خبرهایی که در چند روز اخیر از وزارت بهداشت در فضای مجازی منتشر شد، توجه رسانه ها را به این وزارتخانه بیشتر جلب کرد، اما حالا استعفای رضا ملکزاده معاون تحقیقات و فناوری وزیر بهداشت به دلیل «مدیریت غلط و پر نقص» وزیر بهداشت در بحران کرونا که از سوی دکتر ملکزاده مطرح شده است، این سوال را به وجود آورده که در وزارت بهداشت چه خبر است و چرا در شرایطی که حضور هریک از اعضای این وزارت خانه برای رفع بحران کرونا ضروری است به جای پاسخگویی صحبت از استعفا به میان آمده است؟ ملکزاده با انتشار استعفا نامه خود در رسانه هاعنوان کرده است که مدیریت بسیار غلط، پرنقص در پاندمی کرونای وزیر بهداشت موجب تلفات انسانی بسیار در کشور شده ولی در عین حال، وزیر بهداشت ایران مدعی درس "مدیریت بحران کرونا" دادن به سایر کشورها است.
معاون سابق تحقیقات و فناوری وزیر بهداشت ایران دلایل دیگر استعفای خود را "اظهارات غیر علمی و ناشی از شتابزدگی وزیر بهداشت در مورد تولید واکسن ایرانی کرونا"، "ادعاهای بیاساس وزیر بهداشت و سازمان غذا و دارو در خصوص موثر بودن داروهای گیاهی" و "عدم درک درست از تحقیق و پژوهش" ذکر کرده و این درحالی بود که چند ساعت پیش از استعفای ملکزاده رسانهها در گزارشی دیگر از او منتشر کردند که در آن او تلاش کرد به انتقادات وزیر بهداشت درباره تحقیقات علوم پزشکی در ایران پاسخ دهد.
این اختلاف زمانی آشکار شد که او به شدت از اظهارات سعید نمکی، وزیر بهداشت ایران در مورد تحقیقات علوم پزشکی ایران انتقاد کرده بود و با نوشتن این نامه به او پاسخ داده است. علاوه بر این خبر، علی نوبخت حقیقی، معاون سابق وزارت بهداشت و دبیر شورای مشورتی مدیریت کرونا که بردار محمد باقر نوبخت رئیس سازمان برنامه و بودجه و پزشک شخصی روحانی است نیز در نامهای به وزیر بهداشت استعفای خود را اعلام کرده است. او که دو هفته پیش به سمت دبیر شورای مشورتی مدیریت کرونا منصوب شده بود، در نامه استعفای خود به وزیر بهداشت نوشته است که «بعد از سخنان آن جناب در اصفهان در کوبیدن علم و دانشمندان پزشکی جان بر کف ایران و پاسخ معاونت پژوهشی متاسفانه راهی برای همکاری بنده با جنابعالی و آن وزارتخانه باقی نگذاشته است.»
ماجرای این استعفا در حالی است که در ماههای گذشته انتقادات زیادی به معاون پژوهشی وزارت بهداشت وارده شده بود. از نخستین موارد انتفاد مؤید علویان، رئیس مرکز تحقیقات بیماریهای گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکی بود که گفته بود متولیان پژوهش در کشور به مسائل اخلاقی در پژوهش توجه نمیکنند و برنامههایی که در طی این سالها در حوزه پژوهش کشور اجرایی شده، بار منفی داشته است. او گفته بود در سالهای گذشته ایران پس از چین بیشترین تعداد مقالات برگشتی از مجلات خارجی را داشته است؛ یعنی مقالهای در نشریهای منتشر میشود و بعد نشریه اعلام میکند که این مقاله قلابی است.
غلامحسین رحیمی، معاون پژوهشی وزیر علوم هم چندی پیش، بدون نام بردن از فردی خاص به انتقاد از رویهای پرداخت که منجر به تولید مقالات متعدد به نام یک نفر میشود. او این مبحث را «پختهخواری پژوهشی» خواند به این معنی که «دیگران کار کنند و اسم یک شخص در آن بیاید، مثلا اسم رئیس یک پژوهشکده و موسسه بدون هیچ نقشی در پژوهش و فقط به خاطر سمت او، در مقالات درج میشود.» رحیمی گفته بود افرادی در مسئولیتهای اجرایی سالانه ۲۰ تا ۳۰ مقاله چاپ کردهاند… هرچقدر فضل داشته باشند امکان ندارد بتوانند چنین کاری انجام دهند.
بنابراین بخش تحقیقات وزارت بهداشت آن هم در زمانه کرونا از مدتها پیش زیر سئوال کارشناسان قرار داشت.
