نخست وزیر جدید بریتانیا در مورد ایران مواضع متفاوت و گاه متناقضی داشته است؛ موضوع نفتکشها و برجام دو آزمون پیش روی بریس جانسون است و چگونگی مواجهه او با این دو آزمون در آینده روابط ایران و بریتانیا بسیار تاثیرگذار است.
شبکه خبری ان.بی.سی، دوره جانسون را از منظر چالشهای پیش رو به زمان وینستون چرچیل در دوران جنگ جهانی دوم تشبیه کرده است. اصلیترین چالشی که جانسون پیش روی خود در حکم مقام ارشد دولت انگلیس میبیند برگزیت و فرایند جدا شدن از اتحادیه اروپاست. اما بریتانیا طی روزهای اخیر با ایران هم چالشهای جدی پیدا کرده است؛ چالشی که البته تبعی است و به نحوی نشانهای از دنباله روی لندن از سیاستهای آمریکا آن هم در دوران انتقال قدرت است. بوریس جانسون به استفاده از کلمات تند و تیز مشهور است، بسیاری او را فردی غیرقابل پیشبینی میدانند و برخی میگویند جانسون، دونالد ترامپ کوچک است. هرچند ترامپ از آمدن بوریس جانسون استقبال کرده است با این حال رابطه این دو از اول مثبت نبود.هنگامی که ترامپ درگیر مبارزات انتخابات ریاست جمهوری آمریکا بود، جانسون هم در راس شهرداری لندن قرار داشت. در آن زمان بارها سخنان تندی میان آن دو در رسانهها رد و بدل شد، حتی جانسون در آن زمان گفته بود تنها دلیلی که به نیویورک نمیرود خطر دیدار احتمالی با دونالد ترامپ است. اما در حال حاضر روابط این دو بسیار خوب است؛ ترامپ در ماههای اخیر از نخست وزیری جانسون حمایت کرده است و معتقد است رابطه لندن و واشنگتن با انتخاب جانسون بهتر از گذشته خواهد شد. جانسون هنگامی که وزیر امور خارجه بود، سفری به تهران داشت سفری که محور آن آزادی نازنین زاغری شهروند ایرانی- بریتانیایی زندانی بود که از سال ۲۰۱۶ به اتهام جاسوسی در بند زنان زندان اوین زندانی است. با این حال گفت وگوهای جانسون در تهران نتوانست تغییری در وضعیت زاغری ایجاد کند. جانسون بارها با جملات تند از ایران انتقاد کرده است از زمانی که بحث نخست وزیری او مطرح شد در مورد ایران یکی به نعل زده و یکی به میخ. او در ماه می ۲۰۱۸، اردیبهشت ۱۳۹۷ در پارلمان بریتانیا درباره تغییر حکومت در ایران گفته بود: گمان نمیکنم تغییر رژیم در ایران هدفی باشد که ما در پی آن باشیم. ممکن است در آینده نزدیک در پی تغییر رژیم باشیم اما نمیتوانم با اطمینان بگویم که این تغییر لزوماً اوضاع را بهتر می کند. وی در آخرین اظهار نظر خود در مورد ایران گفته است: اگر من نخست وزیر شوم، آیا از اقدام نظامی علیه ایران حمایت میکنم؟ پاسخ منفی است. اگر چه او همواره بر اساس سیاستهای کلی بریتانیا از برجام حمایت کرده است اما سخنان متناقضی هم گفته است، او اخیراً در رقابتهای انتخاباتی گفت: معتقدم قطعاً برجام ضعیف عمل میکند و باید درباره راههایی که رفتارهای مخرب ایران را محدود میکند فکر کنیم و همچنان معتقدم که وادار کردن ایران به ادامه ندادن برنامه هستهایاش راه درستی برای کشور ما و منطقه است. نکته قابل تامل اینکه یک نماینده پارلمان انگلیس مدعی شده نخستوزیر جدید این کشور به پیروی از رئیسجمهور آمریکا از برجام خارج خواهد شد. متیو آفورد که با رسانه صهیونیستی آی-۲۴ مصاحبه میکرد گفت: لازم است انگلیس با ایران بسیار قاطع باشد. او تصریح کرد: معتقد است انگلیس به زودی با آمریکا همراه شده و از توافق هستهای با ایران خارج خواهد شد.
وی گفت: این توافق توسط آلمان و فرانسه زنده نگاه داشته شده، ولی فکر میکنم دولت بوریس جانسون راه ترامپ را ادامه داده و خواهد گفت که این توافق دیگر کارساز نیست و تحریمها را مدنظر قرار خواهد داد.
