سیگاری‌ها هر روز ۱۰۰ میلیارد ریال در کشور دود می‌کنند، ۳۰ درصد دختران دانشجو تجربه مصرف قلیان دارند، مصرف قلیان در کشور رو به افزایش است و خسارت مالی آن از سیگار هم بیشتر است. اینها همه جملاتی است که دبیرکل اتحادیه جهانی بیماری‌های ریوی در نشست خبری خود به زبان آورده است. سخنانی که هر کدام از جملاتش می‌تواند هشداری جدی را به جامعه دهد. غیر از هزینه‌ای که دود می‌شود و به آسمان می‌رود، آنهایی که با دود کردن روزانه این ده میلیارد ریال آینده و زندگی سالم خود را دود می‌کنند نیز بر این هزینه بیفزایید تا ببینید روزانه چقدر خسارت تنها از این ناحیه به کشور وارد می‌شود. خسارتی که می‌تواند وارد نشود! دراین راه نه مانند وجود ریزگردها پای داعش در میان است و نه بحرانی است سخت که برای مقابله به آن نیاز به کمک گرفتن از کشورهای همسایه داشته باشیم. این اتفاق حاصل یک قصور است و برای برطرف شدن آن عزمی جدی لازم است. عزمی که شاید طولانی شود اما می‌تواند مانعی بزرگ برای خساراتی جدی به سرمایه‌های کشور شود و سال‌های سال کام کشور را شیرین نگه دارد. برای درک بهتر ماجرا وضعیت کشور را یکبار دیگر مرور می‌کنیم:
سیگاری‌ها و ۱۰۰ میلیارد ریال که روزانه می‌سوزد
مدیرکل جمعیت مبارزه با دخانیات روز گذشته در نشست خبری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی گفته که قلیان و سیگار از عوامل مهم ابتلا به بیماری‌های تنفسی از جمله سل هستند، حدود ۱۴ درصد مردم کشور سیگار می‌کشند، روزانه ۱۰ میلیارد تومان فقط خرج خرید سیگار می‌شود و دولت و مردم دو برابر این میزان را برای درمان بیماری‌های ناشی از دخانیات هزینه می‌کنند.
محمدرضا مسجدی گفت: یک تا سه درصد زنان سیگار می‌کشند اما آمار مصرف قلیان بین زنان و دختران که گاهی در کنار والدین انجام می‌شود بسیار بیشتر از این میزان است و حدود ۳۰ درصد دختران دانشجو حداقل یکبار قلیان کشیده‌اند و ۱۰درصد دختران به مرور زمان نسبت به مصرف قلیان معتاد می‌شوند.
مسجدی گفت: افزایش مصرف فلیان در کشور یک برنامه طراحی شده از سوی کشورهای خارجی است و ما از این نظر با یک تهاجم فرهنگی جدی مواجه هستیم زیرا کشورهایی که با نظام جمهوری اسلامی مشکل دارند، می‌دانند که تنها راه آسیب زدن به این نظام آلوده و بیمار کردن بانوان و مادران است.
وی افزود: این یک نگاه سطحی است که تصور کنیم، مصرف قلیان توسط زنان و دختران یک تفریح است، عمق مسئله بسیار فراتر از این نگاه سطحی است. وی در پاسخ به پرسش خبرنگاران درباره هزینه خسارت ناشی از مصرف قلیان در کشور گفت: برآوردهای از هزینه خسارت قلیان نداریم البته تحقیقاتی در این زمینه در حال انجام است ولی مطمئن هستیم که هزینه قلیان بسیار بیشتر از سیگار است، رستوان‌های سنتی در تهران وجود داردکه در آن قلیان سرو می‌شود و ورودی آن ۲۰۰ هزار تومان است.
