در حالی که اسفند ماه امسال انتخابات مجلس برگزار میشود، رئیس جمهوری در سخنانی در جلسه هیات دولت وجود نهادهای نظارتی را زیر سوال برده است.
حسن روحانی با اشاره به انتخابات اولین دوره مجلس گفت: در آن زمان «شورای نگهبان و این همه دفاتر نظارتی وجود نداشت» ولی«بهترین انتخابات و بهترین مجلس ثمره آن بود». وی همچنین خواستار عدم «سختگیری» در جریان انتخابات آتی شده و گفته که نباید فکر کنیم «هرچه فیلتر را تنگتر کنیم، نتیجه مثبتتری خواهد داشت».
در این میان بسیاری از صاحبنظران تمجید روحانی از مجلس اول و ترکیب نمایندگان آن را رویکردی انتخاباتی می دانند و بر این باورند که حرفهای روحانی ناشی از «خالی بودن دست او برای انتخابات» و جلب نظر برخی جریانات سیاسی است.
پیش از این نیز مرتضی الویری، نماینده مجلس اول و شهردار پیشین تهران گفته بود «مجلس اول آزادترین مجلسی است که بعد از انقلاب شکل گرفت و در آن اثری از نظارت استصوابی و غربال کردن کاندیداها وجود نداشت.»
سید احمد خاتمی، امام جمعه موقت تهران با گلایه از روحانی گفت: تحقیر قانون در شأن هیچ کس و در شأن مسئولان نیست. وی افزود : مردم به این قانون رأی دادند و این قانون گفته شورای نگهبان ناظر به انتخابات است. اصل ۹۸ هم می گوید تفسیر قانون اساسی بر عهده شورای نگهبان است و شورای نگهبان هم گفته است که این نظارت نظارت استصوابی است. خاتمی تاکید کرد: باید به رای مردم تمکین کرد اما این بدان معنا نیست که نظارت نباشد و هر کسی از راه رسید به او بگوییم بفرما.
حضور روحانی در انتخابات دوره اول
انتخابات دوره اول مجلس در اسفند ۱۳۵۸ برگزار شد. حسن روحانی در آن زمان به عنوان نماینده سمنان در مجلس حضور داشت. در آن زمان نیروهای گوناگون سیاسی از مصطفی چمران تا محمد منتظری، از بازرگان، یزدی تا رفسنجانی حضور داشتند. در این انتخابات که در دو مرحله در اسفند ۵۸ و اردیبهشت ۵۹ برگزار شد، سازمانها و احزاب مختلفی کاندیدا معرفی کردند. اما در همان مجلس نیز فیلترهایی وجود داشت. حمید رسایی، از نمایندگان مجلس نهم، در این باره گفته؛ رد صلاحیت نشدن افراد در دوره اول مجلس یک ادعا و «کذب محض» است. وی که خودش به دلیل رد صلاحیت نتوانست در انتخابات مجلس دهم شرکت کند، از نظارت استصوابی دفاع کرده و گفته است: «آیتالله صافی گلپایگانی که دبیر وقت شورای نگهبان بود طی نامهای به وزارت کشور۲۸ نفر از اعضای حزب توده را رد صلاحیت کرد.» آیت الله صافی گلپایگانی در جواب فرماندار وقت تهران که درباره صلاحیت کسب تکلیف کرده بود نوشت: «فقط کسانی صلاحیت دارند که یا مسلمان و معتقد به مبانی اسلام یا از اقلیتهای مذکور در اصل ۶۴ قانون اساسی باشند.»
در این میان اگر چه بسیاری این مجلس را تصمیم ساز و دولت ساز می شناسند اما باید گفت که توجه به فضای عمومی ابتدای انقلاب و شور و نشاط حاکم بر کشور، بخشی از این شرایط طبیعی بوده است . این در حالی است که در همان مجلس اول جاسوس و بازداشتی هم وجود داشت و این مسئله به این دلیل بود که انقلاب در ابتدای راه بود و نظارتها به شکل کامل انجام نمیشد که همین مسئله نیز لطماتی را به کشور وارد کرد. از سوی دیگر موسویلارگانی نماینده فلاورجان در مجلس در این باره گفته؛ بنیانگذار انقلاب اسلامی ایران حضرت امام خمینی (ره) در سال ۶۶ درباره شورای نگهبان فرمودند که این نهاد همیشه مورد تائید اینجانب است و به هیچ وجه تضعیف نشده و نخواهد شد.
