?>?> سیاست روز - جایگاه و شناخت کارکردهای خانواده از دیدگاه اسلام - نسخه قابل چاپ

کد QR مطلبدریافت صفحه با کد QR

به مناسبت ۲۵ ذی‌الحجه روز خانواده؛

جایگاه و شناخت کارکردهای خانواده از دیدگاه اسلام

14 شهريور 1397 ساعت 23:12


خانواده را می‌توان اصلی‌ترین نهاد اجتماعی از ابتدای تاریخ تاکنون دانست که بنیان شکل‌گیری جوامع پیشرفته و خاستگاه فرهنگ‌ها، تمدن‌ها و تاریخ بوده است. نهاد خانواده با وجود تغییرات ساختاری در دوره‌­های مختلف، به ­ویژه در جریان مدرن شدن جوامع، از ثبات و پویای بالایی برخوردار بوده و همواره نهادی برای پیوند میان جامعه و فرد بشمار می‌­آید. اهمیت خانواده از جهت فردی نیز مدنظر است؛ چراکه مراحل شکل‌گیری شخصیت هر فرد، تربیت و جامعه‌پذیری او، در درون خانواده و تحت‌تأثیر آموزش‌های والدین طی می‌شود. از این جهت، خانواده بر رشد، تعادل و شکوفایى هر فردی از افراد جامعه تأثیرگذار بوده و به‌تبع بر جامعه‌ پیرامونی با تربیت و وارد نمودن افراد صالح و شایسته به آن، تأثیر مستقیم دارد.
دین اسلام به­ عنوان مکتبی انسان‌ساز، بیشترین توجه را به والایی و پویایی خانواده دارد. آداب ویژه­ای برای زندگى خانوادگى وضع کرده و ساختار مطلوب و به هنجار خانواده را براساس آموزه‌­هاى دینى بنا کرده است. ازاین‌رو پیامبر اسلام(ص) و اولیاى دین(ع) نیز همواره افراد را در مورد شیوه‌ انتخاب همسر، کیفیت روابط خانوادگى و زناشویى، برخورد با فرزندان و انواع روابط عاطفى در خانواده، راهنمایى مى­کردند. دنیای امروز علی‌رغم تغییرات زیادی که به خود دیده است، می‌تواند این آموزه‌ها را راهگشای معضلات خود کند.
خانواده طبیعی‌­ترین واحد تولیدمثل و فراگیرترین واحد اجتماعی است که به­ دلیل تأمین نیروی انسانی جامعه، سلامت همه­‌جانبه‌ اعضای آن در سلامت اجتماعی تأثیر اساسی دارد. تعریف خانواده در جامعه‌شناسی غالباً در دو دسته جای می‌‌گیرد: الف) تعاریف سنتی: شامل خانواده‌­های هسته­‌ای، ناهمجنس‌گرا و متمرکز بر رابطه­‌های خونی (والدین، فرزندان، خواهران و برادران). ب) تعاریف گسترده­: این تعاریف با تغییر واژه (خانواده) به (چهاردیواری - خانوار)، هرگونه همزیستی و رابطه‌ خصوصی در یک خانه اعم از رابطه‌ تک‌‌والد با فرزند، رابطه‌ دوهمجنس و... را در بر می­‌گیرد. این­ قبیل تعاریف، موجب می‌­شود تا سیاست‌­ها و برنامه‌های مربوط به نهاد خانواده، شامل افراد وابسته به اینگونه روابط نیز بشود.
از منظر اسلام، خانواده گروهی متشکل از افراد، دارای شخصیت مدنی، حقوقی و معنوی است که هسته‌ اولیه آن را ازدواج مشروع زن و مرد تشکیل می‌­دهد. پس از برقراری عقد نکاح بین زن و مرد، طرفین دارای وظایف و حقوق جدید می‌­شوند و ارتباط خویشاوندی شکل می‌­گیرد؛ به ­طوری­که اعضای آن دارای روابط قانونی، اخلاقی و عاطفی می­‌گردند. در آیه‌ ۲۱ سوره‌ روم آمده است: «از نشانه‌­های او این است که از خودتان جفت‌­هایی برای شما آفرید تا نزدشان آرامش یابید و میان شما انس و الفت برقرار ساخت. این‌ها نشانه‌هایی است برای آنان ­که می‌اندیشند.»
به­ طور کلی، همه‌ نقش‌­های مربوط به ایجاد تمدن و انتقال سنت‌‌ها، عقاید و آداب، ویژگی­‌های فردی و اجتماعی به نسل جدید، رشد و شکوفایی انسانیت، ایجاد جامعه‌ ایده‌آل و سالم و تداوم تعالیم دینی و اخلاقی به خانواده مربوط می­شود. ارزش و اهمیت تشکیل خانواده، تأمین سلامت روانی، آرامش و سکون، عشق و دوستی، شفقت و همیاری، انس و الفت برای اعضای آن یعنی زن و شوهر، پدر و مادر و فرزندان و نیز ایجاد آمادگی برای رویارویی با پدیده­های اجتماعی است.