مسجدی ادامه داد: موادی که در توتون و تنباکوی قلیان‌ها استفاده می‌شود، اغلب مواد شیمیایی ناشناخته است که حتی در وزارت بهداشت هم به طور دقیق نمی‌دانیم چه موادی در این تنباکوها وجود دارد اما آنالیز شیمیایی نشان می‌دهد، حجم زیادی از این تنباکوها را مواد شیمیایی آروماتیک، بنزن و فلزات سنگین است که عامل مهم سرطان ریه هستند. وی درباره زیان دود سیگار نیز گفت: اگر در یک اتاق سه در چهار دو نفر سیگار بکشند، زیان دود ناشی از آن معادل دود اگزوز موتورسیکلت، مینی‌بوس یا کامیون فرسوده است و حتی از آن نیز مضرتر است.
مسجدی درباره عوارض آلودگی هوا نیز افزود: آلودگی هوا در ماه‌های آذر و دی به اوج خود می‌رسد و در آن زمان عوارض آن معادل عوارض سیگار و دخانیات می‌شود. در ایران و جهان دوسوم مرگ‌ها به علت چهار بیماری قلبی - عروقی، بیماری‌های تنفسی، سرطان و دیابت است و چهار عامل اصلی ابتلا به این بیماری‌ها نیز غذای ناسالم، کم‌تحرکی، دخانیات و الکل است.
اما همه ماجرا به این جا ختم نمی‌شود و ناراحت‌تر خواهیم شد اگر این آمار را نیز بشنویم که خیلی از افرادی که مصرف‌کننده سیگار و قلیان هستند قشر تحصیلکرده و دانشجو هستند که در آغاز راه جوانی دست به این کار می‌زنند.
مصرف قلیان در ۳۰ درصد دختران دانشجو!
در این‌باره نیز مدیرکل جمعیت مبارزه با دخانیات با بیان اینکه مهمترین اتفاقی که امروز در کشور شیوع پیدا کرده است، مصرف قلیان در میان بانوان و دختران است، گفت: اگر به عنوان تفریح به این موضوع نگاه شود، سطحی‌نگری است، گسترش و این شیوع یک برنامه تهاجمی بسیار حساب شده است و رسانه‌ها باید روی این موضوع کار کند.
اما مدیرکل دفتر سلامت روان وزارت بهداشت با بیان اینکه سواد سلامت روان، پاشنه آشیل این حوزه است، اظهار کرد: سواد سلامت روان در عموم مردم باید بالا رود. این موضوع در ایران و تمام دنیا پاشنه آشیل است تازمانی که سواد سلامت روان مردم ارتقا نیابد هر اقدامی که در نظام سلامت انجام شود، آب در هاون کوبیدن است. وی ادامه داد: ما برخی باورهای نادرستی درباره بیماری‌ها در عموم جامعه حتی در قشر تحصیلکرده داریم به عنوان مثال این باور وجود دارد که بیمار اسکیزوفرنی باید ازدواج کند تا حالش خوب شود، در حالی که ازدواج برای بیمارانی که استرس شدید دارند استرس‌زاست.
وی تصریح کرد: آموزش‌های اکادمیک در این سطح نظام بهداشتی کفایت نمی‌کند. عموم مردم جامعه نیاز به اموزش دارند نه روانکاوی. این مداخلات پیشگیری اولیه است، هزینه کمتری دارد و ما نیز به این سمت در حال حرکت هستیم.
مدیرکل دفتر سلامت روان وزارت بهداشت درخصوص تفاوت میان روانشناس و روانپزشک نیز گفت: روانپزشک، پزشکی است که تخصص خود را بعد از دوره عمومی می‌گذراند اما روانشناس، علوم روانشناسی می‌خواند و دارو تجویز نمی‌کند. روانشناسان بالینی نیز می‌تواند در حوزه درمان مشارکت کند. روانپزشک و روانشناس تیمی کار می‌کنند و تنها کسانی می‌توانند دارو تجویز کنند که دوره طبابت را گذرانده باشند. حاجبی افزود: در بیماری‌هایی که شدت کمتری دارند، درمان‌های غیردارویی نیز استفاده می‌شود. آموزش‌های اکادمیک در این سطح نظام بهداشتی کفایت نمی‌کند. عموم مردم جامعه نیاز به آموزش دارند نه روانکاوی. این مداخلات پیشگیری اولیه است، هزینه کمتری دارد و ما نیز به این سمت در حال حرکت هستیم.
