یکی از سوالاتی که این روزها از سوی مردم بسیار پرسیده میشود این است که "آیا بنزین گران میشود؟"
در حال حاضر بعد از ونزوئلا، ارزان ترین بنزین جهان در ایران توزیع میشود. این رتبه دومین کشور در ارزان فروشی بنزین براساس شاخص قیمتی هر لیتر به دلار محاسبه شده و به درستی میتوان به آن ایراد گرفت که درآمدهای مردم به ریال است و نمیتوان با شاخصهای مبتنی بر دلار، ارزان بودن یا گران بودن را سنجید.
اما باید توجه داشت که بنزین ایران با هر شاخص قیمتی که محاسبه شود (ریال، درهم، لیر، دلار و ...) نسبت به بنزینی که در کشورهای همسایه ایران عرضه میشود چندین برابر ارزان تر است. این مسئله به معنای توجیه پذیری اقتصادی وجود پدیدهای به نام قاچاق بنزین است.
قیمت بنزین در ایران از خرداد ماه ۹۴ تا امروز (بیش از سه سال) ۱۰۰۰ تومان در هر لیتر باقی مانده، این قیمت تکلیفی که در خردادماه سال ۹۴ در هر لیتر چیزی در حدود ۵۰۰ تومان با قیمت تمام شده تأمین بنزین فاصله داشت، اکنون گفته میشود بیش از ۲۵۰۰ تومان با قیمت تمام شده تأمین بنزین (بدون محاسبه هزینههای حمل بنزین) فاصله دارد.
افزایش قاچاق بنزین به موجب افزایش فاصله قیمت تکلیفی ۱۰۰۰ تومانی و قیمت آزاد عرضه این فرآورده در کشورهای همسایه و افزایش یارانه دولتی برای تأمین بنزین که به هر خانوادهای که مصرف بیشتر دارد، بیشتر تعلق میگیرد؛ موجب شده تا دولت به فکر احیای کارت سوخت در گام نخست و اعمال ابزار قیمتی در گام دوم بیفتد.
بیژن زنگنه وزیر نفت کشورمان ۲۴ مهرماه اعلام کرد: "تصمیمگیری برای بنزین یک تصمیم پیچیده است که یکی از راههای آن در شرایط کنونی بحث سهمیهبندی است و دولت در حال بررسی این راهکار است اما سهمیهبندی هم فواید و مشکلاتی دارد که باید جزء به جزء مورد بررسی قرار گیرد."
در عین حال اسحاق جهانگیری معاون اول رئیسجمهور ۲۹ مهرماه گفت: "افزایش نرخ بنزین در شرایط فعلی شدنی نیست. درست است که قیمت بنزین در افغانستان ۷۰ سنت است اما آیا تعیین این قیمت برای بنزین در ایران شدنی است؟ سیاستهای ما باید گام به گام باشد و نمیتوان یک باره اقتصادی را که دولتی بوده را به سمت اقتصاد آزاد ببریم. باید سیاست مدیریت شده داشته باشیم تا بتوانیم متناسب با شرایط جامعه اقتصاد کشور را به سمت اقتصاد آزاد سوق دهیم."
با توجه به تمامی موارد مطرح شده به صورت رسمی و همچنین بررسیهای غیررسمی و تحلیلی، در وهله فعلی هنوز در مجلس و دولت تصمیم نهایی برای تغییر قیمت بنزین گرفته نشده، اما تا امروز بازگشت کارتهای سوخت شخصی به چرخه سوخت گیری نهایی شده و احتمال تصمیم برای اعمال سهمیهبندی و چندنرخی شدن بنزین وجود دارد. اما آنچه مشخص است قیمت ۱۰۰۰ تومانی همچنان در مورد بنزین باقی خواهد ماند، چه با ثابت ماندن قیمت و چه با اعمال طرح سهمیهبندی.
با توجه به تأکید دولت بر حرکت به سمت اقتصاد آزاد و تأکید قوانین بالادستی چون هدفمندی یارانهها برای آزادسازی تدریجی قیمت ها، در بلند مدت افزایش نرخ بنزین محتمل است؛ اما زمان اتخاذ چنین تصمیمی مسلما در سال ۹۷ نخواهد بود.
