تجاوز ائتلاف آمریکایی-اروپایی به مواضعی در سوریه جنگ زده به اتهام استفاده دولت بشار اسد از سلاحهای شیمیایی در بامداد شنبه، واکنش‌های مختلفی را در پی داشته است، اما آنچه که مسلم است ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه که کشورش در بحران سوریه نقش ویژه‌ای ایفا می‌کند، این حملات را بی پاسخ نخواهد گذاشت.
پیش از تجاوز آمریکا، انگلیس و فرانسه به سوریه، پوتین بر سر این دوراهی قرار داشت که در قبال شلیک موشکهای آمریکایی به متحد خود اسد بدون پاسخ بماند یا خطر درگیری نظامی با رقیب یا شاید دشمن دیرینه‌اش را به جان بخرد.
حال با اقدام دونالد ترامپ در صدور دستور حمله به سوریه با همراهی لندن و پاریس، بعید است که فردی چون پوتین دست روی دست گذاشته و نظاره گر زورآزمایی رقبایش در قبال بحران سوریه باشد که شواهد و قرائن نشان می دهد به همراه ایران، متحد اصلی‌اش در این بحران و محور مقاومت توانسته است اوضاع سوریه را به نحوی مدیریت کند که ضمن از میان رفتن تروریستهای تحت حمایت قدرتهای غربی، زمینه های لازم برای حل و فصل این بحران ۷ ساله فراهم آید.
عدم واکنش رئیس جمهوری روسیه به این حمله در عین حال که دستاوردهای سخت به دست آمده روسیه و متحدانش در سوریه را تهدید می‌کند، ضربه‌ای جدی به پرستیپژ و شخصیت کاریزماتیک و جدی پوتین به عنوان رهبری مقتدر خواهد بود به نحوی که «ولادیمیر ژیرینوسکی» از نزدیکترین یاران پوتین در تلویزیون دولتی روسیه اعلام کرد که «این رئیس جمهور ماست که درباره سرنوشت جهان تصمیم می گیرد»!
پوتین طی بحرانهای اخیر به مانند یک شطرنج باز حرفه‌ای بر سر میز شطرنج عمل کرده است. هنگامی که رییس جمهوری اوکراین که تحت حمایت کرملین قرار داشت در فوریه سال ۲۰۱۴ به دلیل تشدید فشارها و اعتراضات خیابانی از قدرت سرنگون شد، پوتین با اعلام اینکه این کودتایی با زمینه سازی از سوی آمریکا بوده است، سریعا نیروهایش را روانه کریمه کرده و شبه جزیره دریای سیاه را به خاک روسیه افزود.
پوتین بعدها در توضیح درباره این تحولات گفت که آماده بود تا در بحبوحه تشدید تنش‌ها با غرب بر سر کریمه نیروهای هسته‌ای روسیه را در صورت بروز «تحولات به شدت منفی» به حال آماده باش درآورد. وی به صراحت به همتاهای غربی خود هشدار داد که کشورش حاضر است بر سر کریمه وارد جنگ شود.
مسکو پس از آن، اقدام به حمایت جدی از جدایی‌طلبان در شرق اوکراین کرده و در برابر تحریم‌های فلج‌کننده آمریکا و اتحادیه اروپا ذره‌ای
عقب‌نشینی نکرد.
هنگامی که دولت بشار اسد در آستانه فروپاشی قرار داشت، این پوتین بود که با همراهی ایران و نیروهای مقاومت، طی چند هفته اقدام نظامی، باعث تغییر شرایط در سوریه شده و در نهایت توانستند جنگ را به سود خود مدیریت کنند.
پوتین در مستندهای جدیدی که از وی در حال پخش است از خاطراتش و دوران جوانی‌اش در منطقه کارگر نشین سنت پیترزبورگ که در آن زمان لنینگراد خوانده می شود، سخن می‌گوید و تأکید دارد، درسهایی گرفته که تا پایان عمر همراهش خواهد بود: «خیابانهای لنینگراد ۵۰ سال پیش به من آموخت هنگامی که مبارزه‌ای محتمل است، شما باید ضربه اول را وارد کنید.»
یک سال پیش پوتین به بهبود روابط کشورش با دونالد ترامپ امید داشت و پس از حمله شیمیایی به سوریه در سال گذشته که با حملات موشکی آمریکا به خاک سوریه همراه شد، واکنش جدی نشان نداد که کارشناسان امر اینگونه تحلیل کردند که چشم‌پوشی پوتین بر اقدام ترامپ با هدف زمینه سازی برای بهبود روابط با واشنگتن صورت گرفته است. روسیه که گفته می شود پیش از این از سوی آمریکا مطلع شده بود که نیروهایش را از اهداف مورد هدف دور کند، تنها به بیانیه‌ها و اعتراضات علیه این اقدام آمریکا بسنده کرد.
با عنایت با روابط سرد و پرتنش بین کرملین و کاخ سفید در بحبوحه تحقیقاتی که در آمریکا در قبال اتهامات مربوط به مداخله روسیه در انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۱۶ آمریکا در جریان است؛ بعید است که دیگر شاهد چنین خویشتنداری از سوی پوتین باشیم.
ارتش روسیه هفته ها پیش از حمله شیمیایی ادعایی در ۷ آوریل به غرب درباره ادعاهای استفاده ازسلاحهای شیمیایی در سوریه برای هدف قرار دادن تأسیسات غیر نظامی روسیه هشدار داده بود.
والری گراسیموف رئیس ستاد مشترک ارتش روسیه ماه گذشته میلادی هشدار داده بود که حمله هوایی آمریکا باعث به خطر افتادن جان پرسنل نظامی روسی در سوریه خواهد شد و از واکنش سریع روسیه علیه موشکها، کشتی‌ها و سکوهای پرتاب آمریکایی خبر داده بود.
این اظهارات از آمادگی مسکو برای حفاظت از متحد دیرینه خود حتی در صورت وقوع درگیری مستقیم با آمریکا حکایت داشت. در صورت تشدید تنش‌ها، کشتی‌های روسیه مستقر در بندر طرطوس وارد عمل شده و در عین حال که روسیه چندین جنگنده را در پایگاه هوایی «همیم» سوریه به همراه شماری از سیستمهای دفاعی موشکی مستقر کرده است.
با حمله اتئلاف غربی به سوریه به عنوان یک کشور دارای حاکمیت مستقل که نتیجه‌ای جز تشدید اوضاع در کشور جنگ زده خاورمیانه به دنبال نخواهد داشت، باید دید که واکنش ولادیمیر پوتین به این حمله از چه جنسی خواهد بود، اما آنچه که مسلم است، رهبر روسیه اجازه قدرت‌ نمایی غرب را در بحران سوریه نخواهد داد. پوتین حاضر نیست از خود در این رابطه ضعفی نشان دهد چرا که دستکم برایش از جنبه ژئوپلتیکی شرم آور خواهد بود.

^{نویسنده: حامد شهبازی - دانش‌آموخته دکترای روابط بین الملل}