موسویلارگانی گفت: بر چه اساسی وقتی آقای رئیسجمهور از ۵ فیلتر شورای نگهبان گذشته و به مجلس راه پیدا کرده و در ۲ دوره هم از فیلتر شورای نگهبان گذشته و به عنوان رئیس جمهور کشورمان انتخاب شده است به خودش اجازه میدهد که این نهاد مقدس را اینگونه مورد هجمه و انتقاد قرار دهد. نماینده مردم فلاورجان در مجلس گفت: روحانی خواستار ثبتنام همگان در انتخابات شده در حالی که شاید در بین آنها منافقینی کوردلی که به دنبال نابودی نظام ما بوده و هستند قرار داشته باشند. موسویلارگانی افزود: اکثریت نمایندگان دوره دهم مجلس شورای اسلامی از اصلاح طلبان هستند. باید آنها توضیح دهند لیست امید چه گلی به سر مردم تهران زد؟ برخی دیگر نیز هجمه به شورای نگهبان را بهانه ای می دانند که رئیس جمهور می خواهد ناکارآمدیهای ۶ سال ریاست جمهوری را در پس آن پنهان کند.
واکنش شورای نگهبان
اما عباسعلی کدخدایی سخنگوی شورای نگهبان در صفحه توئیتر خود با انتقاد به سخنان روحانی گفت: سخنان حسن روحانی به معنای «نادیده انگاشتن قانون اساسی و قوانین انتخابات» است. وی به رئيسجمهوری ایران توصیه کرده که از «هیجان سیاسی» پرهیز کند و «بر طبل فرار از قانون» نکوبد. کدخدایی تاکید کرد که شورای نگهبان ناظر انتخابات است و وظیفه دارد جلوی ورود افراد دارای سوابق اخلاقی و اقتصادی به مجلس را بگیرد. حسام الدین آشنا نیز در توئیتر خود، نوشته کدخدایی را بی پاسخ نگذاشت و تأکید کرد: «قاعدتاً رئیس جمهوری نگران عدم رعایت انصاف و بیطرفی هیأتهای نظارت در جریان بررسی صلاحیت داوطلبان نمایندگی مجلس شورای اسلامی است.»
تلاش ها برای انحراف جریان انتخابات
این درحالی است که اخیراً از سوی گروه های سیاسی به خصوص در فضای مجازی، بحثهای گستردهای درباره شرکت یا عدم شرکت در انتخابات عنوان می شود.
در این میان برخی از اصلاح طلبان به دلیل اینکه بسیاری از چهرههای برجسته اصلاحطلب در مجلس توسط شورای نگهبان رد صلاحیت می شوند، خواستار مشروط شدن مشارکت این طیف سیاسی در انتخابات یا عدم شرکت شدهاند. این گروه تاکید دارند که اگر می خواهیم انتخابات آتی با مشارکت هر چه بیشتر مردم همراه باشد باید شورای نگهبان نظارت حداقلی را اعمال کند. این عده بر این باورند که نظارت استصوابی باعث می شود تا مردم علاقه کمتری برای حضور و مشارکت در انتخابات داشته باشند.
انتقادها به عملکرد نمایندگان
شهابالدین بیمقدار نماینده ادوار اول، دوم و دهم مجلس در این باره گفت: تفاوت مجالس را به روشنی میتوان در مقایسه بین مأموریتهای ادوار اول و دوم مجلس با دورههای اخیر درک کرد. در سالهای ابتدایی انقلاب و خصوصاً در دورههای اول و دوم، معمولاً نهاد مجلس مأمور انجام مأموریتهای بزرگ و جدی میشد در حالیکه هم اکنون شاهد هستیم عکس این اتفاق در حال وقوع است.
از سوی دیگر وقتی برای برای بدیهیترین امور زندگی تاکید به نظارت داریم، چرا نباید در رابطه با بررسی صلاحیت نمایندگان مجلس که قرار است چهار سال زمام قانونگذاری در کشور را برعهده داشته باشند، قائل به نظارت نیستیم.
در نهایت
باید در نظر داشت که مجلس باید از افراد معتقد، متخصص و کارشناس تشکیل شود؛ کسانی که سابقه پاکدامنی دارند و برای نماینده شدن هزینه ای نمی پردازند. اینکه کسی از نظر دستگاه امنیتی و قضایی کشور مشکلی نداشته باشد جزو حداقل ها بوده و ملاک محسوب نمی شود. بسیاری افراد از این نظر مشکلی ندارند اما پس صلاحیت علمی، تخصصی و تقوایی چه می شود؟ باید به گروهی که مشارکت مردم را بهانه رد نظارت استصوابی می دانند گفت؛ بی تردید مردم اگر احساس کنند مجلسی که قرار است تشکیل شود صدا و سخن آنها را به گوش مسئولین می رساند و به دنبال منافع خودش نیست، مشارکتی بالا به عمل می آورند.
نویسنده: کتایون مافی