هنگامی که سخن از برجام به میان میآید، چنان ادبیاتی از سوی طرفداران برجام بیان میشود که اگر کسی شرایط کشور را نداند، فکر میکند که اتفاق خارق العادهای افتاده و کشوری در بحران و متلاطم را نجات داده است.
اما طولی نکشید که خود دولتمردان با این رویکرد خوشبینانه، متوجه شدند که برجام نه تنها رونق اقتصادی مد نظر آنها را فراهم نکرد، بلکه با خود مشکلات و فشار اقتصادی، بیکاری، گرانی و ... به دنبال آورد. این روزها که مردم می گویند اگر انرژی و پشتکاری که برای حصول برجام دنبال میشد برای تقویت اقتصاد کشور بکار می رفت و اگر دولتمردان با بی تدبیری چشم امید به بیگانه نمیبستند، امروز کشور شاهد چنین شرایطی نبود. این درحالی است که از همان ابتدای کار، مقام معظم یادآور شدند که نسبت به مذاکره با امریکا خوشبین نیستند و اینکه آنها دست آهنی نشان بدهند و بگویند مذاکره کنیم را مذاکره نمیدانند. همچنین اینکه با لبخند وارد میدان شوند و خنجری را پشت سرشان مخفی کنند، نمیپذیرند. ایشان تاکید کردند که باید امضای برجام بر طبق خط مشیها و راهبردهای کلان جمهوری اسلامی ایران انجام شود و شروط ۹گانه ایشان در مورد برجام به اجرا درآید، اما به این نکات توجه نشد. حالا ایده دولتمردان برای شانه خالی کردن از مسئولیت برجام این است که از تایید رهبر معظم انقلاب برای پوشاندن اشتباه خود مایه بگذارند، موضوعی که در گذشته نمونههایی از آن دیده شده است.
فرار از مسئولیت
بارها شاهد بودهایم بسیاری از کسانی که در شکل گیری برجام نقش داشتند و آنهایی که از توافق هستهای حمایت میکردند، در مصاحبههای خود بر این نکته تاکید داشتند که مذاکرات با امریکاییها با هماهنگی کامل رهبر معظم انقلاب انجام شد. مصومه ابتکار معاون رئیس جمهور در این باره گفته بود؛ «توافقنامه با مجوز مقام معظم رهبری و هماهنگیهای صورتگرفته امضا شد».
«رسول منتجبنیا» از سیاستمداران اصلاح طلب و دبیر کل حزب جمهوریت، هم در این رابطه اظهار کرد: برجام، نه تصمیم روحانی که کار رهبری نظام بوده است. «محمدرضا تابش» نماینده مردم اردکان در ادوار ششم تا دهم مجلس نیز مدعی شده بود که ادامه مذاکره با اروپا پس از خروج آمریکا از برجام نیز تصمیم رهبری نظام بوده! چندی پیش نیز مشاور اسبق رئیسجمهوری و عضو شاخص حزب اعتدال و توسعه دراین باره گفت: «نمیتوان گفت که اصلا رهبری در جریان امور مربوط به توافق هستهای نبودهاند و دولت به دور از چشمان رهبری مخفیانه توافقی را امضا کرده است. این صحبت و ادعا نسبت ناروا دادن به جایگاه رهبری است.»
اکبر ترکان که پیش از این گفته بود هر روز تاخیر در امضا نکردن برجام موجب خسارت ۱۰۰ میلیون دلاری برای کشور میشود، در روزهای گذشته نیز اظهار کرد: هیچ کس پیشبینی نمیکرد آمریکا از برجام خارج شود. آیا کسی پیشبینی میکرد شخصیتی همچون ترامپ رئیسجمهور آمریکا شود؟ وقتی شخصیتی مانند ترامپ خود را مقید به این قاعده بینالمللی نمیداند، نهتنها درمورد برجام بلکه از وقتی رئیسجمهور آمریکا شد، این کشور از خیلی پیمانهای بینالمللی عدول کرده و بسیاری از تعهدات بینالمللی خود را انجام نداده و خیلی از موافقتنامههایی که دولت آمریکا امضا رده بود را پشتپا زده است. این درحالی است که مقام معظم رهبری بارها در فرمایشهای خود به این نکته تاکید کردند که امضای برجام به میل و ایده ایشان انجام نشده و ایشان چندان اعتقادی هم بر آن نداشتند .