با نگاهی به آمارها و میزان هزینه‌هایی که روزانه صرف قلیان کشیدن و سیگار دود کردن می‌شود و تبعات آن برای افرادی که این عمل را انجام می‌دهند خصوصا وجود قشر دانشجو، تحصیلکرده و حتی زنان که باید آینده‌سازان کشور باشند در این آمار به عمق فاجعه و سرمایه‌سوزی غیر قابل برآورد در این حوزه پی می‌بریم و همتی مضاعف را برای برطرف ساختن این معضل اجتماعی نیاز داریم از فرهنگ سازی تا کارهای نرم و آموزش به کودکان به جای هنجارشکنی افرادی که قبح سیگار و قلیان کشیدن را در حال ریختن هستند.
عجب روزگار عجیبی است
روزگار عجیبی است این روزگار ما. واقعا روزگار عجیبی است. بهترین و مرغوب‌ترین زمین‌های کشاورزی را به کشت توتون و تنباکو می‌دهیم و زمان برداشت نیزبا افتخار اعلام می‌کنیم محصول امسالمان از سال قبل بیشتر بوده است. بودجه می‌گذاریم و کارخانه‌های وابسته به شرکت دخانیات را نوسازی می‌کنیم و از نبود امکانات برای احیای بافت‌ها و دستگاه‌های فرسوده آن می‌گوییم. به شرکت‌های خارجی مجوز احداث کارخانه و تولید سیگار در ایران را می‌دهیم.
جالب اینجاست که همزمان با این کارها این جملات را نیز می‌شنویم و می‌بینیم: به دلیل کمبود زمین زراعی و آب تولید گندم نداریم و باید واردات داشته باشیم. بودجه برای وام دادن و کمک به کارخانه‌های تولیدی نداریم و کارخانه‌های قدیمی همچون ارج، آبسال و... به خاطر نبود نقدینگی باید تعطیل شوند و هزاران کارگر بیکار شوند. برای تبلیغات آگاهی دادن و دور ساختن مردم از سیگار و قلیان باید میلیاردها دلار هزینه کنیم و البته بودجه نداریم. هزینه ترک سیگار رقمی سرسام‌آور را می‌طلبد و بودجه برایش نداریم. خانواده‌های فروپاشیده و یا بحران زده به خاطر داشتن پدر و مادر سیگاری و قرار داشتن کودکان در معرض اعتیاد به سیگار و قلیان و البته در کلان مواد مخدر، در حال افزایش است و نیازمند هزینه‌ها و بودجه‌های کلان برای مقابله با این تهدید اجتماعی است. می‌گوییم سالانه میلیاردها دلار باید هزینه داروهای وارداتی برای بیماری‌های ناشی از اعتیاد به سیگار و قلیان را داد. هزینه‌های تحمیل شده به واسطه آلودگی ناشی از مصرف دخانیات در مراکز عمومی هم که بر همگان آشکار است. در نهایت هم این خبر را داریم که سالانه چندین هزار نفر به خاطر مصرف دخانیات جان خود را از دست می‌دهند که پیامدهای اجتماعی وصف ناپذیری دارد.
خلاصه کلام اینکه هزینه می‌کنیم برای کشت، داشت و برداشت مواد اولیه و در نهایت تولید سیگار و قلیان و بعد میلیاردها دلار هزینه می‌کنیم برای مقابله با عوارض سیگار و قلیان. واقعا روزگار عجیبی است این روزگار ما.
سوشیانت آسمانی
