یکم: به نظر می‌رسد که اگر بیکاری، گرانی، طلاق، اعتیاد و افت بهره‌وری که در پنج شماره اخیر این راه-نامه مطرح شده است در برنامه‌های اول تا پنجم توسعه کشور رصد شود می‌تواند رد پای بروز مشکلات یادشده در زندگی مردم را در برنامه های توسعه‌ای کشور نشان دهد. میزان کاربرد واژگان و ترکیب‌های معنایی مرتبط با مشکلات زندگی مردم، نشان‌گر اهمیت آنها در برنامه‌های توسعه است.
دوم: واژگان بیکاری، اشتغال و شغل در برنامه‌های اول تا پنجم توسعه کشور به ترتیب ۵۳، ۴۴، ۳۲، ۷۰ و ۲۸ بار و واژگان گرانی، تورم و اشتغال به ترتیب ۲۲، ۵، ۴، ۵ و ۳۶ بار و واژگان طلاق، خانواده، زن و فرزند به ترتیب ۱۱، ۲۵، ۱۵، ۱۳ و ۴۳ بار و واژگان اعتیاد و مواد مخدر به ترتیب ۲، ۰، ۰، ۸ و ۳ بار و واژگان افت بهره‌وری، بیکاری پنهان و افت کیفیت به ترتیب ۲، ۰، ۰، ۰ و ۰ بار در قالب فصل‌ها، امور، مواد و تبصره‌های قانون برنامه‌های توسعه آمده است.
سوم: به نظر می‌رسد که دولت‌ها تمایلی برای ذکر وجود مشکلات در زندگی مردم در برنامه‌های پنج ساله توسعه کشور ندارند.
چهارم: به نظر می‌رسد که بی‌توجهی به مشکلات در برنامه‌های توسعه و پاک کردن صورت مساله، حل آن نیست بلکه حواله دادن حل مشکلات به آینده است. شاید وقتی دیگر!
پنجم: شیوه غلط برنامه‌ریزی توسعه در کشور موجب شده است که به درستی مسیر نادرست برنامه‌های گذشته در برنامه‌های بعدی ادامه یابد.
ششم: به نظر می‌رسد که در مورد بیکاری و گرانی، اهداف برنامه‌های ارائه شده دست یافتنی نبوده، قابلیت تحقق ندارند.
هفتم: به نظر می‌رسد که برنامه‌های ضعیف اجرا شده در مورد بیکاری و گرانی توانایی تحقق اهداف مربوطه را ندارند.
هشتم: به نظر می‌رسد که طرح مهم، جدی و غیرشعارگونه برای حل مشکلات طلاق، اعتیاد و افت بهره وری در برنامه‌های توسعه وجود ندارد.
نهم: به نظر می رسد که وجود موضوعات مرتبط با مشکلات زندگی مردم برنامه‌های توسعه همانند حروف ناخوانا (والی) در قرآن کریم‌اند که بر حسب ضرورت و زیبایی رسم‌الخط نوشته می‌شوند ولی خوانده نمی‌شوند!
دهم: به نظر می‌رسد که مشکلات زندگی مردم از باب جوری جنس برنامه‌ریزی و نه برای حل آنها در برنامه‌های توسعه حضور به هم می‌رسانند!
یازدهم: به نظر می‌رسد که عدم تحقق هیچ‌یک از اهداف کیفی، کمی و شاخصه‌های مربوط به مشکلات زندگی مردم، موجب شده است که امروز مردم امیدی به حل مشکلات زندگی خود با روش‌های متداول ندارند!
دوازدهم: به نظر می‌رسد که سطح دانایی و توانایی تقسیم کار ملی کشور در حل مشکلات زندگی مردم از طریق برنامه‌های توسعه پنج ساله، همین است که شاهد آن بوده و هستیم! لابد توقع دارید دوباره جمله معروف شستشوی چشم و نگاه و سپهری را بگویم! اما نه! باید فکر اساسی کرد و قاطعانه برای برنامه‌های توسعه کاری کرد که در این راه‌نامه به دنبال آنیم!
در راه مانده نباشید
نویسنده: دکتر محمدرضا ناری ابیانه، رییس مرکز مطالعات راه بردی سیاست روز
