براساس آنچه شرکت ملی نفت و سازمان بورس اعلام کرده قرار است بعد از سال‌ها مجددا نفت‌خام روی رینگ بورس انرژی برود و متولیان امیدوارند این‌بار طلسم این عرضه شکسته شود اما در کنار این نوع نگاه مساله قابل توجه نگرانی‌هایی است که موافقان و مخالفان این اتفاق دارند و هریک از ظن خود یار این عرضه شده‌اند.
براساس اطلاعیه شرکت ملی نفت ایران قرار است امروز مورخ ششم آبان‌ماه یک میلیون بشکه نفت‌خام با تسویه ۲۰ درصد ریالی و۸۰ درصد ارزی عرضه شود. در این اطلاعیه آمده است که با توجه به فراهم شدن زمینه‌های قانونی و نهایی‌سازی چارچوب و اصول کلیدی موضوع توسط مراجع ذیصلاح، شرکت ملی نفت ایران با همکاری بورس انرژی ایران و شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه، ساز و کار اجرایی و جزئیات شرایط عرضه را طراحی و جمع‌بندی کرده است. ایجاد فضایی شفاف و سالم جهت استفاده از پتانسیل‌های بخش غیردولتی جهت صادرات نفت‌خام از مزایای اصلی این طرح خواهد بود.
در طول هفته‌های اخیر اخبار و اطلاعیه‌های متعددی به این منظور منتشر شده اما با وجوداین جریان‌سازی؛ موافقان عملیاتی شدن این طرح همچنان نگران هستند. عده‌ای نگران کارشکنی بدنه میانی وزارت نفت و عده‌ای دیگر نگران مخالفانی که تلاش می‌کنند تا این مهم به سرانجام نرسد. نگرانی برخی نمایندگان مجلس را هم می‌توان به مجموع این دغدغه‌ها افزود چراکه سال‌ها پیش ۱۰ بار این محصول روی رینگ بورس رفت اما هیچ‌گاه فروشندگان و خریداران بر سر رقم مورد مبادله به توافق نرسیدند و فروشندگان آن مجدد راه سنتی را تکرار کردند.
نگرانی از جنس مافیا
محمدرضا پورابراهیمی رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس که در آن سال‌ها در سمت عضو شورای عالی بورس ایفای نقش می‌کرد از جمله افراد نگران این عرضه است چراکه سابقه مانع تراشی مافیای بدنه نفت را در آن سال‌ها دارد. وی با اشاره به روند عرضه نفت‌خام در دولت دهم و دلیل عدم راه‌اندازی این بورس می‌گوید: این اتفاق قراربود سال‌ها قبل یعنی در دوران دولت احمدی‌نژاد قرار بود عملیاتی شود اما به دلایل مختلف از جمله کارشکنی‌ها و اینکه تحریم‌های آن زمان کاملا با تحریم دوران کنونی متفاوت بود میسر نشد.به گفته وی در آن زمان مقرر بود تا فروش نفت از ساختار سنتی وزارت نفت جدا شده و به ساختار علمی - تخصصی مبدل شود اما مقاومت بدنه وزارت نفت مانع از آن شد چراکه در آن زمان به قدری قیمت نفت را بالا تعیین کردند تا معامله‌ای صورت نگیرد و در نهایت بدنه وزارت نفت وقت به مقصود خود که همانا عدم فروش نفت در بورس بود رسیدند.
محمدرضا پورابراهیمی درخصوص دغدغه‌های جدی خود در مورد عرضه امروز می‌گوید؛ متاسفانه بدنه وزارت با ساختار سنتی که دارد موافق عرضه در بورس نیست و دوست دارد همچنان فروش سنتی و به عبارتی فروش نفت با ادبیات خاص خود را دنبال کند و همان روش‌هایی که خود تاکنون برای جذب و... مشتری داشته است همچنان تکرار کند.اما امیدواریم این مهم عملیاتی شود چراکه این‌بار موضوع فقط تغییر شیوه فروش نفت نیست و به نوعی این اقدام یکی از روش‌های دور زدن تحریم است به این ترتیب وقتی کشور با محدودیت فروش مستقیم نفت توسط دولت به واسطه تحریم روبه‌روست این اقدام به نوعی ضرورت برای اقتصاد کشور تلقی می‌شود و ما می‌خواهیم از ظرفیت بخش خصوصی نهایت استفاده را کرده و ازاین طریق نفت را به عرصه‌های مختلف صادر کنیم.
