۱۰ آذر هر سال روز مجلس نامگذاری شده تا با یادآوری نام شهید سیدحسن مدرس در این روز و نحوه عملکرد وی، نگاهی به لزوم برخی از ویژگیها و عملکردها در مجلس داشته باشیم.
با توجه به اینکه مجلس خاستگاه تجلی اراده مردمی است و همانگونه که حضرت امام خمینی تاکید کرد "در راس امور قرار دارد" لازم است که تمام رویکردهای آن مطابق قانون و ولایت بوده و نمایندگان آن افراد صالح و دلسوز مردم باشند.
با این حال برخی عقیده دارند که این روزها کمتر بوی امام و دفاع از حقوق مردم از خانه ملت و مصوبات ساکنان صندلیهای سبز آن، به مشام میرسد.
اهميت مجلس در قانون اساسي
در قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران در اصول مختلف از جمله ششم، هفتم، از پنجاه و دوم تا پنجاه و نهم، اصول شصت و دوم تا نودونهم، يكصد و دوم، يكصد و دهم، يكصد و بيست و يكم تا يكصد و چهلم به مجلس پرداخته شده است.
گرچه اصول اصلي مرتبط با مجلس اصول شصت و دوم تا نود و نهم هستند. برخي از نكات برجسته قانون اساسي در زمينه مجلس عبارتند از:
۱- مجلس تنها نهاد قانونگذاري در كشور
۲- مستقيم بودن انتخابات مجلس
۳- دوره چهار ساله نمايندگي مجلس
۴- قانونگذاري در چارچوب قانون اساسي و شريعت اسلام
۵- حق نمايندگان براي تحقيق و تفحص در تمام امور كشور
۶- حق سوال، استيضاح و عزل مسئولان عاليرتبه قوه مجريه اعم از رئيسجمهور و وزرا
۷- واگذاري امور زيربنايي و جمهوري سياست خارجي و روابط اقتصادي با ساير كشورها به مجلس
۸- عدم واگذاري حق نمايندگي مجلس به ديگران
ویژگیهای مجلس ایران
مجلس ایران به تعبیر مقام معظم رهبری «مظهر وحدت ملی و یکپارچگی و اتفاق همه گروهها و قومیتها و سلائق و عقاید است، در این مجلس که از منتخبان حقیقی ملت بزرگ ایران تشکیل شده است، نمایندگان شهرها و استانهای دور و نزدیک، نمایندگان اقوام گوناگون ایرانی، نمایندگان سلائق و عقاید سیاسی، نمایندگان اقلیتهای دینی در کنار مسلمانان، همه با هم برای انجام وظایف قانونی مجلس شورای اسلامی همکاری و تلاش میکنند،این یکی از باشکوهترین جلوههای اتحاد ملت ایران است. اینجا همه برای پیشرفت ایران اسلامی و سربلندی و پیروزی نظام پر افتخار جمهوری اسلامی مجاهدت میکنند و همه یک هدف را میجویند.»
نامگذاری روز مجلس با سالروز شهادت شهید مدرس، نشان از اهمیت و لزوم مبارزه و ایستادگی خستگیناپذیر نمایندگان مردم در مقابل استبداد و استعمار بیگانه دارد. مجلس اسلامی نماد آزادیخواهی، استقلالطلبی و پیشرفت و ترقیخواهی ایرانیان و پافشاری آنان بر حاکمیت قانون و بهرهگیری از خرد جمعی در پیشبرد امور مملکتی است. این نهاد که از دلت ملت برآمده است نماد مسلم و بیبدیل مردمسالاری دینی در جامعه اسلامی است.
شهید مدرس، نمایندهای انقلابی
امام خمینی رهبر کبیر انقلاب اسلامی ایران، همواره در سخنرانیهای خود درباره مجلس، از سیره شهید مدرس به عنوان نمونهای از حضور و فعالیت در مجلس اسلامی یاد میکردند موضوعی که هیچگاه نباید فراموش شود و ضروریست که همواره در دیدگاه نمایندگان مجلس قرار داشته باشد.
آیتالله مدرس با آزاداندیشی شعار "سیاست ما عین دیانت ماست و دیانت ما عین سیاست ماست". را سرلوحه عملکرد خود قرار داده و مبارزه این روحانی مبارزه با استبداد و استکبار هرگز از حافظه تاریخی مردم ایران پاک نمیشود.