سخنان نمکی چه بود؟
سعید نمکی روز پنج شنبه در اصفهان در جلسه ستاد دانشگاهی کووید۱۹ که در دانشگاه علوم پزشکی اصفهان برگزار شد، با اشاره به ضعف تحقیقات پزشکی در کشور، از فقدان یک مدل مناسب در خصوص کووید ۱۹ انتقاد کرد و گفت "هیچ مدلی تاکنون در این خصوص ارائه نشده است که پیشبینی درستی کرده باشد." وی با اشاره به اینکه حتی یکی از پیشبینیها هم در این خصوص درست نبوده، تاکید کرد که اطلاعات درست و دقیقی در اختیار وی قرار نگرفته و هیچ وزیری با چنین یافتههای شکستهای قادر به ادارهی بخش سلامت کشور نیست. این سخنان به تحلیل کارشناسان بخش سلامت عملاً "رضا ملکزاده" بهعنوان معاون تحقیقات وزارت بهداشت در تیررس مطالبه افکار عمومی برای پاسخگویی نسبت به عملکرد خود قرار داد و ملک زاده نیز برای جبران بجای پاسخگویی، اقدام به استعفا و انتشار متن استعفای خود کرد!
کاسب کاریهای کرونایی
دراین میان کاسبکاران کرونایی هم وارد میدان شده و از داخل و خارج برای موج سواری بر این خبر تلاش خود را به کار بستند. عباس عبدی از فعالان اصلاح طلب در این باره نوشت: «با توجه به اظهارات ناصواب اخیر وزیر بهداشت و سپس نامه صریح معاونت تحقیقات و فنآوری این وزارتخانه و استعفای وی و یکی دیگر از مقامات این وزارتخانه و اتهامات مدیریتی سنگینی که در این نامه به وزیر وارد شده است و نیز نامههایی که انجمنهای علمی پزشکی در نقد اظهارات و سیاستهای آقای وزیر نوشتهاند؛ قطعا تداوم این مدیریت در شرایط کرونایی به سود کشور و مردم نیست و باید مدیریت این وزارتخانه متحول گردد به نحوی که مورد حمایت افکار عمومی و جامعه پزشکی شود. چه بهتر که خودشان استعفا دهند.»
عبدالله رمضان زاده فعال سیاسی اصلاح طلب نیز از رییس جمهور درخواست برکناری نمکی را کرده است و حتی پیشنهاد کرده تا دکتر ظفرقندی برای وزارت بهداشت تعیین شود. اینکه چرا آنها به یکباره وارد میدان شده و حتی وزیر هم تعیین کردهاند با موضوع خبر استعفای نمکی مقداری همخوانی دارد تا آنجا که برخی از کاربران اینترنتی در شبکههای اجتماعی با توجه به استعفای برادر نوبخت، معاون رئیس جمهور را عامل اصلی این نامه نگاری ها می دانند.
شبهات مطرح و الزام پاسخگویی
در این میان چراغ سبز ملکزاده به برخی شرکتهای دارویی برای واردات و تولید برخی داروهای شیمیایی که هنوز اثربخشی آنها به طور کامل تایید نشده است نیز موضوعی است که در پس این استعفا مورد سوال قرار گرفته است؟ اوایل آبان ماه بود که خبرگزاری ایرنا از قول رضا ملک زاده نوشت: «با گذشت شش ماه از اجرای مطالعه بزرگ کارآزمایی بالینی درمان بیماری کووید-۱۹ سازمان جهانی بهداشت و اعلام نتایج آن در روزهای گذشته، ایران در بین ۳۰ کشور همکار مطالعه، بر سکوی نخست «جلب مشارکت بیماران»(!) در این طرح قرار گرفت.»
در این طرح، داروهای «رمدسیویر»، «لوپیناویر»، «اینترفرون» و «هیدروکسی کلروکین» تحت کارآزمایی بالینی و آزمایش بر روی بیماران ایرانی قرار گرفته است و در نهایت نتیجه گیری شده که این داروها تأثیری بر درمان، کاهش طول مدت بستری، نیاز به تهویه مکانیکی و مرگ و میر مبتلایان به کووید-۱۹ بستری در بیمارستان نشان ندادند. در این میان گفته می شود ملک زاده به دلیل مدیریت یک شرکت دارویی که هیدروکسی کلرین تولید میکند، درباره ناکارآمدی این دارو برای درمان بیماران مبتلا به کرونا، سکوت کرده است.
