سومین مناظره میان کاندیداها انجام شد و آخرین سخنان که در واقع راهنمای عمل دولت مورد نظرشان است؛ به‌صورت جمعبندی مطرح گردید.
در میان مطالب مطرح‌شده فراتر از پاره‌ای اشاره‌ها و کنایه‌ها که کاندیداها نسبت به همدیگر داشتند؛سخنان آیت‌الله رئیسی به‌دلایل عدیده منجمله با توجه به میزان اقبال اجتماعی و احتمال زیاد تشکیل دولت توسط ایشان ضروری است مورد تاکید و تحلیل قرار گیرد.
در هر مجموعه سخنانی به‌ویژه مناظرات انتخاباتی؛ کلماتی کلیدی رد و بدل می‌شود که می‌توان آن‌ها را به مثابه علائم هدایتی در نقشه راهنمای شناخت دولت آینده و رویکردهای آن دانست. سخنان کلیدی آیت‌الله رئیسی در مناظره سوم و تحلیل عمق و جهت کارشناسی آن‌ها موضوع این تحلیل است:
۱. «باید سامانه جامع اطلاعات اقتصادی ایجاد کرد تا همه داده‌های اقتصادی را رصد کند و سامانه شفافیت از برنامه‌های ماست که همه قراردادها و عملکرد شرکت‌ها و مدیران دولتی پشت ویترین قرار گیرد».
این سخن از منظر اقتصادی و حکمرانی درست در جهان کنونی از سخنان کلیدی است که طرح و اجرای آن از اهمیت بسزایی برخوردار است. کارشناسان اقتصادی معتقدند که مبارزه با فساد اقتصادي از جمله مسائل مهمی است که سیاستگذاران کشورهاي مختلف، به‌ویژه کشورهاي در حال توسعه را به خود مشغول داشته است، زیرا فساد اقتصادي تبعات منفی بر سرمایه‌گذاري و رشد اقتصادي دارد و در نهایت باعث عدم تحقق اهداف توسعه اقتصادي در این کشورها می‌گردد، زیرا، فساد و جرائم اقتصادی موجب بروز فقر، محرومیت و عقب‌ماندگی می‌شود. در عین حال، فساد باعث از بین رفتن نیروهاي رقابتی می‌شود که براي عملکرد مطلوب بازارها ضروري هستند. وجود محیط کاملاً رقابتی به ورود پیوسته بنگاه‌هاي جدید بستگی دارد در همین راستا؛ شفافیت اقتصادی به معنای در دسترس قرار دادن داده‌های بیش‌تر و بهتر در مورد وضعیت مالی بانک‌ها و سایر شرکت‌ها و نیز روابط مالی قابل افشای دولت است. برخی از اقتصاددانان معتقدند که شفافیت یکی از موثرترین روش‌های تنظیم اقتصاد است.
به عنوان یک دستاورد در طول تحولات تاریخی، اکنون اقتصاددانان معتقدند که پاسخگویی و مسوولیت‌پذیری، افزایش کارایی بازارهای مالی، کشف قیمت واقعی، تخصیص بهینه منابع سرمایه‌ای، حذف رانتهای اطلاعاتی، ایجاد بازار مدیران حرفه‌ای، تسهیل سرمایه‌گذاری خارجی و استقرار نظام حاکمیت شرکتی مهم‌ترین دستاوردهای شفافیت اطلاعاتی است. بازارهای پول، سرمایه، ارز و کالا در صورت داشتن عملکرد صحیح، اثر مثبت و قابل ملاحظه‌ای بر روی متغیرهای کلان اقتصادی دارند و توسعه این بازارها، نقش بسزایی در فرایند رشد اقتصادی هر کشور ایفا می‌کند. بنا براین به‌درستی آیت‌الله رئیسی بر این موضوع مهم انگشت گذاشته و آن را بر پیشانی رویکرد دولت خود حک کرده است. در ادامه همین سیاست و خط‌مشی درست است که آیت‌الله رئیسی تاکید کرد: «اول که به قوه قضائیه آمدم در مورد حساب خاص گزارش دادم و باعث تمام شدن بگو مگو شد. با اجرای مقررات شفافیت بسیاری از فسادها کنترل می‌شود». این سخن درستی است که بر آن تاکید می‌شود در تمامی موارد از فساد اقتصادی تا فساد اداری منجمله عزل و نصب بی‌قاعده که بر خلاف شایسته‌سالاری است؛ شفافیت مانعی بزرگ در مسیر کشف و حذف فساد به شمار می‌رود.
۲. «در تحول ساختاری مسئله مهم تحول در نظام بانکی هست و امروز بانک‌ها را یکی از موانع تولید می‌دانیم و معوقات بانکی می‌تواند صورت بگیرد و اصلاح نظام بانکی ضرورت کشور و دولت است».
تاکید بر موضع منفی بانک‌ها در رشد و تقویت محور تولید نیز از سخنان کلیدی آیت‌الله رئیسی بود. کارشناسان سال‌هاست که تذکر می‌دهند؛ نقش بانک‌ها در ایجاد رونق تولید و به‌خصوص پشتیبانی و مانع‌زدایی از مسیر تولید، بسیار کلیدی است. این در حالی است که این نقش، در شرایط فعلی بیش‌تر به قفل می‌ماند تا کلید.