وی تاکید کرد: در این راستا این مهم باید مدنظر وزارت نفت باشد و از آنجایی که وزیر نفت به شدت مشتاق اجرایی شدن این مساله است لذا نگرانی جدی ما در زمینه عرضه نفت در بورس عدم همکاری بدنه وزارت نفت و بالا زدن قیمت برای نفت است که ماحصل آن می‌تواند عدم انجام معامله باشد.
پورابراهیمی خاطرنشان کرد: اگر این روش‌ها به گونه‌ای پیش رود که معامله‌ای صورت نگیرد پیش‌بینی ما تکرار داستان عرضه و عدم فروش آن در بورس خواهد بود، درست همان اتفاقی که سال‌ها قبل رخ داد. وی با بیان اینکه در حال حاضر این مهم یعنی تکرار عرضه و عدم فروش نفت در بورس، یک دغدغه جدی برای کمیسیون اقتصادی مجلس است تصریح کرد: در صورتی که مجدد این مهم عملیاتی نشود با وجود اینکه معتقدیم این اتفاق به نفع اقتصاد کشور است می‌توان این نتیجه را گرفت که مافیا در بدنه وزارت نفت همچنان فعال است.
مخافان فساد
از سوی دیگر مخالفان این عرضه نگاه نگران‌کننده‌تری دارند نگاهی که می‌ترسد با انجام این مهم زمینه فساد دیگری باب شود و همچنان در تلاش اتست که مانع از آن شود. رضا زندی کارشناس ارشد حوزه انرژی از جمله این افراد است که در این زمینه می‌گوید: نفت و منافع آن ملي و براي همه مردم است. همين مردم كوچه و خيابان و جا دارد تا کسانی که مایل به این اتفاق هستند بار دیگر پرونده عرضه نفت‌خام در بورس متعلق به اوايل دهه نود را بازخوانی کنند.
وی با اشاره به روندتاریخی ایران می‌گوید؛ تاريخ ايران نشان داده است كه مردم جلوي فشار دشمن خارجي خواهند ايستاد. تحريم، دوره بسيار سختي است. اما ايراني‌ها اين سختي را تحمل خواهند كرد وقتي بدانند فشار خارجي به طمع تماميت و عزت كشور اعمال مي‌شود. مردم اما تحمل فساد و رانت را ندارند. ديگر ندارند. چرا عرضه نفت‌خام در بورس انرژي به قصد صادرات مشكلات اساسي دارد؟
این کارشناس ارشد حوزه انرژی با اشاره به اتفاقاتی که در دوره احمدی‌نژاد برای عرضه نفت‌خام افتاد می‌گوید؛ زماني كه قرار بود نفت‌خام (به قصد صادرات) در بورس انرژي عرضه شود،متقاضيان خريد نفت‌خام با اين توجيه كه تحريم، هزينه فروش نفت ايران را بالا برده است، تخفيف‌هاي بسيار بالايي در قيمت نفت (به نسبت قيمت بازارهاي جهاني) طلب مي‌كردند و همواره مي‌خواستند در يك دوره پرداخت نامتعارف پول نفت خريداري شده را برگردانند.
وی می‌افزاید: درآن زمان برخی ازاین افراد تمايل داشتند نفت را با دلار دولتي آن روزها و با پرداخت ريالي بخرندو با این فرض فقط در يك فقره، خريدار مي‌توانست پس از فروش نفت به دلار در خارج از كشور ارز آن را در بازار آزاد داخلي بفروشد و سود كلان ببرد. در صورتي كه نفت را با دلار دولتي خريده است. جدا از آن، دوره باز‌پرداخت پول نفت خريداري شده‌اش طولاني بوده و تازه آن را با تخفيف كلان هم دريافت كرده است.
