متشنج شدن بازار ارز و رشد تورم براساس آنچه که مردم در معیشت با آن درگیر هستند؛ مشکلات اقتصادی کشور را بیش از بیش نمایان کرده است.
مشکلاتی که به باور برخی کارشناسان بخشی نشات گرفته از بیثباتی بازار ارز و بخشی هم ناشی از سیاستهای غلط پولی متولیان نظام بانکی و پولی کشور است. البته در این میان هستند منتقدانی که بر این اعتقادند که روند کنونی اقتصاد کشور ناشی از توطئه غرب برای کاهش ارزش پول ملی ایران است.
البته این افراد مشکلات کنونی را تنها معطوف به ایران ندانسته و بر این اعتقادند که کاهش همزمان ارزش ریال ایران، روبل روسیه و لیر ترکیه از این مساله پرده بر میدارد که کشورهای غربی اقتصاد این کشورها را هدف قرار دادهاند تا بتوانند به اهداف خود برسند.
نگاه مغرضانه
این افراد بر این اعتقادند وضع تحریمهای جدید برای کشورهایی همچون ایران و روسیه؛ هدفی جز تضعیف اقتصاد این کشورها نداشته و تمام شواهد موجود این موضوع را تاکید میکند.
این منتقدان که عمدتا در رسانههای غربی دست به قلم هستند، با بررسی روند قیمت دلار میگویند؛" قیمت دلار نیز در بازار ایران از ۳۵ هزار ریال در پایان سال ۲۰۱۶ میلادی ناگهان به ۶۰ هزار ریال افزایش یافت. از سوی دولت ایران اعلام کرده است که این میزان باید تکنرخی شده و در سطح ۴۲ هزار ریال حفظ شود. با این حال، واقعیت آن است که فروش ارز خارجی در ایران متوقف شده است؛ به خصوص فروش دلار. "این گروه بروز چنین رویهای را غیرمنطقی نداسته و میگویند بروز چنین رویهای نمیتواند تصادفی باشد و قطعا قدرت کشورهای غربی در آن اثرگذرا بوده است.
چندی پیش المانیتور در این زمینه نوشت: ارزش ریال ایران در سال گذشته به یکسوم تنزل یافته و این ادعا را که اقتصاد ایران دچار تلاطم است را تقویت میکند اما با وجود اینکه کاهش ارزش ریال نگرانکننده است این مساله به معنای ضعف واقعی اقتصاد نیست. این تنزل ارزش ریال شبیه به حبابی برای حفاظت از داراییهاست. همچنین این رسانه مدعی شد معضلات مدیریتی و سیاستگذاری در بانک مرکزی نظیر تفاوت نرخ ارز در بازار آزاد و بازار رسمی؛ مداخلات مخرب بانک مرکزی در بازار ارز برای مهار کاهش ارز؛ فشار تورمی و تقاضا برای بازگشت و همچنین نوسانات بازار مسکن ازجمله چالشهای پیشروی اقتصاد ایران است.
واقعیتگرایی در اقتصاد
اگر امروز اقتصاد ایران به چنین مرحلهای رسیده است تنها به مسایل خارجی باز نمیگردد و اساس علم اقتصاد نیز آن را تایید میکند اما اینکه برخی در تلاش هستند تا با بسط و گسترش دادن مشکلات کنونی اقتصاد و اتصال آن به مسایل خارجی؛ واقعیت را به شکل دیگری نشان دهند در یک سوی ماجرا قرار دارد اما اینکه متولیان میتوانستند روند حرکتی در اقتصاد را به گونهای هموار کنند که امروز با چنین معضلاتی همراه نباشیم بعد دیگر ماجراست.
کارشناسان اقتصادی دربررسی وضعیت کنونی اقتصاد کشور با اشاره به اینکه اگر بهرهوری در اقتصاد ایران پایین است هیچگونه ارتباطی به مساله برجام و توطئه کشورهای غربی برای تضعیف اقتصاد کشور ندارد میگویند؛ در کنار این مساله قابل توجه بودن حجم پروزههای نیمهکاره، وجود چالش آب و مشکلاتی همچون ورشکستگی صندوق بازنشستگی هیچ ارتباطی به مسایل بیرونی ندارد و اگر هم داشته باشد این میزان تاثیر اندک است.