شجاعت و صراحت کلام، بیاعتنایی به مال دنیا، مخالفت با امتیازطلبی، بیاعتنایی به مال، جاه و مقام، سادهزیستی، نفوذناپذیری، پارسایی، حفظ شان روحانیت، سیاست و تدبیر و بصیرت شهید مدرس از جمله صفات برجسته او بود که این عالم عامل و وارسته را به شخصیتی بیمانند تبدیل کرد.
اعتقاد مدرس در مورد مجلس اینگونه بود: «من این مجلس را به منزله تمام مردم میدانم؛ مثل این است که سی کرور اهالی ایران اینجا تشریف دارند.»
آیا نمایندگان و مجلس مطابق وظیفه خود عمل میکنند؟
متاسفانه عملکرد مجلس و نمایندگان نشان داده است که علیرغم تلاشهای بسیار، در بسیاری از دورهها مجلس نتوانسته آن چنان که باید وظایف خود را در قبال مردم انجام دهد.
متاسفانه دیده میشود که در برخی از موارد نمایندگان مجلس بدون توجه به ضرورتهای مورد توجه مردم در فعالیتهای خود منافع حزبی و گروهی را دنبال میکنند و باعث میشوند که به جایگاه مجلس لطمه وارد شود بارها شاهد تحقیق و تفحصهای بیمورد و سیاسی از سوی نمایندگان یا بررسی مواد یا طرحهایی هستیم که ضرورتی برای کشور ندارد.
متاسفانه بسیاری از نمایندگان تنها در زمان کاندیداتوری خود شعارهای مردمپسند میدهد اما هنگام نمایندگی خود را جدای از مردم میدانند.
بارها گزارشاتی را خواندهایم که حتی نمایندگان از قیمت اقلام مصرفی زندگی روزانه مردم خبر ندارند و پس از نمایندگی تغییرات بسیاری در روش زندگی آنها ایجاد شده است.
این درحالی است که یکی از ویژگیهای لازم برای وکلای مجلس پرهیز از تجملگرایی است؛ چراکه وکلای اشراف گرا نمی توانند دغدغه خاطر محرومان و مستمندان جامعه را درک کنند و درد آنان را بفهمند. زمانی که یک نماینده مجلس، کارشناس و کاردان نباشد و درد مردم را نداند و علاوه بر سواد علمی در بطن مردم حضور نداشته باشد چگونه میتواند از حقوق ملت دفاع کند؟
نمایندهای که برای خود امتیاز ویژه قائل شود سدی از بیاعتمادی بین خود و موکلین و طبقات محروم ایجاد میکند.
متاسفانه یکی از ضعفهای امروز در مجلس شورای اسلامی بدنه غیر کارشناسی نمایندگان مجلس است. بسیاری از نمایندگان در کشورمان علیرغم مدارک بالا باز هم به اطلاعات روز آشنا نیستند و در سابقه خود عملکرد درخشانی ندارند و از روی سلایق و تبلیغات انتخاب میشوند. حتی اطلاعات کاملی در مورد عملکرد نمایندگانی که در دورههای پیشین انتخاب شدند ومجدداً از سوی مردم انتخاب میشوند در دسترس قرار ندارد تا مردم با آشنایی با عملکرد آنها، مجددا به آنها رای بدهند.
از سوی دیگر بهترین معیار شناخت افرادحقمدار و امانتدار، صداقت و راستگویی آنان در گفتار و رفتار آنهاست. طبق فرموده امام صادق(ع) باید صداقت و امانتداری افراد را سنجیده و آنگاه به آنان اعتماد نمود. ایسان در حدیثی میفرمایند «به نماز و روزه افراد فریفته نشوید؛ چراکه شخص گاهی به نماز و روزه عادت کرده که اگر آن را رها کند احساس وحشت میکند. اما [برای شناخت افراد]، آنان را با میزان راستگویی و امانتداری بیازمایید.»
