تغذیه سالم همراه با عادتهای صحیح غذایی نیاز هر جامعهای است و دور شدن از این عادتها زمینه شیوع بیماریهای مختلف را ایجاد میکند.
تغذیه غلط و ناسالم، کاهش مقاومت افراد در برابر بیماریهای مزمن و پیشگیری از بیماریهای خطرناکی مانند سرطان زنگ خطر برای اصلاح الگوی غذایی در کشور شده است. این اصلاح با فرهنگسازی امکانپذیر است و در برابر نیز فرهنگسازی نیازمند همکاری همه اقشار مختلف است. برنامه بسیج آموزش همگانی تغذیه در قالب برنامه ارتقای فرهنگ و سواد تغذیهای جامعه در برنامه ۵ ساله پنجم، همهساله به مدت یک هفته در حوزه معاونت بهداشتی اجرا میشود. این برنامه امسال با تاکید بر کاهش مصرف قند،نمک و روغن فعالیت دارد.
روزهای هفته بسیج آموزش همگانی تغذیه
روزهای این هفته به ترتیب با عناوین «خانواده و کاهش مصرف نمک و روغن»، «سیاستگذاران و کاهش مصرف نمک و روغن»، «رسانه و کاهش مصرف صحیح نمک و روغن»، «مدارس و کاهش مصرف نمک و روغن»، «صنایع غذایی و کاهش مصرف نمک و روغن»، «پیشگیری از بیماریها با مصرف صحیح نمک و روغن و تغذیه در خارج منزل» و «مصرف صحیح نمک و روغن» نامگذاری شده است.
اهداف هفته ملی آموزش همگانی تغذیه
از جمله اهدافی که در سیاستهای این برنامه تعریف شده است، افزایش آگاهیهای تغذیهای سیاستگذاران و مسئولان مرتبط با سلامت تغذیهای، افزایش آگاهیهای تغذیهای و عملکرد افراد جامعه در مورد اصول تغذیه صحیح است. همچنین اجرای برنامه بسیج آموزش همگانی در قالب برنامه ارتقای فرهنگ و سواد تغذیهای جامعه با محور پیشگیری و کنترل اضافهوزن و چاقی و اصلاح الگوی غذایی که نقش اساسی در کاهش بیماریهای غیرواگیر و بهبود شیوه زندگی دارد.
عادتهای بد غذایی که
در بین مردم نفوذ کرده است
غذاهاي سنتي ما در مواجهه با غذای فوری در حال نابودي هستند و دغدغه اصلي در زمينه تغذيه، تغيير فرهنگ غذايي و تغيير ذائقه ما هست. متأسفانه بسياري از غذاهاي بومي به مرور زمان رو به فراموشي ميروند و غذاهاي ناسالم غربي جايگزين آنها میشوند. چنانچه شناختی جامع از باورهای قدیمی و عادات غذایی گذشتگانمان که از ریشهای كهن برخوردار است به دست آوریم و نقاط قوت غذاهاي بومی را گسترش دهیم و نقاط ضعف را برطرف کنیم، نه تنها از هدر رفتن هزینههای خانوار جلوگیری میکنیم بلکه به پیشگیری از بروز بیماریهاي مزمن میپردازیم که از اهمیت ویژهای برخوردار است. باورهای غلطی که اگر اصلاح نشود نه تنها به سلامتی بلکه به فرهنگ کشور نیز آسیب وارد میکند. دور نیست زمانی که فرزندان ما با انواع غذاهای کهن و سالم ایرانی بیگانه شوند.
آموزش روش مقابله با عادتهای غلط غذایی
از جمله محورهای مهم در برنامههای هفته بسیج آموزش همگانی تغذیه عادتهای غذایی است که در این رابطه خدیجه رحمانی متخصص تغذیه با اشاره به نامگذاري این هفته گفت: یکی از روشهای برخورد با عادتهای بد غذایی آموزش و آگاهی است که این هفته هم در راستای همین امر فعالیت دارد. البته نباید فراموش کنیم که آگاهی به تنهایی منجر به عملکرد صحیح و تغذیه درست نخواهد شد. تغذیه یک رفتار است و رفتار باید هم در مرحله آگاهی و نگرش و هم در مرحله عملکرد تأثیرگذار باشد. رسانهها در این امر نقششان آگاهی دادن است. درخصوص شناخت تغذیه خوب یا بد میزان کالری دریافتی اهمیت بالایی دارد. میزان دریافت کالری و سوزاندن آن باید در یک تناسب صحیح باشد.