پاسخگویی فرا گیر
استعفای ملکزاده و اخباری که در این زمینه منتشر شده نکات قابل توجهی است که بایستی در مورد آنها به افکار عمومی پاسخ داده شود. از یک سو وزیر بهداشت باید بگوید جریان انحراف وزارت بهداشت در کنترل اپیدمی کرونا چیست و ادعای چند روز اخیر وزیر درباره اینکه به زودی "واکسن کرونای ایرانی معرکه به پا می کند" و همچنین "داروهای سنتی و گیاهی کرونا" که توسط وزارت بهداشت تائید شدهاند چرا موجب بر انگیخته شدن برخی از همکاران وی در وزارت بهداشت شده است؟
از سوی دیگر اظهارات وزیر و انتقادات قبلی که در مورد مقالات پزشکی ایران مطرح شده، نشاندهنده آن است که وزارت بهداشت طی ۸ ماهه گذشته در حوزه تحقیقات با مشکلات جدی مواجه بوده است، چرا تا کنون و در این شرایط بحرانی زودتر فکری برای این مشکل نشده است؟
در میان این گله گذاریها مشخص می شود که برخی از اعضای ستاد کرونای وزارت بهداشت نه تنها همکاری لازم را برای مدیریت این بیماری نداشتهاند بلکه فقط با نشستن بر مسندی به دنبال رسیدن به برخی اهداف خود بودهاند و این موضوعی است که باید درباره آن از سوی وزیر بهداشت به افکار عمومی توضیح داده شود.
اینکه چرا در این میان برادر معاون رئیس جمهور نیز وارد این میدان شده سوالی است که افکار عمومی منتظر شنیدن پاسخ آن است و آن را به عنوان همراهی با یک همکار و دل نازکی تلقی نمیکند.
رضا ملکزاده اخیراً اعلام کرده بود که بر اساس یک تحقیق گسترده در سازمان جهانی بهداشت که ۳۰ کشور در آن مشارکت فعال داشتهاند ۱۱ هزار بیمار کرونایی مورد کارآزمایی قرار گرفته و بر روی آنها داروهایی مختلف سایر بیماریها مورد آزمایش قرار گرفته است و از تعداد بیمارانی که مورد آزمایش بالینی قرار گرفتهاند بیش از ۳۰۰۰ بیمار ایرانی بودهاند!
ملکزاده اطلاعات بیش از ۳۰۰۰ بیمار کرونایی را به کشورهایی داده که تجربه ثابت کرده اگر هم داروی درمان کرونا را کشف کنند قطعاً داروی مورد نظر را در اختیار ایران قرار نخواهند داد و عجیبتر این که پس از این همه دست و دلبازی ضد امنیتی، وی اعلام کرده داروهای گرانقیمتی که روی این افراد آزمایش شده هیچ تاثیری در بهبود بیماری کرونا نداشتهاند.
حالا وزارت بهداشت باید توضیح دهد که چرا معاون تحقیقات وزارت بهداشت، در پروژههای مشترک این اجازه را داشته تا داروهایی را بر روی بیماران ایرانی آزمایش کند و آیا این موضوع با بالا رفتن آمار مرگ و میر بیماران کرونایی در کشور ارتباط دارد یا نه؟
در عین حال مدیران مستعفی نیز بایستی به افکار عمومی بگویند که اگر به راستی حق دارند چرا زودتر از این اعتراض خود را بیان نکردند؟ چرا این استعفا باید همزمان با اجرای محدودیتهای کرونایی باشد؟ ملک زاده باید بگوید که آیا این سبک استعفا، بدون پاسخگویی به مسائل مطرح شده فرار رو به جلو نیست؟ وی باید توضیح دهد که ادعای وی در مورد موش آزمایشگاهی شدن مردم ایران چیست و در عین حال کارنامه عملکرد خود را بیان کند.
ملک زاده باید بگوید که آیا انتقاد وی از طب سنتی ارتباطی با سرپوش گذاشتن بر روی پروژه های وی برای واردات و تولید دارو ندارد ؟ او که استفاده از طب سنتی برای درمان کرونا را رفتاری فاقد پشتوانه علمی و موجب تضییع حق بیماران دانسته چرا خود اجازه داده تا بیماران کرونایی از داروهای غیر تایید شده استفاده کنند؟ آیا اگر خود او به کرونا مبتلا می شد حاضر بود از این داروها مصرف کند؟
جالب اینجاست که وی باید بگوید چرا و بر اساس کدام منطق و توجیهی، اطلاعات تعداد قابلتوجهی از بیماران کرونایی کشورمان را به اسم مشارکت در یک تحقیق بینالمللی در اختیار سازمان جهانی بهداشت و کشورهای بعضاً متخاصم با ایران قرار داده تحقیقاتی که عملاً بیماران کرونایی کشورمان را تبدیل به ابزاری برای تست داروهای ناشناخته خارجی کرد و بعد مشخص شد بخشی از این بیماران بهواسطه عوارض شدید این داروها جان خود را از دست دادهاند! در نهایت تمام این پرسشها در حالی مطرح است که کرونا می رود تا رقم کشتارهای خود را ۴ رقمی کند.