در حالی پیروزی شکننده راستگرایان موجب ایجاد پارلمان معلق در این کشور شده که نتایج انتخابات اخیر ایتالیا را میتوان یکی از نامطلوبترین رخدادهای سیاسی حوزه یورو برای اروپا گرایان به شمار آورد؛ تحولی که میتواند سرنوشتی نظیر برگزیت را برای ایتالیاییها نیز رقم بزند.
با اعلان نتایج اولیه انتخابات پارلمانی ایتالیا، کابوس اروپاگرایان ایتالیایی و دیگر کشورهای اتحادیه تعبیر شد و ائتلاف احزاب دست راستی به همراه حزب نوپای «پنج ستاره» توانستند بیشترین کرسیهای پارلمان را به خود اختصاص دهند.
بنابر اعلان رسانههای ایتالیایی، پس از ائتلاف احزاب دست راستی که حدود ۳۷ درصد آرای انتخابات را به دست آوردند، حزب پنج ستاره به تنهایی حائز بیش از ۳۰ درصد آرا شد تا پیروز بزرگ این انتخابات لقب بگیرد. به این ترتیب، ائتلاف حاکم به رهبری حزب «دموکرات» با کسب حدود یک چهارم آرا شکستی سنگین را تجربه کرد تا از هم اکنون موقعیت خود را در جایگاه اپوزیسیون دولت آتی تعریف کند.
از دید صاحبنظران تحولات این کشور و نیز مسائل اتحادیه اروپا، نتایج این انتخابات احتمالا ایتالیا را به سمت بیثباتی سیاسی پیش خواهد برد. پیامد دیگر اما میتواند شروع فرایندی در جهت واگرایی رم از اتحادیه اروپا باشد.
پنج سال پیش در چنین روزهایی ایتالیاییها پای صندوقهای رای رفتند و نتیجهای را رقم زدند که منجر به بن بستی دو ماهه در عرصه سیاسی این کشور شد. در انتخابات فوریه ۲۰۱۳ (اوایل اسفندماه ۹۱) این احزاب چپ میانه بودند که توانستند با برتری خفیفی نسبت به رقبا، بر رقیبان دست راستی پیشی گیرند و در مجلس نمایندگان اکثریت را به دست آورند.
ویژگی انتخابات پنج سال پیش، پیروزی حزبی تازه وارد در عرصه سیاسی با عنوان پنج ستاره و به رهبری «بپه گریلو» کمدین سابق ایتالیایی بود که شگفتی بسیاری را به دنبال داشت. این حزب توانست با سوار شدن بر موج نارضایتیهای ناشی از بحران اقتصادی اروپا، حمله به احزاب سنتی و طرح شعارهای نظم گریزانه یک چهارم کرسیهای مجلس نمایندگان را به دست آورد. نتایج انتخابات پنج سال پیش سبب شد تا به دلیل برتری دست راستیها و جنبش پنج ستاره در مجلس سنا، روند شکلگیری توافق در جهت تشکیل دولت ائتلافی به بن بست برسد. در نهایت اما «جورجو ناپولتانو» رییس جمهوری وقت ایتالیا زمینههای توافق را فراهم ساخت و با انتخاب «انریکو لتا» به عنوان نامزد تشکیل دولت، راهی را به سمت خروج از این بن بست گشود. اعلام ورود نیافتن نمایندگان حزب پنج ستاره به ائتلاف با احزاب سنتی یکی از اصلیترین دلایل ایجاد چالش سیاسی سال ۲۰۱۳ در ایتالیا بود و در وضعیت کنونی نیز سیاست و شعارهای متفاوت این حزب میتواند به وضعیتی مشابه پنج سال پیش در ایتالیا بینجامد.
از اصلیترین شعارهای حزب پنج ستاره باید به مبارزه با فساد و تحول اساسی در سیاستهای اقتصادی رم در جهت رفع مشکلاتی چون فقر و بیکاری اشاره کرد. حساسیت برانگیزترین وعده این حزب برگزاری همه پرسی در ایتالیا برای خروج از اتحادیه اروپا است که با توجه به افزایش چشمگیر کرسیهای پنج ستاره در پارلمان، نگرانیهای بسیاری میان اروپاگرایان برانگیخته است.
از سوی دیگر، ائتلاف احزاب دست راستی به رهبری «سیلویو برلوسکنی» نخست وزیر پیشین ایتالیا که آخرین سالیان محکومیت جرایم مالی را میگذراند از مخالفان سرسخت ورود مهاجران به اروپا است. از دید بسیاری از ناظران، نارضایتی بسیاری از ایتالیاییها از ورود انبوهی از مهاجران به خصوص لیبیاییها، از دلایل اقبال به احزاب دست راستی بوده و این موضوع سیاستهای واحد مهاجرتی اتحادیه را میتواند به چالش بکشاند. در وضعیت کنونی، نگرانی طرفداران همگرایی اروپا اتفاق نظر احزاب دست راستی به رهبری برلوسکونی و پنج ستاره است که قادر است سومین قدرت اقتصادی حوزه یورو را به سوی واگرایی سوق داده و تجربهای نظیر برگزیت را برای ایتالیا تکرار کند.
قرار گرفتن نمایندگان احزاب دست چپی در دولت ائتلافی اما گزینهای است که به رغم احتمال پایین آن مانع از سیاستهای ضداروپایی دولت آینده رم خواهد شد؛ نظیر آنچه در سال ۲۰۱۳ رخ داد و ناهمسازی پنج ستاره، حزب دموکرات را به سوی ائتلاف با دست راستیها برد.
قرار گرفتن جنبش پنج ستاره در جایگاه حزب نخست پارلمان و وزن بالای تندروهای حزب «لیگ» در ائتلاف راست که مخالفتی بسیار جدی با سیاستهای مهاجرپذیری دارند، امکان ایجاد دولت ائتلافی با حضور چپها را تحت تاثیر قرار داده و معادلات سیاسی را به سود طرفداران واگرایی از اتحادیه شکل داده است.
تا پیش از این، روی کار آمدن مجدد برلوسکونی که معضل مهاجران را برای ایتالیا به بمبی ساعتی تشبیه کرده و وعده اخراج صدها هزار مهاجر را داده بود نگرانیهای بسیاری را نزد رهبران و مقامات اتحادیه برمیانگیخت و اینک کابوس واگرایی ایتالیا از اتحادیه اروپا، ترسناکتر از آنچه پیشبینی میشد دامنگیر طرفداران انسجام اروپایی شده است.
انتخابات اخیر علاوه بر ایجاد زمینههای بیثباتی سیاسی، منجر به تنشهای اجتماعی و ناآرامیهایی شده که طی دهههای گذشته کم نظیر بوده است و طی روزهای اخیر صحنههایی خشونتبار را از درگیری میان تندروهای دست چپی و راستگرا به وجود آورده است.
در یک ارزیابی کلی میتوان گفت که حامیان حزب «لیگ» بیشتر از شمال ایتالیا هستند، در حالی که حامیان حزب پنجستاره بیشتر در جنوب کشور مستقر هستند. ائتلاف تحت رهبری برلوسکونی بین ۲۴۸ تا ۲۶۸ کرسیهای مجلس نمایندگان ایتالیا را به دست خواهد آورد که همچنان از ۳۱۶ کرسی لازم برای به دست آوردن اکثریت مجلس فاصله دارد.