۵۰ درصد مردم گرفتار اضافه وزن هستند
وی افزود: متأسفانه آمار ۵۰ درصدی چاقی در افراد نشان میدهد که تناسب در گروههای غذایی رعایت نمیشود. در تحقیقات و تجربیات متوجه شدهایم که تمامی این مشکلات خصوصاً افزایش وزن ناشی از الگوهای غلط غذایی است. زمانی به یک الگو غذایی درست اشاره میکنیم که تمامی گروههای غذایی به صورت متناسب استفاده شود. این تناسب با گرسنگی پنهان یا سلولی به هم میخورد. گرسنگی پنهان مشکلی است که در ظاهر فرد چاق است و میزان کالری زیادی دریافت کرده است اما چون دیگر گروههای غذایی را حذف کرده است، سلولهای بدنش تهی میشوند و با این مشکل مواجهه میشود.
افراط و تفریطهای غذایی
رحمانی خاطرنشان کرد: بیشترین مشکل و عادتهای بد غذایی را در گروه غذایی سبزیها، میوهها و لبنیات داریم. از طرفی با عادت استفاده بیش از اندازه درخصوص گروه غذایی غلات، چربیها و در شرایطی نیز گوشت مواجهه هستیم. ما در فرهنگ غذایی تنوع استفاده از صیفیجات را داریم که باید این فرهنگ به یک عادت خوب غذایی تبدیل شود. این سبزیها در پیشگیری از بیماریهای مزمنی که امروزه با آنها مواجه هستیم، نقش به سزایی دارد.
میزان استفاده مجاز از گروههای غذایی
این متخصص تغذیه در ادامه از میزان استفاده مجاز هر گروه غذایی گفت: در گروه غذایی سبزیها و صیفیجات نهایتی وجود ندارد و حداقل سه وعده در روز باید مورد استفاده قرار گیرد. استفاده از سبزیها را به صورت خام و پخته در تمامی وعدههای غذایی توصیه میکنم. نباید همراه با این گروه غذایی از سس استفاده شود و بهتر است که از میوههای ترش تازه هر فصل برای طمعدهی استفاده کنند.
درخصوص گروه غذایی میوهها ما با دو مشکل استفاده کم و از سویی استفاده بیش از نیاز مواجهه هستیم. گروهی سبزیها و میوهها را یکسان میدانند و استفاده بیش از اندازه از میوهها برایشان عادت شده است. میوهها به دلیل قند بالایی که دارند، محدودیت استفاده برایشان باید در نظر گرفت. دیده شده است که افراد در رژیمهای خودسرانه از این گروه غذایی به صورت افراطی استفاده میکنند. بیش از ۲ تا چهار واحد باید محدود شود. الگوی درست برای استفاده از میوهها هم مصرف آنها در بین وعدههای غذایی است.
گروه بعدی که در مصرف آن مشکل داریم و خیلی کم مورد استفاده قرار میگیرد، گروه لبنیات است. نکته حائز اهمیت در مصرف این گروه غذایی هم استفاده از لبنیات کمچرب است. لبنیات کمچرب باید روزانه ۳ واحد مصرف شود. دیگر گروه غذایی که در هرم غذایی مطرح است، گروه پروتئینها خصوصاً گوشت است که متأسفانه در خانوادههای پردرآمد از این ماده غذایی به صورت افراطی استفاده میشود.
در نهایت هم گروه غذایی نان را داریم که مصرف متعادل آن را توصیه میکنم. حذف این گروه غذایی اشتباهترین کار در اصول تغذیه است.
طبخ نادرست یکی از عادتهای غلط غذایی است
رحمانی با اشاره به شیوه طبخ غذاها گفت: در کنار تمام آنچه که گفتیم، باید به نحوه طبخ غذاها هم اشاره کنیم. طبخ غلط غذاها به یک عادت اشتباه در تغذیه ما تبدیل شده است. غذاها پخته و خام باید در کنار هم مصرف شود و برای طبخ آنها از کمترین میزان روغن استفاده شود. زمانی که به رستورانها مراجعه میکنیم، غذاهای کباب شده را توصیه میکنم. البته به سوختگی اینگونه غذاها هم باید اشاره شود زیرا غذاهای کباب شده سوخته زیانبار است. فست فودها غذاهایی هستند که اصلاً مورد تأیید نیستند و مجاز به استفاده از آنها نهایتاً هفتهای ۲ بار هستیم.
رحمانی در پایان با ارائه پیشنهادی به وزارت بهداشت گفت: درخصوص رستورانها و فست فودها باید وزارت بهداشت نظارت کامل داشته باشد. پیشنهاد تشکیل کار گروهی برای نظارت اصولی و دقیق بر رستورانها و فستفودها را دارم.
لازم به ذکر است که دانش و آگاهی مردم هر چه بالا هم باشد، پاسخگوی تغذیه سالم نیست و بیش از همه نیازمند تأمین محصولات غذایی سالم هستیم.
از سویی نیز قوانین توانایی ایجاد زمینه برای ایجاد عادتهای صحیح را دارند به طور مثال برخی از کشورهای توسعه یافته با تعیین مالیات برای فستفودها در کاهش مصرف این نوع غذاها موفق بودهاند، که لازم است عوارض و مالیات این مواد غذایی در کشور ما افزایش یابد.
رویا رئیسی