چین دیروز میزبان نشستی بود که محور آن را بررسی یکی از مهمترین تحولات سالهای اخیر منطقه یعنی تحولات افغانستان تشکیل می‌دهد. مذاکرات سه جانبه بین پاکستان، افغانستان و چین با هدف پیشبرد اهداف صلح و بهبود روابط «کابل- اسلام‌آباد» در پکن برگزار شد. آنها اعلام کرده‌اند که هدف از برگزاری این اجلاس سه جانبه، توافق بر اعتماد سیاسی متقابل، همکاری امنیتی، مبارزه با تروریسم، توسعه همکاری همه جانبه می‌باشد. این اولین بار است که اجلاس سه جانبه برای برقراری صلح در افغانستان به میزبانی چین و بدون حضور آمریکا برگزار می‌شود. با توجه به این شرایط این سوال مطرح می‌شود که ریشه‌های برگزاری این نشست چیست و چه اهدافی را در ورای آن دنبال می‌کنند؟
در باب اهداف چین مهمترین مسئله اهداف اقتصادی و امنیتی است. پکن در حالی تلاش دارد که در ظرفیت‌های عظیم اقتصادی افغانستان حضور داشته باشد که همزمان مقابله با تهدیدات امنیتی علیه خود را نیز در نظر دارد. افغانستان از دو حوزه تهدیدی برای چین است نخست آنکه گروه‌های تروریستی از جمله داعش در افغانستان حضور فعال دارند در حالی که این امر تحریک کننده گروه‌های افراطی در سینگ کیانگ چین می‌تواند باشد دوم آنکه حضور نیروهای آمریکایی به بهانه امنیت رسما تهدیدی برای حریم مرزی چین قلمداد می‌شود. نکته مهم آنکه پکن به دنبال احیای جاده ابریشم است و افغانستان نقشی مهم در این عرصه ایفا می‌کند.
در نقطه مقابل پاکستان و افغانستان در حالی از متحدان آمریکا هستند که عملا در طول ۱۶ سال گذشته از این همپیمانی جز جنگ و کشتار حاصلی نداشته‌اند و حتی آمریکا از ابزارهای امنیتی و اقتصادی علیه آنها بهره گرفته است. در چنین شرایطی کشورهای مذکور به دنبال مولفه‌های جایگزین به جای غرب برای رسیدن به امنیت پایدار هستند که یکی رویکرد به جمهوری اسلامی ایران، روسیه و چین از آن جمله اقدامات است. آنها امیدوارند تا در تعامل با چین در کنار برخورداری از ظرفیت‌های اقتصادی این کشور از آن در جهت رسیدن به امنیت پایدار بهره گیرند.
البته این نکته هم مطرح است که آنها با این تحرکات سعی دارند تا به غرب هشدار داده که دارای مولفه‌های جایگزین هستند تا آنها را به حرکت در مسیر خواسته‌های خود سوق دهند. در این میان به این امر نیز باید توجه داشت که عدم دعوت از آمریکا در این نشست نشانگر تزلزل شدید جایگاه آمریکا در معادلات و امنیت جهانی است. وقتی متحدان آمریکا نظیر پاکستان و افغانستان راه خود را از این کشور جدا و به سوی مولفه‌های دیگر از جمله چین می‌روند یعنی آمریکا دیگر توان آن هژمونیک و ادعای ناجی بودن را نمی‌تواند محقق سازد. رفتارهای دوگانه غرب در مبارزه با تروریسم و رسوایی آنها در غرب آسیا در حمایت از گروه‌های تروریستی موجب شده تا کشوری مانند افغانستان نیز دیگر پذیرنده اقدامات آمریکا نباشد و آرام آرام به دنبال مولفه‌های جایگزین باشد که نام ایران، روسیه و چین را در این عرصه می‌توان مشاهده کرد.
نویسنده: فرامرز اصغری