با توجه به این حقیقت، یکی از ملاکهای گزینش نمایندگان، میزان راستگویی آنان در زندگیشان میباشد. آیا افرادی که در گذشته دهها وعده توخالی و غیرقابل عمل به مردم داده و بعدا آنها را به بوته فراموشی سپردهاند، لیاقت نمایندگی دارند؟ آیا کسانی که با انواع دسیسهها و شعارهای فریبنده و تبلیغات پرزرق و برق اذهان مردم را مشوش کرده و برای رسیدن به مقاصد نفسانی خود، آرای مردم را به سوی خود جلب میکنند، شایستگی وکالت دارند؟! نماینده حقیقی مردم اگر وعدهای بدهد با تمام وجود به دنبال تحقق آن تلاش میکند و حیثیت خود را در گرو آن وعده میبیند.
وکلای با ایمان هیچگاه حق را وارونه نشان نمیدهند، گرچه به ضرر آنان باشد. یک نماینده مسلمان باید در موضعگیریها و اظهارنظرهای خود، از هیچ منصب و مقامی هراس نداشته باشد و اگر مرزهای عقیدتی و جغرافیایی مسلمانان را ببیند، باید شهامت اظهارنظر و مخالفت با آن را داشته باشد.
در نهایت
در نهایت نمایندگان مردم در مجلس باید در نظر داشته باشند که رسالت و مسئولیت خطیری را که از طرف مردم به امانت دارند.
متاسفانه نگاهی آگاهانه از سر انصاف و واقعبینی به رویکرد مجلس در مواجهه با مذاکرات هستهای و سپس توافق نهایی و نیز مسائل مهم دیگری چون پیمان موسوم به پولشویی و مهم تر از آن قراردادهای جدید نفتی، ناظر آگاه و منصف را به طور معمول به این نتیجه میرساند که مجلس نخواسته و یا نتوانسته آنگونه که باید و شاید، در این موارد نقشآفرینی داشته باشد.
این درحالی است که مجلش شورای اسلامی ثمره خون شهید مدرس و شهیدان بزرگی کشورمان است باید همواره در مسیر رشد و تعالی کشور گام برداشته و ضمن حفظ آرامش جامعه و همکاری سازنده با قوای دیگر و دستگاههای حاکمیتی و انجام نظارتهای موثر شرایط را برای توسعه و رشد همه جانبه کشور فراهم نماییم.
از اینرو مردم انتظار دارند وکلای آنان به دور از سیاستزدگی مرسوم و با تکیه بر نظرات کارشناسی نخبگان و در پرتو احکام نورانی اسلام انقلابی عمل نموده و قوانینی برای توسعه همهجانبه کشور وضع کنند. لازم است که نمایندگان به نقش خطیر خود در ترسیم سرنوشت مردم و جامعه آگاه باشند و از این جایگاه حراست کنند تا مورد سوءاستفاده بیگانگان واقع نشود.
اگر نمایندگان مراقب رفتار و اعمال خود نباشند تجدیدنظری در نگاه و رفتار خودشان و جایگاه قانونی مجلس شورای اسلامی نداشته باشند، وظایف نمایندگیشان خود را در حد یک کارپرداز تنزل میدهند.
کسانی که از ابتدای ورود به مجلس به جای غم ملت را خوردن، به فکر دوره بعد نمایندگیاشان بر میآیند و سایه محافظهکاری و عافیتطلبی بر تمامی اظهارنظرهایشان دارند و اختیارات بیحد و حصر نمایندگی سوءاستفاده میکنند جایگاهی در میان مردم ندارند. مردم تاکید دارند که نظارت مجلس باید انقلابی باشد، طرحها و لوایحی که مجلس تصویب میکند باید باعث استقلال نظام و کمک به ارتقای کارآمدی نظام جمهوری اسلامی در ساحت کنونی جامعه جهانی باشد.
مجلس به عنوان نهادی مهم و برآمده از آرمانهای انقلاب اسلامی که در پیشانی خط مقدم نظام و انقلاب قرار دارد در این برهه حساس و در فرایند انقلابی بودن و انقلابی ماندن بیش از پیش برجسته و با اهمیت تلقی میشود.
رهبر معظم انقلاب در این باره خطاب به نمایندگان مجلس دهم فرمودند: «در قانونگذاری و در عمل به وظایف نمایندگی، و در نطقها و موضعگیریهای خود، انقلابی عمل کنید.»