درآمد هر ایرانی ۶ میلیون تومان شود بعد قیمت بنزین را آزاد کنید
عضو کمیسیون انرژی مجلس گفت: اگر مشکل اشتغال در کشور حل شود و هر ایرانی ماهانه درآمدی بالای ۶ میلیون تومان داشته باشد قطعا در این شرایط میتوان قیمت بنزین را آزاد و منطقی کرد و با فروش بنزین نیز درآمدزایی برای دولت صورت میگیرد.
هدایت الله خادمی درخصوص ضرورت سهمیهبندی حاملهای انرژی، اظهار کرد: با توجه به صحبتهایی که مطرح شده احتمالا مجددا به سمت سهمیهبندی بنزین پیش خواهیم رفت. زیرا سیستم هوشمند و کارت سوخت ضمن اینکه مشکلاتی را داشت، موجب شفافسازی، کاهش واردات، قاچاق و مصرف سوخت شد. وی با بیان اینکه وضعیت حال حاضر ما پیامد تصمیمات نادرست گذشته بوده است، افزود: کشور ما دارای بیشترین ذخایر نفت و گاز است، اما با این وجود واردکننده بنزین هستیم و در ۴۰ سال گذشته به احداث پالایشگاه اقدام نکردیم چراکه بعضی از مسئولان معتقد بودند واردات بنزین صرفه بیشتری نسبت به ساخت پالایشگاه دارد.
نماینده مردم ایذه و باغملک در مجلس گفت: متاسفانه در این سالها تنها به خامفروشی نفت اکتفا کرده و تبدیل به کشور تکمحصولی شدیم و این فرصت را به کشورهای خارجی دادیم که هر وقت بخواهند بتوانند در زمینه نفت ما را تحریم کنند، اگر نفت را به فرآوردههای نفتی و بنزین تبدیل میکردیم علاوه بر اینکه از واردات بینیاز میشدیم، تحریمها نیز نمیتوانست اثری بر کشور داشته باشد.
خادمی ادامه داد: افزایش قیمت سوخت بر صدها محصول و کالای مورد استفاده مردم اثر میگذارد لذا باید در کنار افزایش قیمت حاملهای انرژی میزان حقوق مردم نیز افزایش بیابد زیرا اقشار آسیبپذیر قادر به پرداخت قیمتهای بالای برای حاملهای انرژی نیستند.
عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی بیان کرد: سیستم هوشمند و کارت سوخت ضمن اینکه مشکلاتی را داشت، اما موجب شفافسازی، کاهش واردات، قاچاق و مصرف سوخت شد و توانستیم در زمینه سوخت، کشور را مدیریت کنیم. وی توضیح داد: برای بروزرسانی سامانههای هوشمند سوخت در سال ۹۶ نیاز به پرداخت رقم بالایی نبود، اما از زمانی که رها شدهاند قطعا در روند فرسودگی قرار گرفتهاند و اکنون نیازمند نوسازی و بهسازی هستند.
خادمی افزود: اگر مشکل اشتغال در کشور حل شود و هر ایرانی ماهانه درآمدی بالای ۶ میلیون تومان داشته باشد قطعا در این شرایط میتوان قیمت بنزین را آزاد و منطقی کرد و با فروش بنزین نیز درآمدزایی برای دولت صورت میگیرد. وی در پاسخ به این سوال که کدام یک از سناریوهای افزایش قیمت بنزین در مجلس مورد توجه نمایندگان است، تصریح کرد: افزایش ۶۰۰ تومانی قیمت سوخت در لایحهای که دولت برای سال ۹۶ به مجلس آورد عنوان شده بود که مجلس آن را نپذیرفت. وی با اشاره به اینکه با علم بر این موضوع که باید قیمت سوخت واقعی شود در حال حاضر به نتیجه قطعی برای افزایش قیمت دست نیافتهایم، بیان کرد: هدررفت منابع انرژی در کشور ما بسیار بالاست اما به دلیل وجود تناقضات و عدم تناسب بین افزایش قیمت حاملها انرژی و حقوق افراد جامعه نمیتوانیم به تصمیم نهایی در این خصوص دست پیدا کنیم.