تبدیل دانش به کلیشه رواج نیافت بلکه بر عکس، آنچه موجب شد تا در این مقطع طلایی، بابهای تازهای به روی علوم انسانی و اجتماعی باز شود، تابوشکنی و مهیاسازی بسترهای مساعد برای ظهور تفکرات متنوع و متکثری بود که تنها راه ماندگاری آنها مقاومت در برابر نقدهای عقلانی آن روزگار تلقی میشد.
رئیس مرکز پژوهشهای علوم انسانی اسلامی صدرا گفت: چیزی که امروز باید در عمق تفکر حاکم بر علوم انسانیِ اسلامی نهادینه شود و علوم انسانیِ اسلامی را به جریان پرخروشی تبدیل کند که قادر است در ذیل جهانبینی الهی و ظرفیتهای منحصربفردی که باز شدن چتر جهانبینی الهی بر سر علوم انسانی ایجاد میکند، دائماً جامعه اسلامی را با گشایشهای علمی تازه روبهرو کند. وی افزود: این یک واقعیت است که باز شدن چتر جهانبینی الهی بر سر علوم انسانی، نه فقط چشم دوم علوم انسانی را بر میگرداند، بلکه با گشودن راه اتصال زمین به آسمان، میدان تنگ علوم انسانیِ سکولار را به میدانی باز و بینهایت مبدل میکند که بر خلاف تصورات بیمبنا، این گشایندگی در قلمرو علم، به بهبود کارکرد روششناسی تجربی در متن علوم انسانی نیز کمکهای بزرگی خواهد کرد.
حجتالاسلام غلامی گفت: هرچند هنوز بخش مهمی از ظرفیتهای منحصربه فرد علوم انسانیِ اسلامی ظهور و بروز لازم را پیدا نکرده و تا رسیدن به نقاط مورد نظر، چند دهه فاصله قابل برآورد است، اما علوم انسانیِ اسلامی امروز با عبور از مراحل ابتدایی و تقویت لایههای زیرینِ تفکر بنیادی خود، هر روز در عرصهای جدید به عنوان رقیبی جدی برای علوم انسانی سکولار و غربی رخنمایی میکند. هرچند روند تقویت و تکامل علوم انسانی سقفی ندارد اما مهم این است که طی دهه اخیر ساخت و تقویت تفکر بنیادی علوم انسانی اسلامی سرعتی چشمگیر پیدا کرده و دهها دیدگاه و نظریه در این زمینه ارائه و سپس در معرض نقد قرار گرفته است.
رئیس شورای سیاستگذاری چهارمین کنگره بینالمللی علوم انسانیِ اسلامی گفت: البته نباید از نظر دور داشت که استمرار حرکت علوم انسانیِ اسلامی مستلزم سرمایهگذاری مناسب و همچنین حضور جدیتر اساتید نخبه در صحنه است. نمیتوانم پنهان کنم که سرمایهگذاری کشور چه مادی و چه معنوی در زمینه تحول بنیادی در علوم انسانی در حد صفر است و عملاً آنچه امروز در کشور رخ میدهد محصول حرکت خودجوش اساتید و محققانی است که شرایط را برای ایجاد یک تغییر تاریخی در علوم انسانی مساعد دانسته و با بضاعت خود وارد صحنه شدهاند؛ لکن نباید انکار کرد که برای ادامه این حرکت، سرمایهگذاریهای صحیح و هدفمند ضروری است. از سوی دیگر، غلبه بر پیچیدگیهای حاکم بر روند نوسازی علوم انسانی و عبور از بنبستهای نظری و یا کاربردی، چیزی نیست که بتوان بدون بهرهگیری حداکثری از قوه نخبگی و حتی ظهور نوعی نبوغ فکری توأم با شجاعت، بر آن فائق آمد چیزی که در ماههای اخیر ذهن مسئولین کنگره علوم انسانیِ اسلامی را به خود مشغول ساخته است.
وی با بیان اینکه دغدغه دیگر کنگره علوم انسانیِ اسلامی هموارسازی مسیر حضور علوم انسانیِ اسلامی در ساحت عمل است، گفت: نباید از نظر دور داشت که علوم انسانیِ اسلامی در عین باور به عمق نگری و فاصله گرفتن از عمل زدگی و سطحیگرایی، حضور راهگشای خود در ساحت عمل - به ویژه نقشآفرینی درپیشرفت همه جانبه کشور - را یک مفروض اساسی میداند. در این میان، از یک طرف، رسیدن به یک اندیشه قوی برای اتصال تئوری به عمل، و ورود علوم انسانی به ساحت قاعدهگذاریهای خُرد و جزئی در عرصههای گوناگون آن هم در پوشش یک نظم نو، و از طرف دیگر، اقناع مدیران کشور به بهرهگیری حقیقی از نسخههای علوم انسانیِ اسلامی، یکی از سرفصلهای کاری جدی کنگره برای آینده است که به لطف الهی برخی مقدمات آن در حال فراهمسازی است.
