درحالي امسال شعار روز جهانی معلولان «توسعه پایدار، نوید فناوری » است که کشور ما هنوز نتوانسته در حوزه معلولیت به توسعه پایدار دست یابد.
در شهري همچون تهران و البته در بيشتر كلان شهرهاي كشور كه با حجم عظيمي از ساخت و سازها پر شده است هيچ گاه به اهميت مناسب سازي اماكن شهري براي معلولان توجهي نشده است و در حالي برج و باروها پايتخت ايران را پر كرده است كه مشکلات موجود در طراحی شهري و معماري ، يكي از بزرگترين موانع حضور افراد معلول در فعاليتهاي اجتماعي است.
وضعيت موجود در شرايطي است كه مجموعه ضوابط و مقررات شهرسازي و معماري براي افراد معلول جسمي – حركتي در سال ۱۳۶۸ به تصويب شورايعالي شهرسازي و معماري رسيد كه هدف از تدوين اين مصوبه ارائه معيارهاي صحيح فني و الزامات قانوني در جهت تامين اصلاحات در سطح عبور و كيفيت دسترسي ها چه در وضع موجود و چه در توسعه‌هاي آتی بود که در كميته تخصصی متشكل از نمايندگان سازمانها و ارگانهاي مختلف از جمله دبيرخانه شورايعالي شهرسازي و معماري، سازمان بهزيستي كشور , وزارت كشور , بنياد مستضعفان و جانبازان انقلاب اسلامي , شهرداري تهران , موسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران تدوین شد اما با گذر سالها اين مصوبه كماكان در تهران آنگونه كه بايد، اجرايي نشده است.
قانوني كه بر عدالت تكيه دارد اما...
از مهمترین نکاتی که در تأمین دسترس می‌باید مورد لحاظ قرار گیرد توجه به توانایی انسان است که در طول عمر متغیر است. بنابراین، فضاها و بناهای ساخته شده باید به گونه‌ای باشد که دسترسی به آنها به راحتی برای همة گروه‌های سنی قابل استفاده باشد.
در همين راستا شعله نوذری، عضو هيأت علمي مركز تحقيقات راه، مسكن و شهرسازی اظهار کرد: در تعاریف سازمان جهانی بهداشت، معلولیت حاصل اختلال در رابطه فرد معلول و محیط زندگی است وهنگامی روی می‌دهدکه موانع فیزیکی و اجتماعی باعث عدم دسترسی افراد معلول به نظام‌ها و سیستم‌های مختلف اجتماعی می‌شود بنابراین، معلولیت نتیجه ارتباط متقابل بین فرد دارای محدودیت و ناتوانی از یک طرف و ویژگی شرایط محیط زندگی اجتماعی او، از طرف دیگر می‌باشد. وی گفت : بنا به برآورد سازمان ملل متحد، بیش از ده درصد جمعیت جهان با گونه‌ای معلولیت مواجهند و بنا به دلایل متفاوتی با سیر فزاینده آمار دارای معلولیت های جسمی-حرکتی در جامعه مواجه هستیم.
عضو هيأت علمي مركز تحقيقات راه، مسكن و شهرسازی افزود : چنین افرادی را می توان در گروه های دارای محدودیت حرکتی ، افرادي كه در اثر جنگ، زلزله، تصادف، بیماری و شيوة تحرك غيراصولي دچار معلوليت شده‌اند ، سالمندان ،کودکان، مادران همراه با کالسکه کودک، خانم‌های باردار و سایر افرادی که موقتاً دچار محدودیت حرکتی می‌شوند ، تقسیم بندی کرد. وی با اشاره به اینکه مفهوم مناسب‌سازی محیط در چند دهه گذشته، به مرور تحول یافته و دامنة شمول بیشتری پیدا کرده‌است ، گفت : اصل عمده در طراحی محیط بدون مانع امکان «راه داشتن، دست یافتن و به کار بردن» است. توجه به توانایی‌ها و نیازهای افراد معلول در عین حال به معنی رعایت حال دیگر گروه‌های سنی جامعه اعم از کودکان، زنان باردار، سالمندان و بیماران نیز هست تا همه مردم بتوانند به سهولت از فضاهای عمومی و ساخته شده استفاده کنند.
از مهمترین نکاتی که در تأمین دسترس می‌بایست مورد لحاظ قرار گیرد توجه به توانایی انسان است که در طول عمر متغیر است. بنابراین، فضاها و بناهای ساخته شده باید به گونه‌ای باشد که دسترسی به آنها به راحتی برای همة گروه‌های سنی قابل استفاده باشد.