نماینده پارلمان انگلیس گفت: مذاکره مجدد بر سر توافق هستهای جدید احتمالاً بهترین گزینه برای خروج از وضعیت فعلی بدون درگیری مستقیم خواهد بود.
او با بیان اینکه توافق جدید میتواند راهی رو به جلو باشد گفت: ما باید ببینیم چه چیزی میتوانیم بدون از دست رفتن وجههمان به ایران بدهیم تا بتوانیم اطمینان حاصل کنیم آنها اقداماتشان را متوقف میکنند. حالا اینکه جانسون در آینده دقیقا چه مواضعی در قبال برجام بگیرد، آزمونی است که در آینده انگلیس در مواجهه با تهران باید پس دهد! جمهوری اسلامی ایران بعد از خروج آمریکا از برجام یک سال صبر راهبردی را در دستور کار قرار داد و به طرفهای توافق هستهای به ویژه کشورهای اروپایی که وعده جبران خروج آمریکا را میدادند مهلت داد به تعهدات خود ذیل توافق هستهای عمل کنند. با گذشت یک سال و محقق نشدن وعدههای اروپا، شورای عالی امنیت ملی ایران در بیانیهای روز ۱۸ اردیبهشتماه به طرفهای توافق هشدار داد در صورتی که ظرف ۶۰ روز به تعهدات خود در زمینههای نفتی و بانکی عمل نکنند ایران طبق مفاد برجام، از تعهدات خود ذیل این توافق خواهد کاست. جانسون نیز همانند دونالد ترامپ از مذاکرات جدید برای دستیابی به یک توافق تازه با ایران استقبال میکند. او پس از خروج آمریکا از برجام گفت: حال که دولت ترامپ برجام را ترک کرده است، این وظیفه واشنگتن است تا راهی برای مذاکرات جدید درباره نگرانیهای مشترکمان بیابد.
سخنانی مانند من نمیخواهم مردم فکر کنند که من در قبال ایران مواضع نرمی دارم. پیام من به ایران این است که ایران دیوانگی را متوقف کند و اقدام بیشتری که مخالف برجام است انجام ندهد و سلاح هسته ای نسازد. من قطعاً آمادهام که اگر ایران توافق هسته ای را نقض کرد به سوی تحریم بروم. نیز جزو مواضع تند بوریس جانسون در مقابل ایران است. اما گذشته از سخنرانیها در موضع عمل، نخستین آزمون بوریس جانسون در مقابل ایران بحث نفتکشها است. چند روز پیش آلیستر برت معاون پیشین وزارت خارجه و نماینده کنونی پارلمان بریتانیا گفت که نخستوزیر جدید این کشور علیرغم اینکه بحران بزرگی به نام برگزیت را از هماکنون روی دوش خود حس میکند اما در روزهای آغازین با بحران بینالمللی بزرگتری مواجه میشود که یک طرف آن ایران است. روزنامه گاردین نیز در گزارشی نوشت که مقامات انگلیسی درباره توقیف نفتکش انگلیسی توسط ایران و بحرانی که میتواند در صورت عدم مدیریت صحیح، ایجاد شود به جانسون توصیههایی کردهاند.
محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان پس از انتخاب بوریس جانسون در یک پیام توییتری توقیف نفتکش ایرانی در دولت ترزا می را طبق دستور آمریکا و مصداق بارز دزدی دریایی توصیف کرد و انتخاب همتای سابق خود به مقام نخست وزیری بریتانیا را تبریک گفت. ظریف در همین پیام نوشت: ایران به دنبال رویارویی نیست. اما ما ۱۵۰۰ مایل ساحل با خلیج فارس داریم. این، آبهای ما است و از آن محافظت خواهیم کرد. توقیف نفتکش ایرانی توسط بریتانیا و به دنبال آن توقیف نفتکش بریتانیایی توسط ایران میراثی است که از دولت قبل به جانسون ارث رسیده است، باید دید بوریس جانسون در نخستین آزمون خود در برابر ایران چگونه عمل میکند. به گفته این مقام انگلیسی، این احتمال وجود دارد که جانسون تلاش کند از طریق در پیش گرفتن موضعی سخت گیرانهتر در برابر ایران به دنبال جلب نظر ترامپ باشد. جان بولتون مشاور امنیت ملی ترامپ از انگلیس خواسته است رویکردی تهاجمیتر علیه ایران در پیش بگیرد.
اوایل این ماه انگلیس یک نفتکش حامل نفت ایران را نزدیک جبل الطارق توقیف و ادعا کرد این نفتکش در حال حمل نفت برای سوریه بوده است. هفته قبل نیز ایران نفتکش انگلیسی استنا ایمپرو را توقیف کرد.