سال‌هاست که متخصصان امر به دولت هشدار می‌دهند که بانک‌ها چه خصوصی و چه دولتی برای پرداخت تسهیلات کوتاه‌مدت یکساله (سرمایه در گردش) بین ۱۵ تا ۲۵ درصد با عنوان سپرده نقدی بدون کارمزد از مبلغ وام مشتریان بلوکه می‌کنند. این موضوع عملا دریافت وام را برای شرکت‌ها غیراقتصادی می‌کند. همچنین با وجود اینکه بانک‌ها وعده و شعار دریافت بهره ۱۸ درصدی را می‌دهند، عملا محاسبه نرخ تمام‌شده تسهیلات بین ۲۲ تا ۲۷ درصد در سال است. از سوی دیگر، همین کارشناسان دلسوز تاکید می‌کنند که بانک‌ها از تولیدکننده معتبر که توانایی و اعتبارش بارها به اثبات رسیده و در عملکرد و نتایج فعالیتش نیز مستتر است، طلب وثیقه ملک شهری می‌کنند و عمدتا املاک صنعتی را به عنوان وثیقه نمی‌پذیرند.
سوالی که به ذهن می‌رسد این است که اساسا شرکتی که تخصص و فسلفه وجودی‌اش تولید است و قصد و هدف غیررسمی دیگری هم ندارد، با چه استدلالی باید نقدینگی را در ملک شهری دفن کند؟ در نهایت تردیدی نیست که روزی که سیستم بانکی کشور تصمیم به گشایش این قفل بزرگ یعنی عملکرد نادرست بانکی گرفته و نقش حمایتی خود از صنعت و تولید را به خوبی ایفا کند، نتایج چشمگیری در این حوزه‌ها عاید کشور و اقتصاد ایران خواهد شد. رویکردی که آیت‌الله رئیسی در سخنان خود وعده آن را داده و باید در هنگام تحقق دولت ایشان پی‌گیر تجلی آن بود. در همین راستا و به عنوان مکملی دقیق در سومین مناظره توسط آقای رئیسی تصریح شد که؛ «باید بروکراسی زائد و فسادزای در سامانه مالیاتی با ایجاد سامانه هوشمند حل شود و مالیات هم باید واقعی و عادلانه شود و کاهش مالیات واحدهای تولیدی از ۲۵ درصد به ۱۰ درصد با شیب ملایم باید انجام شود». این موارد و نیز این واقعیت که نظام بانکی کشور نیازمند تعریف ساختار جدیدی است؛ می‌بایست ارائه تسهیلات به واحد‌ها و کارگاه‌های تولیدی با سود کم و شرایط ساده‌تر تسهیل شده و روند پرداخت‌ها از فرآیند‌های پیچیده خارج شود و در اختیار بنگاه‌های اقتصادی قرار بگیرد، در غیر این‌صورت بدون شک با ادامه این روند نظام بانکی نمی‌توان انتظار جهش اقتصادی و برون‌رفت از شرایط رکود را داشت.
۳. «وضع موجود تورم ۳۲۰ درصدی نسبت به ۸ سال گذشته است و قیمت گوشت ۵ برابر و قیمت خودرو ۸ برابر و مسکن ۷ برابر شده است و این وضعیت را مردم چطور تحمل کنند؟ و باید به سمتی برویم که تورم به سمت نصف و بعد هم به سمت یک رقمی کردن برویم».
دولت روحانی به اذعان کارشناسان علیرغم ادعای نگاه کارشناسی به امور، در حالی به آخرین هفته‌های پایانی مسئولیت خود رسیده است که نرخ ارز نسبت به سال ۱۳۹۲ حدود شش برابر و حجم نقدینگی حدود هفت برابر شده است. اعدادی که نشان می‌دهند شاخص‌های اقتصادی وضعیت بسیار نامناسبی در مقایسه با سال ۱۳۹۲ دارد. در شاخص نقدینگی، در حال حاضر نقدینگی کشور از مرز ۳ هزار هزار میلیارد تومان فراتر رفته است. به‌دست آمدن این رقم هم بر پایه تخمین و حدس است زیرا بانک مرکزی در اعلام آمار نقدینگی که باید حداقل به‌صورت ماهانه یا هر سه ماه یکبار گزارش دهد، کوتاهی می‌کند. در آن هنگام که دولت یازدهم اداره کشور را به دست گرفت، میزان نقدینگی حدود ۵۰۰ هزار میلیارد تومان بود اما در حال حاضر به ۳ هزار هزار میلیارد تومان رسیده و چند صد درصد رشد کرده است.
در مجموع تنها با اتکاء به سه فراز از سخنان آیت‌الله رئیسی به نظر می‌رسد که وی درک مناسبی از مشکلات اقتصادی داشته و راه حل‌های علمی و قابل تاملی را در راستای رفع معضلات کلیدی از جمله فساد و ایجاد جهش تولید در دست ارائه دارد. برنامه‌هایی که در صورت تحقق می‌تواند ظرفیت بزرگ اقتصادی ایران را محقق کرده و کشور را به سوی کارآمدی مطلوب رهنمون شود.
نویسنده: دکتر حسن کربلایی