عضو هيأت علمي مركز تحقيقات راه، مسكن و شهرسازی موانع و مشکلات در فضاهای شهری را در مواردی چون جوی‌های روباز و بدون پل، مسیرهای ناهموار و جزایر سطح خیابان (رفوژها)، پل‌های فلزی و سطوح لغزنده ، پیاده‌روهای کم عرض، شیب عرضی پیاده‌روها، اختلاف سطح در مسیرهای پیاده و وجود موانع در مسیر عبور برشمرد و غیرقابل استفاده بودن ورودی ساختمان برای افراد با صندلی چرخدار، عرض کم راهروها و مسیرهای عبوری داخل ساختمان، وجود پله به عنوان تنها راه حل برای ارتباط سطوح مختلف، نبودن سرویس بهداشتی مناسب برای افراد معلول، غیرقابل استفاده بودن علائم راهنمایی و تابلوهای اطلاع‌رسانی را از مشکلات مشترک ساختمان ها عنوان کرد
جامعه افراد را معلول مي كند
همچنین محمد کمالی، استاد دانشگاه نیز در خصوص وضعيت معلولان گفت: در طول تاریخ آنچه بر افراد دارای معلولیت گذشته است موجب شکل گیری رویکرد متفاوتی نسبت به آنان در مقایسه با مردم عادی شده است.
کمالی ضمن اشاره به اینکه معلولان معلولیت خود را می‌پذیرند و در کنار آن برای اثبات توانمندی‌های خود تلاش می‌کنند گفت: معلولان برای اینکه به جامعه ثابت کنند که شهروند درجه دو نیستند در کنار پذیرفتن معلولیت خود توانمندی خود را نیز ثابت می‌کنند.
وی همچنین به کشورهایی چون سوئد، نروژ و غیره اشاره کرد و گفت: در کشوری چون سوئد، نروژ و بسیاری از شهرهای آلمان دسترسی کامل معلولان به نقاط مختلف شهری فراهم است و ما باید تلاش کنیم تا بتوانیم در راستای مناسب سازی شهری برای معلولان اقدامات مناسبی انجام دهیم.
کمالی همچنین به نقش بسیار وسیع و تاثیرگذار رسانه‌ها در خصوص شکل گیری افکار عمومی در مواجهه با معلولیت و ضمن انتقاد از پخش سریال‌هایی مانند کلید اسرار گفت: متاسفانه در سریال‌هایی مانند کلید اسرار شاهد آن هستیم که فرد بعد از انجام کارهای خطا و نادرست در نهایت دچار معلولیت، سرطان و مسائلی از این دست شده و این باعث می‌شود تفکر عمومی خصوصا کودکان نسبت به معلولیت تغییر کند.
وی ادامه داد: اینکه تصور کنیم سازمان بهزیستی باید مسئولیتی چون مناسب سازی، ساخت مسکن، سینما و غیره را برای معلولان بر عهده گیرد راهبردی نبوده و نتیجه‌ای ندارد، اما زمانی که مسئولان در ساخت شهری معلولان را در نظر گیرند و تفاوت‌های معلولان با شهروندان عادی را درک کنند و در زمان احداث اماکن شهری نسبت به مناسب سازی آن اقدام کنند نه پس از ساخت آن می‌توان نسبت به اصلاح آن امیدوار باشیم.
این استاد دانشگاه ضمن اشاره به اینکه اگر مناسب سازی به درستی صورت گیرد معلولین نیازی به کمک دیگران نداشته و توانایی انجام امور خود را دارند گفت: در حال حاضر تعریف معلولیت تغییر کرده و معلول کسی است که جامعه آن توانایی ارائه امکانات و تجهیزات لازم برای زندگی، تحصیل، کار و غیره آن فرد را فراهم نکرده است.
وی ادامه داد: برای مثال اگر شهرداری تهران فعالیتی در راستای مناسب سازی فضاهای شهری برای معلولان انجام می‌دهد وظیفه آن بوده و نباید فکر کند اقدام ویژه‌ای انجام داده است زیرا افرادمعلول نیز باید مساوی با افراد سالم از خدمات رفاهی و شهری استفاده کرده و شهر برای همه افراد قابل دسترس باشد.
این استاد دانشگاه ادامه داد: افراد نباید در هنگام مواجهه با افراد معلول ظرفیت‌ها و توانمندی‌های آنان را نادیده بگیرند و معلولان نیز باید مساوی با سایر شهروندان در نظر گرفته شوند، نه بیشتر نه کمتر؛ هرچند که ممکن است این امر هزینه‌هایی در بر داشته باشد.
حرف آخر
حرف آخر اين گزارش را به دبیر کل کانون معلولان شهر تهران مي سپاريم كه با ابراز تاسف از اینکه فضاهای شهری برای معلولان مناسب سازی نشده است ، مي گويد: امیدواریم از این پس اگر پروژه‌ای در حال احداث است با تمام استانداردها هماهنگ و برای معلولان مناسب سازی شده باشد و دیگر شاهد آن نباشیم که پس از ساخت اماکن شهری به فکر مناسب سازی آن باشیم.
ترانه میلادی در ادامه گفت: در حال حاضر کانون‌های معلولان شهر تهران توانایی ارائه خدمات خاص به معلولان را ندارند زیرا خود کانون‌ها نیز بودجه‌ای در اختیار نداشته و به همین دلیل نمی‌توانند خدمات خاصی ارائه دهند. مدیر کل کانون معلولان شهر تهران ادامه داد: ما معتقدیم این شهر است که دارای معلولیت بوده زیرا اگر شهر از نظر فیزیکی سالم باشد معلولان می‌توانند به درستی و راحتی از امکانات و خدمات آن استفاده کنند به همین دلیل در حال حاضر مهمترین اقدام ما این است که شهر را از معلولیت نجات دهیم.