از جمله اینکه رهبر انقلاب در دیدار با جمعی از دانشجویان و نمایندگان تشکلهای دانشجویی در خرداد ماه ۹۸ فرمودند: آن طور که برجام عمل شد، من خیلی اعتقادی نداشتم و بارها هم به رئیسجمهور و وزیر خارجه گفتیم و تذکر دادیم. ایشان دراین باره در پاسخ به سوال یکی از دانشجویان در باره «اقدام برخیها در نسبت دادن تصویب برجام به رهبری» به صراحت تأکید کردند: شما البته چشم و هوش دارید و همه چیز را میفهمید. در آن نامهای که درباره برجام به مسئولان نوشتم مشخص است که تصویب باید چگونه باشد. در آن نامه شرایطی ذکر شده که در آن صورت، تصویب میشود. مقام معظم رهبری همچنین تاکید کردند که به شرایط توصیه شده برای
تاکید رهبری بر حفظ هوشیاری و لغو تحریمها
رهبر انقلاب بارها در فرمایشهای خود بر حفظ هوشیاری در مقابل خصومتهای امریکا تاکید کردند. ایشان دستورات مهمی را درخصوص رعایت و حفظ منافع ملی و مصالح عالیه کشور صادر و با برشمردن تأکیدات و الزامات ۹ گانه در اجرای برجام، مصوبهی جلسهی ۶۳۴ مورخ ۱۹/۰۵/۹۴ شورای عالی امنیت ملی را با رعایت این موارد و الزامات تأیید کردند. ایشان در نامهای به رئیس جمهور و رئیس شورای عالی امنیت ملی، با اشاره به بررسیهای دقیق و مسئولانهی برجام در مجلس و شورای عالی امنیت ملی و عبور این موافقتنامه از مجاری قانونی اظهار داشتند: محصول مذاکرات که در قالب برجام شکل گرفته است، دچار نقاط ابهام و ضعفهای ساختاری و موارد متعدّدی است که در صورت فقدان مراقبت دقیق و لحظه به لحظه، میتواند به خسارتهای بزرگی برای حال و آیندهی کشور منتهی شود. از سوی دیگر یکی از نکات مهم مد نظر رهبر معظم انقلاب در این مسیر لغوهمه تحریمها بود. در بخشی از توصیههای ایشان آمده است: از آنجا که پذیرش مذاکرات از سوی ایران اساساً با هدف لغو تحریمهای ظالمانهی اقتصادی و مالی صورت گرفته و اجرایی شدن آن در برجام به بعد از اقدامهای ایران موکول شده است، لازم است تضمینهای قوی و کافی برای جلوگیری از تخلّف طرفهای مقابل تدارک شود، که از جملهی آن اعلام کتبی رئیسجمهور آمریکا و اتّحادیهی اروپا مبنی بر لغو تحریمها است. در اعلام اتّحادیهی اروپا و رئیسجمهور آمریکا، باید تصریح شود که این تحریمها بکلّی برداشته شده است.
سوال اینجاست، آیا در امضای برجام به این نکته توجه شده بود؟ ایشان همچنبن در دیدارها و سخنان خود با اشاره به بدعهدی اروپاییها یادآور شدند، ما بنای دعوا با اروپا را نداریم اما این سه کشور اروپایی نشان دادهاند که در حساسترین مواقع، با آمریکا همراهی میکنند. حرکت زشت وزیر امور خارجه فرانسه در مذاکرات هستهای و تقسیم نقش پلیس بد و پلیس خوب با آمریکا و همچنین مانعتراشی دولت انگلیس در قبال حق خرید کیک زرد براساس برجام نمونههایی از همراهی اروپا با آمریکا هستند؛ اروپاییها حرفهایی میزنند اما تاکنون ندیدهایم که بهمعنی واقعی کلمه در مقابل آمریکا ایستاده باشند. اروپاییها باید ثابت کنند که این بار قصد تکرار آن بدعهدی را ندارند. آیا به این نکات توجهی شد؟
بازی با کلمات
از سوی دیگر دولت روحانی برای دستیابی به اهداف خود به تایید رهبری اشاره میکند. رهبر معظم انقلاب در ۲۶ شهریور ۹۸- فرمودند:«چنانچه آمریکا حرف خود را پس گرفت و توبه کرد و به معاهده هستهای(برجام) که آن را نقض کرده است، بازگشت، آنوقت در جمع کشورهای عضو معاهده که شرکت و با ایران صحبت میکنند، آمریکا هم میتواند شرکت کند، اما در غیر این صورت هیچ مذاکرهای در هیچ سطحی بین مسئولان جمهوری اسلامی و آمریکاییها اتفاق نخواهد افتاد، نه در نیویورک و نه غیر آن». پس از انتشار بیانات مذکور، حامیان برجام مدعی شدند که این بیانات مصداق تایید برجام از سوی رهبر معظم انقلاب است!
مردم چه میگویند؟
مردم به یاد دارند زمانی که حامیان برجام از پیروزی خود صحبت می کردند و تاکید داشتند که به واسطه برجام فتحالفتوحی بزرگ در کشور رخ داده و در مدت زمان بسیار کوتاه تمام مشکلات کشور به تاریخ خواهد پیوست اما مردم دیدند که تبعات و آثار امضای برجام نه تنها «تقریبا هیچ» بلکه خسارت بار بود. مردم می دانند که چه کسانی نامههای تبریک میفرستادند و از تضمین جان کری سخن می گفتند. آنها بر این باورند که اگر قبل از اجرای تعهدات برجام توسط ایران که بارها و بارها توسط بازرسین آژانس بین المللی انرژی اتمی تایید شده است، به وسیله عمل به توصیه های رهبری، خسارت کشور بیمه شده بود، حالا شرایط کشورمان به گونهای دیگر بود.
اینکه بخواهند مسئولیت برجام را بر گردن رهبری بیندازند بی انصافی و فرافکنی محض است.
طرفداران دولت شاید فکر میکنند که مردم دچار فراموشی شدهاند، اما مردم اگر نخواهند به حافظه تاریخی خود رجوع کنند بسادگی می توانند در عصری که محتوای همه مطالب در رسانه ها موجود است به حقیقت دست یابند. تنها با یک جستجو ساده در اینترنت می توان دریافت که چه کسی چه میگفت و چه عقیدهای داشت بنابراین قضاوت کردن کار سختی نیست .
نویسنده: کتایون مافی