شاید کمتر از یک ساعت وقتت را بگیرد تا بتوانی از فاصله طبقاتی موجود در پایتخت دیدن کنی، پیاده هم که راه بیافتی می‌بینی حتی اگر قرار باشد خیابان ولیعصر را از ابتدا تا انتها قدم بزنی می‌بینی تفاوت‌ها را، از پیرمرد فقیری که در میان زباله‌ها دنبال لقمه‌ای نان می‌گردد و جوان معتادی که خرجیش را از دستبرد به صندوق صدقات به دست می‌آورد تا جوانک نمایشگاه داری که ۴ ماشین مغازه‌اش میلیاردی است! این اختلافات در شهرهای دیگر هم کم و بیش وجود دارد و تنها مختص پایتخت نیست.
این روزها فاصله غنی و فقیر در کوچه پس‌کوچه‌های کلانشهرهای کشور ملموس‌تر شده است تا جایی که روی دیوار در بالای شهر تهران آگهی فروش کلیه و مژدگانی پیدا کردن حیوان خانگی گمشده هم قیمت شده است. در جایی یک خانواده سقفی روی سر ندارند و چند کیلومتر بالاتر خانواده‌ای نمی‌داند با اتاق‌های اضافی خود چه کند.
این در حالی است که قرار مردم با مسئولان چیز دیگری بود. مردمی که در هشت سال دفاع‌مقدس نان خالی خوردند و دم نزدند، وصله‌های روی لباس‌هایشان زیاد شد و حاضر به ترک سرزمینشان نشدند، مردم خوب می‌دانند پای چه چیزی ایستادند، اما عده‌ای انگار فقط برایشان چپاول مهم است و دستبرد به کیسه افرادی که متواضعانه یاد گرفتند قناعت کنند و ببخشند برایشان عادی شده است.
قرار بود بالاخره با اجراي طرح هدفمندی یارانه‌ها از هدر رفتن منابع اقتصادي و توزيع ناعادلانه يارانه‌ها جلوگيري شود، بازده اقتصادي جامعه بهبود يابد، از افزايش بي‌رويه مصرف سوخت جلوگيري شود، با تحريم‌هاي غرب مقابله شود، به وضعيت اقشار کم بضاعت جامعه رسيدگي شود و فاصله طبقاتي در ايران از ميان برود، اما این اتفاقات عملا رخ نداد و حالا آمار جدید مرکز آمار نیز ابعاد تازه‌ای از این اختلاف طبقاتی را رونمایی کرده است. در تازه‌ترین گزارش این مرکز شکاف قیمتی هر مترمربع آپارتمان و حتی اجاره‌بهای این متراژ در مناطق گران و ارزان شهر تهران چندین برابر است. همین فاصله‌های نجومی است که شکافی به عمق بی‌اعتمادی در جامعه ایجاد می‌کند و اگر سریع چفت و بند نیابد فاجعه به بار می‌آورد. حکایت تفاوت‌های فاحش پورشه‌سواران و برخورداران از حقوق‌های ده و صدها میلیونی با آنهایی که صورتشان را با سیلی سرخ می‌کنند به قدری زیاد شده که قابل انکار نیست. اما آفت‌هایی که این اختلافات و تضادها در جامعه به بار می‌آورد چیست؟
امام علی(ع) یكی از این آسیب‌های جامعه را تفرقه و گسستگی اجتماعی معرفی می‌كند كه به بنیان‌های ثبات یك سیستم لطمه وارد می‌سازد و استمرار آن را دچار مشكل می‌كند.
تجمل‌گرایی، تملق و چاپلوسی دومین آسیب و آفت است كه با ایجاد شكاف و فاصله میان مسئولان و مردم، فریب و غفلت دست‌اندركاران از واقعیت‌های موجود، به تدریج پایگاه اجتماعی نظام را تضعیف و مشروعیت آن را كمرنگ می‌سازد. محصول این آسیب نیز شرایط نامساعد اجتماعی و اقتصادی است كه زمینه تغییر سریع در وفاداری مردم به حكومت را به وجود می‌آورد.
تجمل‌گرایی شكاف و فاصله میان رهبران و مردم را افزایش می‌دهد و به تدریج یك حاكمیت الیگارشی را بر جامعه مستولی می‌سازد كه نه تنها به منافع ملی و حقوق مردم نمی‌اندیشد، بلكه همواره در صدد تامین منافع شخصی و گروهی خود است.
حضرت علی نیز حدود چهارده قرن قبل و پیش از همه، این آسیب خطرناك را گوشزد كرده است. هنگامی كه به امام خبر دادند شریح بن‌حارث (قاضی امام) خانه‌ای به هشتاد دینار خریده، او را احضار كرد و پس از نگاه خشم‌آلود به وی فرمود: این كار، تو را از عزت و قناعت خارج كرده و به خواری و دنیاپرستی كشانده و در محله نابودشوندگان و كوچه هلاك شدگان قرار داده است. امام در ادامه می‌فرماید: این خانه (اقدام) به چهار جهت منتهی می‌گردد: یك سوی آن آفت‌ها و بلاها، سوی دوم مصیبت‌ها، سوی سوم هوا و هوس‌های سست‌كننده و سوی چهارم شیطان گمراه‌كننده قرار دارد و در خانه به روی شیطان گشوده است. امام در برخورد با عثمان بن‌حنیف، فرماندار بصره، كه در میهمانی تجملاتی اشراف بصره حاضر شده بود فرمود: «ای پسر حنیف، به من گزارش دادند كه مردی از سرمایه‌داران بصره تو را به میهمانی خویش فراخوانده و تو به سرعت به سوی آن شتافتی تا خوردنی‌های رنگارنگ برای تو آوردند و كاسه‌های پر از غذا پی‌در‌پی جلو تو نهادند. گمان نمی‌كردم میهمانی مردمی را بپذیری كه نیازمندانشان با ستم محروم شده و ثروتمندانشان بر سر سفره دعوت شده‌اند. اندیشه كن در كجایی؟ و بر سر كدام سفره تناول می‌كنی؟ آگاه باش كه هر پیرو را امامی است كه از او پیروی كند و امام شما از دنیای خود به دو جامه فرسوده و دو قرص نان رضایت داده است. سوگند به خدا، من از دنیای شما طلا و نقره‌ای نیندوخته و از غنیمت‌های آن چیزی ذخیره نكرده‌ام. بر دو جامه كهنه‌ام جامه‌ای نیفزودم و از زمین دنیا یك وجب در اختیار نگرفتم.»