این کارشناس حوزه نفت در ادامه با بیان اینکه تحريم فروش نفت ايران سه حوزه را تحت تاثير مستقيم قرار مي‌دهد به این ترتیب که علاوه بر شركت ملي نفت، فروش انواع نفت‌خام ايران تحريم است می‌گوید؛ قدر مسلم اصل جنس زير تحريم است نه فقط صادركننده آن پس فرقي نمي‌كند كه شركت ملي نفت ايران آن را صادر كند يا بخش خصوصي! هر دو مشكل دارند.
وی می‌افزاید: از سوی دیگر تحريم‌ها بر بيمه و حمل‌ونقل نفتكش‌ها تاثير مي‌گذارد. باز هم فرقي بين شركت ملي نفت و بخش خصوصي براي اجاره كشتي و حمل نفت نيست. تازه شركت ملي نفت به دليل در اختيار داشتن بخشي از سهام شركت ملي نفتكش، راحت‌تر مي‌تواند نفت را منتقل كند.
زندی با تاکید بر این مساله که تحريم، كانال پرداخت و انتقال پول نفت را مسدود مي‌كند می‌گوید؛ در اين بخش شايد بخش خصوصي بتواند از طريق دور زدن برخي پروتكل‌ها، چابك‌تر از شركت ملي نفت ايران حركت كند اما بازهم نمی‌توان مطمئن بود این افراد نسبت به تسویه قطعی اقدام کنند و نمونه‌های از این دست همچون بابک زنجانی همچنان درگیر میز محاکمه هستند و این همان مساله‌ای است که متولیان باید مدنظر داشته باشند.
وی با ذکر مثالی دراین خصوص می‌گوید؛ به عنوان مثال اگر در نظر بگیرید که هر كشتي نفتكش حدود ٢ ميليون بشكه ظرفيت دارد و ميزان حداقل يك محموله صادراتي را ١ ميليون بشكه باشد بنابراین با قیمت ٧٠ دلاري، ارزش اين محموله ٧٠ ميليون دلار مي‌شود. حال اين مقدار را در قيمت روز بازار آزاد ارز ضرب كنيد تا ارزش فقط يك محموله نفت‌خام مشخص شود. حال سوال اساسی این است چه تعداد بخش «واقعا خصوصي» در كشور وجود دارد كه توان پرداخت اين پول را داشته باشد.
جزییات مشتریان برای معامله امروز
رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار پیرامون آخرین اقدام‌ها برای عرضه محموله یک میلیون بشکه‌ای نفت‌خام سبک ایران در بورس انرژی گفت: اطلاعیه عرضه این محموله که توسط کارشناسان و متخصصان شرکت ملی نفت ایران طراحی شده از ویژگی مناسب برخوردار است و مباحث مربوط به بازار سرمایه آن نیز در بورس انرژی و سپرده گذاری مرکزی طراحی شده است.
شاپور محمدی از عرضه نفت‌خام در بورس انرژی به عنوان یک تحول بزرگ در بازار نفت ایران یاد کرد و افزود: این بستر برای سرمایه‌گذاران نیز فرصت حضور در بازار نفت ایران را ایجاد خواهد کرد که با پیشقدم شدن وزارت نفت برای راه‌اندازی این بازار، انتظار می‌رود پس از عرضه محموله یک میلیون بشکه نفت‌خام سبک ایران در بورس انرژی، در عرضه‌های آتی پیشنهادهای خریداران جمع‌آوری و از نتایج نظر سنجی‌ها برای بهبود مستمر معاملات نفت‌خام در بازار سرمایه استفاده می‌شود.
وی با تاکید بر اینکه چنانچه اطلاعیه‌های عرضه نفت‌خام در بورس انرژی نیاز به تعدیل‌هایی در معاملات آتی داشته باشد بطور حتم با همکاری وزارت نفت انجام خواهد شد،عنوان کرد:اطلاعات مشتریان تا لحظه آخر از نظر سازمان بورس محرمانه است و اعلام نخواهد شد همچنین در مرحله رقابت بر روی تابلو معاملات نیز این اطلاعات محرمانه خواهد ماند.
دریافت صفحه با کد QR