حجتالاسلام غلامی تصریح کرد: چهارمین کنگره علوم انسانیِ اسلامی مانند کنگرههای قبلی، علاوه بر رونق گفتمان علوم انسانیِ اسلامی و ایجاد یک اتمسفر علمی جدید در دانشگاهها، وظیفه خود را در هموارسازی و جهت بخشی صحیح به مسیر تحقیق و پژوهش در عرصه علوم انسانیِ اسلامی جستوجو میکند. البته پوشیده نیست که کنگره در هر دوره، با انتشار نزدیک به یکصد مقاله علمی و پژوهشی در رشتههای گوناگون، سهم مهمی را به خود در روند تولید علم اختصاص داده است لکن مهمتر از تولید این مقالات، اقداماتی است که در قالب رسالههای دکتری یا پژوهشهای مستقل در دانشگاهها و مراکز علمی به این ساحت اختصاص مییابد و حتی تدریجاً راه را برای تأسیس رشتههای جدید علوم انسانیِ اسلامی و تربیت مدرسین این علوم در نظام آموزش عالی باز میکند. مایلم خدمتتان عرض کنم که کنگره علوم انسانی اسلامی در فاصله کنگره سوم تا چهارم، با راه اندازی و تداوم انتشار کتاب نظریه- به عنوان کتابی در عالی ترین سطح علم و تحقیق برای انتخاب و معرفی نظریههای برتر در عرصه علوم انسانیِ اسلامی - و همچنین با استمرار اختصاص جایزه علوم انسانیِ اسلامی به نظریه پردازان و نوآوران برجسته، درپی الگوسازی و گسترش نظریهپردازی و ابداع در علوم انسانیِ اسلامی - نه فقط در ایران بلکه در جهان اسلام است و آنچه در این دو روز (یعنی امروز و پنجشنبه در قم) ملاحظه خواهید کرد، اثربخشی تلاشهای کنگره در این میدان را تا حدی معرفی میکند.
وی خاطرنشان کرد: همانطور که در سالهای قبل هم عرض شد، کنگره علوم انسانیِ اسلامی یک حرکت کاملاً مشارکتی است و به هیچ نهاد و دستگاهی تعلق ندارد. آنچه ملاحظه میکنید، نتیجه فعالیت ده کمیسیون تخصصی است که هر یک از این کمیسیونها با محوریت یکی از دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی حوزوی یا دانشگاهی و البته با کمترین هزینه اداره میشود؛ از اینروست که شایسته میدانم به عنوان خادم شما در این کنگره، از تک تک مجموعههایی که در فراهمسازی زمینه برپایی چهارمین کنگره علوم انسانیِ اسلامی نقشآفرینی نمودند و ذکر نام آنها میسرنیست، و همچنین از دبیر علمی و کارکنان دبیرخانه دائمی کنگره به خاطر کوششهای عالمانه و مجدانه خود در مسیر برگزاری چهارمین کنگره تشکر و قدردانی نمایم. از خداوند متعال مسألت میکنم، ما را در ادامه این حرکت، به ویژه ابتکارات و سرمایهگذاریهای تازه و انشاالله برگزاری پنجمین کنگره در سال ۱۳۸۹ موفق بدارد.
دکتر مظفر اقبال (رئیس مرکز اسلام و علوم کانادا)، حجتالاسلام والمسلمین دکتر علیرضا قائمینیا (عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی)، سیدمحمدرضا تقوی (استاد روانشناسی دانشگاه شیراز) از دیگر سخنرانان آیین افتتاحیه این همایش بودند.
بعد از مراسم افتتاحیه کمیسیونهای تخصصی کنگره از ساعت ۱۱:۴۰ دقیقه آغاز و تا ساعت ۱۷ ادامه پیدا کردند. مراسم اختتامیه چهارمین کنگره بینالمللی علوم انسانی اسلامی، پنج شنبه ۴ آبان در قم برگزار میشود و همزمان سومین دوره جایزه جهانی علوم انسانی اسلامی به ۳ برگزیده اهدا میشود.
رونمایی از منشورات چهارمین کنگره بینالمللی علوم انسانی اسلامی
در حاشیه چهارمین کنگره بینالمللی علوم انسانی اسلامی که صبح دیروز در مرکز همایشهای بینالمللی صداوسیما کار خود را آغاز کرد از منشورات این کنگره رونمایی شد.
محتوای این منشورات شامل مجموعه مقالات سومین کنگره بینالمللی علوم انسانی اسلامی و دو جلد فصلنامه تحقیقات کاربردی علوم انسانی و سه جلد کتاب تحلیل محتوای کنگره اول، دوم و سوم است.
مراسم رونمایی با حضور حجتالاسلام والمسلمین دکتر رضا غلامی، رئیس کنگره، دکتر رفیعی آتانی رئیس دبیرخانه کنگره، سردار نقدی، حجتالاسلام والمسلمین دکتر سیدعباس موسویان برنده دومین دوره جایزه جهانی علوم انسانی اسلامی، دکتر مسعود درخشان برنده دومین دوره جایزه جهانی علوم انسانی اسلامی و حجتالاسلام مهدی شریعتتبار، رئیس بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی و... برگزار شد.