همچنین وقتی كه امام پس از جنگ بصره بر یكی از یاران خود به نام علاء بن‌زیاد وارد می‌شود و خانه بسیار بزرگ و مجلل او را می‌بیند، با تعجب فراوان از او می‌پرسد كه تو با این خانه بزرگ در دنیا چه می‌كنی و می‌فرماید: «خداوند بر پیشوایان حق و عدل واجب كرده كه خود را با مردم ناتوان و بی‌بضاعت همسو كنند تا فقر و نداری، انسان تنگدست را به اعتراض و طغیان نكشاند و نظام سیاسی را با بی‌ثباتی رو‌به‌رو نسازد.»
علی(ع) خود به مردم كوفه می‌فرمود: اگر جز با مركب خویش و وسائل شخصی‌ام كه حمل می‌كند و غلامم از نزد شما رفتم، بدانید خیانت كرده‌ام.
بنابراین زندگی مادی و شخصی مسئولان و مدیران باید به دور از تجمل و همانند زندگی مردم ضعیف باشد. در این صورت بینش صحیح و واقع گرایانه‌ای از جامعه پیدا كرده و تصمیمات و سیاست‌هایی اتخاذ می‌كنند كه بتوانند رفاه اقتصادی نسبی را در جامعه ایجاد كنند. حتی در صورت عدم امكان تامین رفاه برای مردم، صرف این رفتار، تحمل فقر و مشكلات را برای مردم آسان می‌سازد و از آثار منفی روانی و فرهنگی جلوگیری كرده و مشروعیت نظام را حفظ می‌كند.
"اگر كسي در جامعه ايران زندگي كند و نفهمد كه يكي از نيازها و مطالبات اصلي "عدالت"است ،به عقيده من يك نخبه دردمند و جامع نيست". این جمله حکیمانه را مقام معظم رهبری بیان فرمودند که نشان از رعایت عدالت و تلاش برای کاهش اختلاف طبقاتی است که می‌تواند همبستگی جامعه را هدف بگیرد.
رئیس انجمن علمی مددکاری ایران گفت: ادامه وضعیت فعلی و بی‌تفاوتی اقشار ثروتمند نسبت به وضعیت جامعه به حتم موجب بروز آسیب‌های فراوان اجتماعی می‌شود که تبعات آن تمام جامعه را درگیر خواهد کرد. مصطفی اقلیما گفت: در چند سال گذشته فاصله میان فقیر و غنی در جامعه بسیار زیاد شده در حالی که اکنون شاهد بروز پدیده دوردور کردن جوانان پولدار با ماشین‌های چند صد میلیونی و میلیاردی و یا خانه‌های مجلل میلیاردی در تهران هستیم.
وی تصریح کرد: فاصله و شکاف عیق طبقاتی موجب رکود و انزوای اقشار ضعیف جامعه می‌شود زیرا این افراد خود را با طبقه مرفه مقایسه کرده و می‌بینند هرچه تلاش کنند نمی‌توانند به خواسته‌های خود و داشته‌های این افراد دست یابند در نتیجه دست از تلاش برداشته و منفعل می‌شوند.
وی ادامه داد: متاسفانه اکنون بسیاری از افراد جامعه شاهد رواج اختلافات و فاصله‌های طبقاتی عمیق اقتصادی در جامعه هستند به طوری که قدرت اقتصادی میان افراد غنی و فقیر به طرز شگفت‌انگیزی از یکدیگر فاصله دارد.
آنچه به نظر واضح می‌آید فاصله طبقاتی می‌تواند زمینه‌ساز بستر آسیب‌های اجتماعی شده و اثرات نامطلوبی در جا برجای گذارد. در چند سال گذشته فاصله میان فقیر و غنی در جامعه بسیار زیاد شده دور دور کردن جوانان پولدار با ماشین‌های چند صد میلیونی و میلیاردی و یا خانه‌های مجلل میلیاردی باعث انزوای اقشار ضعیف جامعه می‌شود زیرا این افراد خود را با طبقه مرفه مقایسه کرده و می‌بینند هرچه تلاش کنند نمی‌توانند به خواسته‌های خود و داشته‌های این افراد دست یابند در نتیجه دست از تلاش برداشته و منفعل می‌شوند و البته ادامه وضعیت فعلی و بی‌تفاوتی اقشار ثروتمند نسبت به وضعیت جامعه به حتم موجب بروز آسیب‌های فراوان اجتماعی می‌شود که تبعات آن تمام جامعه را درگیر خواهد کرد.
مائده شیرپور