کارکردهای خانواده در اسلام
از نظر اسلام اهداف خانواده غایاتی‌­اند که خداوند در تکوین و تشریع برای آن قرار داده است و کارکردها فوایدی­‌اند که افراد می‌توانند آن‌ها را در خانواده بیابند یا ایجاد کنند.
۱- کارکردهای جسمی و روانی: زن و مرد ابتدا با قرار دادن قوای شهوانی و عاطفی خود در روابط زناشویی، به سلامت جسمی و روانی می‌­­رسند و با تولد فرزندان، ارتباط عاطفی و روانی به ­صورت دوسویه میان والدین و فرزند کامل می‌­شود. ارضای نیازهای عاطفی، برقراری آرامش و محبت قلبی، حمایت و رسیدگی در مواقع بیماری، همیاری و پایبندی به قواعد خانه از مصادیق این نوع کارکرد است که به داشتن یک خانواده‌ بهنجار و دارای شاخص‌­های سلامت کمک می­‌نماید.
۲- کارکردهای جنسی: وجود واژه‌‌های عفیفانه مانند مباشرت، لباس بودن زن و مرد برای یکدیگر، تغشی (پوشاندن) و «اِحصان» (از لغت «حِصن» به­ معنای دژ و قلعه) در مورد ازدواج در روایات و قرآن کریم، حاکی از توجه دوسویه‌ زن و مرد به ارضای درست و بسنده‌ نیاز شهوانی یکدیگر در بستر خانواده و نگاه ­داشتن یکدیگر از طغیان شهوت و انحراف جنسی است. از دیگر آثار محدود ساختن روابط جنسی به خانواده می­‌توان به تشدید علاقه و محبت میان همسران، ارتباط جنسیِ متعهدانه، استحکام خانواده و پالایش جامعه از بی­بندوباری‌های اخلاقی و جنسی اشاره کرد.
۳- کارکردهای اقتصادی: اسلام با اینکه وظیفه‌ تأمین معاش را از دوش زن برداشته و با الزام نفقه‌ او بر شوهر، عملاً مردان را در خدمت زنان قرار داده است، زنان شایسته را زنانی می‌­داند که در رفع نیازهای معیشتی و اقتصادی خانواده، به­ ویژه در داخل منزل از روی میل و رضایت به شوهران خود یاری رسانند. پاداش‌های معنوی فراوانی که برای این امر مقرر شده است، در تشویق زنان باایمان تأثیر قاطعی دارد. آینده‌­نگری، پس‌­انداز و کنترل هزینه‌ها از مزایای تشکیل خانواده در جهت اقتصادی است.
۴- کارکردهای تربیتی و جامعه‌پذیری:
خانواده انتقال­‌دهنده‌ اصلی دانش، ارزش‌‌ها، نگرش­‌ها، نقش‌ها و عادات یک نسل است. از این‌رو زن و مرد پس از ازدواج در مواجهه با اختلاف­ سلیقه‌­های جدی در روابط زناشویی با مدارا، بردباری و مدیریت درست عواطف خویش کامل‌تر می­‌شوند. جامعه‌­پذیری فرزندان نیز ابتدا در خانواده از طریق آموزش‌های غیررسمی (آموزش مسائل دینی و رفتار اخلاقی و اجتماعی به صورت گفت‌­وگو و سرمشق­‌دهی به کودکان) محقق می‌­شود. متون دینی، درخصوص تأثیر والدین در تربیت فرزندان، بر مسئله‌ گزینش همسر، مراقبت اخلاقی، رعایت شرایط زمان و مکان حین انعقاد نطفه، آداب شیردهی، رفتارهای عاطفی والدین با کودکان و گفت‌وگو و بازی با آنان فراوان تأکید کرده‌­اند.
با توجه به این کارکردها و اهدافی که برای تشکیل خانواده در اندیشه‌ اسلامی بیان شده است، می‌توان برنامه‌های فرهنگی و اجتماعی مشخصی را ارائه نمود. چراکه تفکر و اندیشه‌ سکولار غربی که با ابزار مختلف رسانه‌ای در حال ترویج است، همین کارکردها و اهداف را هدف قرار داده و با ترویج فرهنگ لذت‌گرایی و منفعت‌طلبی، انگیزه‌ افراد به‌خصوص نسل جوان را برای تشکیل خانواده کاهش می‌دهد.
از این‌رو ضروری است که برنامه‌ریزان و مسئولان فرهنگی کشور به این معضلات توجه نموده و با ریشه‌یابی درست آن‌ها به فکر چاره‌جویی باشند. برهان


کد مطلب: 105914

آدرس مطلب :
https://www.siasatrooz.ir/fa/news/105914/جایگاه-شناخت-کارکردهای-خانواده-دیدگاه-اسلام

سیاست روز
  https://www.siasatrooz.ir