این کارشناسان با بیان اینکه اقتصاد آمریکا به عنوان اقتصاد واحد؛ سهمی بالاتر از ۲۰ درصد در اقتصادهای دنیا دارد و میتواند بر روی اقتصاد سایر کشورها اثر بگذارد میگویند؛ در شرایطی که آمریکا میتواند کشور چین به عنوان دومین و بزرگترین اقتصاد دنیا را با افزایش نرخ تعرفه واردات آلومینیوم و آهن تنبیه کند بنابراین این مهم را در مورد سایر کسورها نیز میتواند اجرایی کند و چنین رویهای اجتنابناپذیر است.
این کارشناسان اقتصادی در واکاوی شرایط کنونی اقتصاد کشور و ابهاماتی که در مورد وضعیت برجام وجود دارد میگویند؛ اگر متولیان با تدابیر بهتری پیش روند بیشک میتوان به مرحلهای رسید که این قبیل تحریمها و فشارهای اقتصادی تاثیرات حداقلی داشته باشد.
به گفته این گروه در حال حاضر برخلاف دور قبل؛ آمریکا در مساله برجام همراهی کشورهای اروپایی و چین و روسیه را به همراه ندارد و این عدم همکاری عوارض سیاستهای خصمانه آمریکا را کاهش میدهد و یا به حداقل میرساند.
این کارشناسان با بیان اینکه دلار نرخ ارز رایج در تمام دنیاست معتقدند اگر چه متولیان در حال حرکت به سمت بهرهگیری از ارز یورو در مبادلات هستند اما باید پذیرفت که اگر برخی اقدامات اقدامات زودتر رخ میداد شاید اکنون در این شرایط قرار نداشتیم.
این گروه مساله یکسانسازی نرخ ارز از سوی دولت را اقدامی موثر برشمرده و میگویند؛ این اقدامی بود که دولت باید ۲ یا ۳ سال پیش انجام میداد اما اکنون هم که با تاخیر آن را اجرایی کرده باید مواردی را در این خصوص مدنظر داشته باشد. به اعتقاد این فعالان اقتصادی دولت اعلام کرده که کالاهای اساسی و دارو را با نرخ ۳۸۰۰ تومان ارز تخصیص میدهد خود منتجر به آن شده که بازار با ۳ نرخ متفاوت مواجه با شد که خود این مساله علاوه بر ایجاد رانت و فساد؛ مشکلات دیگری را پدید خواهد آورد که بخش اعظم آن به سیاستهای متولیان داخلی باز میگردد.
به اعتقاد این کارشناسان در صورتی که متولیان بتوانند نرخ ارز موجود را به نرخ بازار نزدیک کنند بیشک تاثیر سیاستهای خصمانه آمریکا نیز کاهش خواهد یافت.
این کارشناسان با اشاره به تراز مثبتی تجاری که دست اندرکاران از آن خبر میدهند میگویند؛ در صورتی که تراز تجاری مثبت باشد پس دیگری مشکلی برای کمبود ارز و درپی آن کاهش نباید وجود داشته باشد اما متاسفانه سیاستهای غلط و اقدامات نابه جا منجر به آن شده که امروز چنین رویهای در اقتصاد کشور حاکم باشد.
به باور این کارشناسان اشکال در سیاستهای پولی و تلاش در جهت اصلاح آن؛ کاهش نرخ تورم و رفع مشکلات مالیاتی و ارزی و انسجام در این بازارها و از همه مهمتر حرکت در جهت اجرای سیاستهای ابلاغی اقتصاد مقاومتی از جمله مواردی است که میتواند مسیر راه اقتصاد کشور را همراه کند اما متاسفانه نگاه غلط متولیان به مسایل و تاکید آنها بر اینکه تمام مشکلات اقتصادی کشور از خارج است چنین رویهای را رقم زده است و تا مادامی که اصلاح نشود هر قدرت خارجی میتواند مدعی باشد که اقتصاد ایران را تحتالشعاع قرار داده است.