حسن روحانی رئیس جمهوری اسلامی ایران از دیروز سفری رسمی به عراق را آغاز کرد. سفری که براساس برنامه اعلام شده شامل دیدار با شخصیت‌های سیاسی و مذهبی و نیز انعقاد قراردادهای متعدد میان دو کشور می‌شود. این سفر در حالی صورت گرفته که در باب آن چند نکته قابل توجه مطرح است.
نخست تفاوت این سفر با سفر مقامات سایر کشورها به عراق است. سفر هیات ایرانی از سه هفته پیش به صورت رسمی اعلام گردید حال آنکه سفر مقامات برخی از کشورهای منطقه و غربی از جمله سفر مقامات آمریکا به عراق همواره سر زده و بدون اعلام قبلی بوده است. اخیرا ترامپ رئیس جمهور آمریکا شبانه و به صورت دزدانه به عراق رفت در حالی که از سال ۲۰۰۳ تاکنون آمریکا در عراق پایگاه دارد و ادعای هژمونی جهانی را نیز سر می‌دهد. جالب توجه آنکه در طول سه هفته اعلام سفر هیات روحانی، محافل رسانه ای و سیاسی عراق استقبال گسترده از این سفر داشته اند در حالی که در قبال سفر ترامپ محکومیت و اعلام انزجار بوده است. بررسی همین مساله نشانگر نقش و جایگاه ارزنده ایران و موقعیت متزلزل آمریکا در عراق است. تفاوتی که نشات گرفته از نگاه تعاملی و صادقانه جمهوری اسلامی و رفتارهای سلطه گرایانه و غیرمنطقی آمریکاست.
دوم آنکه شرایط حاکم بر دو کشور و منطقه از نکات قابل توجه در این سفر است. از یک سو هر چند که تروریسم در عراق به انتهای راه رسیده اما همچنان اقدامات خارجی برای حفظ آن در جریان است چنانکه گزارش‌های منتشره نشان می‌دهد که آمریکا در حال انتقال داعش به مرزهای عراق و سوریه و اسکان آنهاست چنانکه در این راه حتی به تحریم نیروهای مردمی از جمله حشدالشعبی پرداخته است.
از سوی دیگر موضوع اقتصاد از اولویت‌ها و محورهای اصلی دو کشور است. عراق به دلیل ویرانه‌های بر جای مانده از تروریسم و حضور نیروهای آمریکایی با چالشهای زیرساختی مواجه است هر چند که این کشور به دلیل برخورداری از منابع نفت از ظرفیت اقتصادی مالی برخوردار است اما در حوزه زیرساخت با چالشهای بسیاری مواجه است. نکته قابل توجه آنکه از سال ۲۰۰۳ تاکنون نیروهای آمریکایی و انگلیسی در این کشور حضور دارند اما اقدامی برای حل چالشهای این کشور نداشته اند.
در همین حال جمهوری اسلامی ایران نیز در چارچوب مقابله با تحریم‌ها و فشارها و تهدیدات خارجی و البته قرار دادن جایگزین به جای برجام به اصل تعامل گسترده با کشورهای مستقل و آزاد به ویژه کشورهای منطقه است. جمهوری اسلامی از ظرفیت‌های فنی و مهندسی بسیاری برخوردار است که می‌تواند در چارچوب تعاملات اقتصادی و فنی د اختیار سایر کشورها قرار دهد.
با توجه به این شرایط می‌توان گفت که این سفر و البته توسعه مناسبات دو کشور از چند منظر قابل توجه است اولا استمرار همکاری میان دو کشور در مبارزه با تروریسم و تحقق امنیت در مرزهای دو کشور و کل منطقه از اولویت‌های طرفین است. حضور نیروهای خارجی در عراق نشان داده است که جز بحران و چالش دستاوردی برای منطقه ندارد و این همکاری همسایگان است که حلال مشکلات است که مبارزه با داعش در سالهای اخیر این مهم را به خوبی آشکار ساخت. ثانیا همگرایی اقتصادی به ویژه از طریق بخش خصوصی، اصلی مهم است چنانکه در سفر روحانی نیز مقامات دو کشور به این مهم تاکید کرده اند.
نکته مهم در حوزه اقتصادی آنکه آمریکا سیاستی موازی را علیه دو کشور در پیش گرفته به گونه ای که مانع از تقویت اقتصادی ایران و عراق گردد. هر چند که آمریکا ادعا دارد که به دنبال تحریم ایران است اما در واقع تحریم ایران برابر با محروم سازی عراق از ظرفیت‌های ایران برای بازسازی و حل چالشهای این کشور است، لذا دشمنی آمریکا مساله واحد تهران ـ بغداد است که تاکید مقامات دو کشور بر تقویت مناسبات اقتصادی و قراردادهای امضاء شده در سفر کنونی هیات ایرانی، نشانگر اراده دو کشور برای مقابله با تحریم‌ها و تهدیدات آمریکاست.
ثالثا منطقه اکنون شرایط حساسی را سپری می‌کند. در حالی خطر تروریسم همچنان ادامه دارد که بحران سوریه، جنایات سعودی در یمن، وضعیت بحرانی فلسطین و اقدامات آمریکا برای استمرار بحران در منطقه شرایطی نابسامان را بر منطقه حاکم ساخته است.با توجه به ظرفیت‌های منطقه ای ایران و نیز جایگاهی که عراق در اتحادیه عرب دارد و دو کشور می‌توانند نقشی موثر در حل بحران‌های منطقه داشته باشند.
با توجه به آنچه ذکر شد می‌توان گفت که سفر ریاست جمهوری ایران به عراق نشانگر اراده فراگیر دو کشور برای توسعه مناسبات است که نه تنها به روابط دو کشور بلکه بر کل منطقه تاثیرگذار خواهد بود در حالی که بخش خصوصی می‌تواند نقش اساسی در تحقق اهداف توافقات صورت گرفته در این سفر ایفا نماید که قطعا دستاوردهای بسیاری برای هر دو کشور به همراه خواهد داشت.

^{نویسنده: قاسم غفوری}